این پایان نامه، جست وجویی است در متون فقهی شیعه، برای دریافتن جایگاه سبب نزول در فرآیند استنباط فقهای امامیه؛ که با محور قرار دادن سه کتاب فقهیِ «الصلا?»، «الحج» و «الأطعم? و الأشرب?»، این روند را ذیل آیات مربوط به این کتاب ها دنبال کرده و در پی استقرایی است که به واسطه ی آن، به چگونگی رویکرد فقیه امامیه به روایات سبب نزول رهنمون گردد. در مجموع این سه کتاب، بیست و چهار آیه مورد بررسی قرار گرفته و مطالب هر آیه، در سه بخش 1. اسباب نزول 2. برداشت های فقهی و 3. نتیجه؛ ارائه می شود. این پژوهش، به جز نتایج جزئی و فرعی ای که در بررسی هر آیه بر جای می گذارد، از نتایج کلی و اصلی نیز برخوردار است و در مجموع، نشانگر جایگاه شایسته ی سبب نزول نزد فقهای شیعه است؛ توجه آنان به این روایات، نشانگر اهمیتی است که به این روایات می دهند.

علامه طباطبایی در نگارش تفسیر المیزان از منابع فراوانی بهره برده است که یکی از این منابع تفسیر روح-المعانی آلوسی است؛ اما علامه تنها به ذکر آراء آلوسی بسنده نکرده، بلکه در بسیاری از موارد به نقد و تحلیل اندیشه های او هم پرداخته است. نگارنده در این پژوهش کوشیده است تا ضمن بیان دیدگاه های تفسیری آلوسی که تفسیر المیزان متعرض آن گردیده است، در حد امکان با ذکر آرای دیگر مفسران و تحلیل و بررسی آن ها، درباره دیدگاه آلوسی داوری کند و در ادامه ضمن اشاره به نظر علامه، به مبانی ایشان در رد یا پذیرش اندیشه های آلوسی اشاره نماید. پژوهش حاضر این نتیجه را به دست می دهد که مهمترین معیار علامه در رد یا پذیرش کلام آلوسی، استفاده از روش تفسیری «قرآن به قرآن» بوده و در کنار آن می توان به مبانی کلامی، فقهی، استفاده از دانش حدیث، براهین عقلی و مبانی فلسفی، سیاق آیات، قواعد نحوی و تاریخ نزول آیات، اشاره کرد.

مجاهد بن جبر از تابعیان معروفی است که در تفاسیر شیعه و سنی روایات زیادی از وی نقل شده است؛ تا جایی که گروهی از محققان اهل سنت به تفسیر او اعتماد کرده و عده ای یاد آور شده اند که تفسیر او صحیح ترین وجوه در شرح و گزارش آیات قرآنی است. از این رو شناخت آراء و مبانی وی می تواند در شناخت دلالت احادیث و یافتن رد پای تفسیر عقلی یا سایر مبانی تفسیری تابعین کمک نماید. در این پایان نامه، با مقایسه روایات تفسیری مجاهد بن جبر با اقوال صحابه، تابعین و روایات رسیده از معصومین(علیهم السلام) مشخص می شود که مجاهد در تفسیر، در درجه ی نخست ناقل روایات نبوی و آراء صحابیان بوده و سپس به رای و اجتهاد خود بها داده است؛ گواه این مطلب آن است که در آراء مورد بررسی مجاهد، بخصوص در آراء منحصر به فرد وی که 36 مورد در این تحقیق استخراج شده، در اکثر موارد، نظر وی تفاوت مفهومی با سایر تفاسیر و آراء نداشته و به عنوان اجتهاد مطلق نبوده و با استفاده از اقوال معصوم(علیهم السلام) و صحابه به تفسیر قرآن پرداخته است.

