یکی از گرایش های تفسیری مهم و پرسابقه قرآن کریم، تفسیر عرفانی است. این رویکرد تفسیری که حداقل از قرن سوم آغاز شده، در این دوران نیز به حیات خود ادامه داده است. در دوران معاصر ، با تفاسیر عرفانی خاصی مواجه هستیم که با نوع پیشین خود تفاوت هایی دارد. این تفاوت ها و تمایزها به قدری است که می توان، تفسیر عرفانی را به دو شاخه سنتی (کلاسیک) و جدید (غیر کلاسیک) تقسیم نمود. تفاوت این دو روش تفسیری را می توان در آموزه ها و روش ها پی جویی نمود. در حوزه روش ها، باید به تلاش برای تعمیم فهم و همگانی ساختن برداشت از قرآن، اعتقاد به تدبرگرایی و تفسیر قرآن به قرآن ـ گاه بدون مراجعه به سنت تفسیری ـ و کلیدی دانستن طهارت قلب در فهم قرآن اشاره نمود. به دلیل بازآموزی در روش ها، با برداشت های جدیدی از قرآن، از سوی مفسران عرفان جدید مواجهیم که مسبوق به سابقه نبوده و نشانی از آن در سنت تفسیری موجود نمی باشد. آثار برجسته ای که بر اساس روش تفسیری عرفان جدید، در مکتب امامیه نگاشته شده اند، عبارتند از: تفسیر کیوان قزوینی، مخزن العرفان بانوی اصفهانی و آثار تفسیری علی صفایی حائری. به دلیل باور مفسران عرفان جدید به تعمیم فهم قرآن و ارائه پیشنهادهایی در این زمینه، و همچنین نوشتن تفسیرهایی که عامه مردم مخاطب بودند، این روش تفسیری توانست طرفداران زیادی را به خود جذب کند. بنابراین با رویکردی شایع و رو به گسترش مواجه هستیم که اثرگذاری بسیار زیادی بر فضای فکری جامعه ـ چه در سطح خواص و چه عامه مردم ـ داشته و دارد که باید به تحلیل و نقد آن پرداخت. هرچند این روش تفسیری از فواید و محاسنی برخوردار است اما از عیوب و کاستی هایی رنج می برد.

چکیده از آنجا که در نظام تعلیم و تربیت اسلامی شناخت اسوهها و روش آنها در هدایت و تربیت مردم از جایگاه ویژهای برخوردار است و قرآن کریم حضرت ابراهیم (ع) را اسوه و الگوی مسلمانان معرفی کرده است تحقیق حاضر با هدف شناخت و معرفی ایشان و شیوههای تربیتی که در هدایت مخاطبان خود به کاربردهاند در یک مقدمه و پنج فصل ارائه شده است: فصل اول با عنوان “کلیات“ به جایگاه داستان حضرت ابراهیم (ع) در میان عرب پرداخته و در ضمن مقایسهای اجمالی نیز با قصه ایشان در تورات و انجیل صورت گرفته است. فصل دوم با عنوان اوصاف حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم به تبیین شخصیت ایشان اختصاص یافته و با تبیین نوزده صفت, مشخص شد که دو صفت “ حلم“ و “صدق“ بیشترین نمود را در جریان رسالت ایشان داشته است. فصل سوم به اصول تربیتی که حضرت ابراهیم (ع) در جریان دعوت مد نظر داشتهاند اشاره دارد از جمله مهمترین این اصول, اصل تشویق, تنبیه و تدریج میباشد. در ادامه, در فصل چهارم روشهای تربیتی حضرت ابراهیم (ع) بررسی شده است, مهمترین روشهای به کار گرفته شده توسط ایشان روش پرسش و پاسخ, جدل, ایفای نقش و مشاهده میباشد. و بالاخره فصل پایانی عهدهدار تبیین اهداف تربیتی بیان داستان حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم است که عبارتند از: بیان سنن الهی, ایجاد امت اسلامی و الگوسازی. سیره و سیرت حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم میتواند الگوی تمام عیار برای مربیان محترم و متربیان عزیز قرار گیرد و تأسی به ایشان میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات در نظام تعلیم و تربیت باشد. کلمات کلیدی: قصص قرآن کریم, حضرت ابراهیم (ع), اصول تربیتی, روشهای تربیتی, اهداف تربیتی.