«قصر» یا «حصر» یکی از مباحث مهم دانش معانی است و عبارت است از تخصیص دادن چیزی به چیز دیگر به شیوه ای مخصوص. این تخصیص به روش های خاص و مختلفی صورت می گیرد. در زبان عربی به کار بردن نفی و استثناء، عطف به «بل» و «لا»، استفاده از لفظ «إنّما» و «تقدیم ما حقّه التأخیر» مهم ترین روش های بیان قصر هستند که از آن میان، «نفی» و «استثناء» قوی ترین و اصلی ترین روش بیان قصر می باشد. قرآن کریم شریف ترین متن و سند دینی ما محسوب می شود و برای فهم عمیق و ترجمه دقیق فارسی آن باید به تمام شیوه های بلاغی و ویژگی های زبانی توجه کرد. یکی از روش های بیان مقصود در قرآن کریم، استفاده از همین قصر یا حصر است. در این پایان نامه به تعاریف لغوی و اصطلاحی قصر، انواع قصر، مواضع کاربرد قصر، کاربرد قصر در قرآن کریم و اثر قصر بر تفاسیر و برخی ترجمه های فارسی قرآن کریم پرداخته شده است.

اصبغ بن نباته به عنوان کسی که روایات زیادی از وی در منابع شیعی وسنی نقل شده، یکی از افرادی است که سید حسین مدرسی به نقل ازبرخی نویسندگان متأخر، احتمال صاحب کتاب بودن او را مطرح و فهرستی از روایات وی را ارائه می دهد. این پژوهش که بر پایه‎ی این احتمال شکل گرفته است، در آغاز بعد از مقدمه‎ای در مورد بازسازی کتاب به شرح حال اصبغ بن نباته - به عنوان یکی از یاران و اصحاب خاص امام علی – علیه السلام- که احادیث زیادی از ایشان در فضائل، خطب و سیره نقل می‎کند- از دیدگاه دانشمندان رجال شیعه واهل سنت می پردازد و بعد از گردآوری 268روایت منقول از وی که تعداد آن‎ها با در نظر گرفتن احادیث مشابه به 364 حدیث می رسد و دسته بندی موضوعی این روایات، تحلیلی از هر دسته از این روایات ارائه می‎کند. بخش پایانی این پژوهش به شرح حال مختصر تمامی راویان اصبغ مربوط می‎شود تا از رهگذر آن بتوان به ارزش‎گذاری نسبی روایات اصبغ دست یافت. حاصل آن که اگرچه فرض صاحب کتاب بودن اصبغ با در نظر گرفتن برخی راهکارهای ارائه شده در این زمینه به اثبات نمی‎رسد، اما انجام این کار ضمن آشنا ساختن ما با شخصیت ونوع سخنان منقول از اصبغ، گرایش فکری ومذهبی وی وافرادی که به نقل حدیث از او می‎پرداختند، راه را برای انجام پژوهش هایی از این دست باز می‎کند.

مفسران قرآن کریم در ضمن تفسیر به تفصیل یا اختصار به مطالبی مانند علوم قرآنی می پردازند. بنابراین ما در این پایان نامه، دو بحث از مباحث علوم قرآنی(نسخ و آیات مشتبهات) را در سه تفسیر با گرایش های متفاوت بررسی کردیم، که عبارتند از: «مفاتیح الغیب» فخررازی(606ه.ق) با گرایش کلامی- اشعری، «روض الجنان» ابوالفتوح رازی(قرن6ه.ق) با گرایش کلامی-روایی و «روح-المعانی » آلوسی(1270ه.ق) با گرایش اشاری- اشعری. نتیجه بررسی این شد که فخررازی، بیش ترین مباحث متعلق به نسخ را بیان کرده، اما آیات منسوخه از نظر وی از یک مورد فراتر نرفته است. ابوالفتوح رازی و آلوسی کم تر به مسائل متعلق به نسخ پرداخته اند، ولی با این حال هر دو قائل به وقوع نسخ اند. در مورد آیات مشتبهات، فخررازی در توجیه این آیات از دیگر مفسران پیش تاز و آرای منحصر به فردی را ارائه کرده است. ابوالفتوح رازی به تفسیر آیات مشتبهات غیر از یک مورد توجه نکرده است. آلوسی بحث از آیات مشتبهات را در جایی می آورد که قصد نقد بر سخنان فخررازی را دارد و پیامد آن این است که تفسیر او در این باره بیش تر به دنبال نظرات دیگران بوده است.

فهم و نقد احادیث از موضوعات بسیار مهم دانش حدیث است، امروزه با توجه به توسعه ی علوم بشری برخیبرداشت های پیشین از احادیث مربوط به طبیعیات به چالش کشیده شده است. از جمله برخی از برداشت ها از احادیث مربوط به خواص خوراکی ها، با کمک آن چه امروز بشر در اختیار دارد، بسیار تغییر کرده، دقیق تر شده و جلوه یتازه اییافته است. این رساله به گردآوری، گزارش، دسته بندی و تحلیلناهمسانی برخی روایات مربوط به خواص خوراکی ها با دانش امروز پرداخته است. بررسی این موضوع به این صورت بوده است که ابتدا مبانی و پیشدانسته های لازم برای فصول تحقیق ذکر شده و سپس با مراجعه به کتب روایی و کتاب های مربوط به طب گیاهی و طب سنتی، روایاتی که در نگاه اولیه ناصحیح و یا جعلیمی نمود، شناسایی و دسته بندی گردیده است. ادامه، کار نیز در سه مرحله صورت گرفته است. ابتدا مباحث مرتبط با سند روایات خواص خوراکی ها، مورد بررسی قرار گرفته، سپس نکاتی مربوط به فقه الحدیث، مانند مراحل فهم حدیث و برخی اصطلاحات فقه الحدیثی بیان شده است. در مرحله ی پایانی و اصلی نیز احادیث،یکیک ارزیابی سندی شده و محتوای آن با توجه به دانسته های امروز بشر و نظرات عالمان و محققان این عرصه مورد بازبینی و بررسی قرار گرفته است.

چکیده رساله: شناختِ محکم و متشابه در فهم قرآن کریم نقش کلیدی دارد، از این رو بحث از این موضوع بسیار مهم است؛ ولیبا وجود آثارگوناگون در باره محکم و متشابه،تا کنون شماری از پرسش های اساسی در این مبحث پاسخِ مناسب نیافته و به دلیلِ وجود مسائلِ اختلافی و نقاط قابل بحث، این پژوهش ضروری به نظر می رسد. آنچه این رساله را از سایر آثارِ تدوین شده در این مبحث متمایز می سازد، این است که نگارنده با بهره گیری گسترده از آیات و احادیث،مسائل مطرح در این موضوع را بررسی و تبیین نموده و آرای دانشوران قرآنی بویژه علامه طباطبایی را به نقد کشیده است. نتایج حاصل از این پژوهش به شرح زیر است: مقصود از واژه «آیه» در «منه آیات محکمات...» یک گزاره قرآنی است که می-تواند بخشی از آیه اصطلاحی باشد.آیه محکم،گزاره ای قرآنی استکه زمینه لغزش در فهم مراد اجمالیِ آن وجود ندارد و آیه متشابه گزاره ای قرآنی است که زمینه لغزش در فهم مراد اجمالیِ آن فراهم است.تأویلنمودن متشابه، به معنای مشخص نمودنِ مراد آیه متشابه از بین دو یا چند احتمال است. متشابهات قرآن در پرتو محکمات فهم پذیرند و تأویل صحیح آنها در احادیثِ پیشوایان مکتب اهل بیت(ع) بیان شده است. دیدگاه علامه طباطبایی در معنای تأویل با کاربردهای قرآنی و حدیثیِ این واژه سازگاری نداردو بر اساس شواهد قرآنی و حدیثی، «واو» در «والراسخون فی العلم...» عاطفه است و راسخان در علم، تأویل متشابهات را می-دانند.دلایل علامه طباطبایی در ادعای استینافیه بودن «واو» ناتمام است و شواهد متعددی آنرا رد می کند. سخن امام علی (ع) در خطبه اشباح ناظر به شیوه برخورد راسخان در علم با کنه ذات خداست نه تأویلِ آیاتِ متشابه.مصداق کاملِ راسخانِ در علم، پیامبر و ائمه (ع) می باشند؛ ولی عالمانِ تربیت شده در مکتب اهل بیت (ع) نیز دررتبه ای پایین تر،از مصادیق راسخانِ در علم بشمار می-روند. افزون بر اقتضای ویژگیهای لفظیو زبانی، قرآن کریم با معارفِ فرازمانی، فرامادی و اهداف هدایتی و تربیتی خود، سبک بیانی ویژه ای را اقتضا نموده که سبب افزایش متشابهات شده است.

نیاز روز افزون نسل معاصر در گرایش به معارف والای قرآن وعترت(علیهم السلام) وتلاش جهت نیل به اهداف وآرمان های سلف صالح گذشته، تصحیح، تحقیق، تفسیر وتبیین متون دینی را از اهمیت ویژه ای برخوردار کرده است، اما با نظر به اینکه کلیه آثار مربوط به حوزه ی قرآن کریم چاپ نشده، ومولفات زیادی در کتابخانه های عمومی یا شخصی نگهداری می شود و با در نظر گرفتن ضرورت آگاهی و آشنایی نسلهای امروز با کوششهای گذشتگان در تفسیر وتبیین معارف قرآنی ورهنمود های اهل بیت(علیهم السلام)، بنابراین جامعه علمی امروز ما به یک نهضت علمی در راه تصحیح وتحقیق سپس نشر این آثار نیاز دارد. از جمله این آثار ونسخ خطی کتاب صفو? التفاسیر علّامه شبر از علمای بزرگ شیعه در قرن سیزدهم هجری می باشد واز آنجایی که تصحیح واحیاء این اثر ارزشمند استفاده ی قرآن پژوهان را تسهیل می کند در این پایان نامه بخشی از این تفسیر از آیه 36 سوره نساء تا آیه 66 سوره مائده مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفته است.

تصحیح و تحقیق متون اسلامی بجا مانده از گذشتگان ، به منظور غنی سازی هر چه بیشتر کتابخانه های اسلامی ضرورتی شایان توجه است. پژوهش نگارنده بر اساس تصحیح به شیوه ی قیاسی و بر مبنای یگانه نسخه باقیمانده از صفوه التفاسیر است ولی با دو تفسیر دیگر وی ( الجوهر الثمین و تفسیر وجیز) نیز مقابله شده است . این پایان نامه تصحیح و تحقیق بخش نخست نسخه خطی صفوه التفاسیر ( ج1، صص 1تا30 ) است که شامل فوائد شانزده گانه در مباحث علوم قرآنی به انضمام تفسیر سوره حمد می باشد.

یکی از بهترین شیوه ها برای انتقال علوم و معارف استفاده از کتابت است.در گذشته بر روی این شیوه تأکید بیشتری بوده است و علماء و دانشمندان آثار خود را به صورت مکتوب به آیندگان انتقال می دادند. حال برای استفاده از این آثار گرانبها نیاز است که متون قدیمی احیاء و تصحیح شوند تا قابل استفاده برای همگان گردند. از این آثار به جای مانده می توان به کتاب ارزشمند و پر بار صفوه التفاسیر، نوشته ی سید عبد الله شبر اشاره کرد که تاکنون مورد تصحیح قرار نگرفته است. در این پایان نامه بخشی از این تفسیر از ابتدای سوره ی اسراء تا ابتدای سوره ی مریم مورد تصحیح و تحقیق قرار گرفته است.

موضوع این پایان نامه بررسی و نقد تناسب سوره ها در تفسیر مراغی است، تا با دیدگاه مفسر در زمینه تناسب سوره ها آشنایی حاصل گردد. تناسب علمی است اجتهادی،که برای بیان پیوستگی اجزای قرآن استفاده می شود، و شامل مناسبات داخلی و خارجی است که هر یک از این تناسبات انواع مختلفی دارند و تناسب بین سوره ها یک نوع از تناسب خارجی محسوب می شود؛ که در تفسیر مراغی به بیان ارتباط سور مجاور در مصحف شریف پرداخته شده، ولی از تناسبات بین سور غیر مجاور یا تناسب در بین دسته ای از سوره های مشابه و ارتباطاتی از این دست غفلت شده است. از بررسی تفسیر مراغی به هفت نوع پیوند بین سوره ها که شامل ارتباط آیات پراکنده از دو سوره، آغاز سوره با خاتمه ی سوره قبل، آغاز سوره با آیاتی از سوره قبل، پایان سوره با آیاتی از سوره بعد، پایان سوره با آغاز سوره قبل، آغاز دو سوره و پایان دو سوره دست یافتیم. و در چهار سوره ی بقره، اخلاص، فلق و ناس سخنی درمورد تناسب سوره ها مطرح نشده است. مراغی پیوندها را براساس ملاک هایی مطرح کرده است، که می توان آن ها را به هفده مورد دسته بندی کرد، که نیمی از سور به ملاک های هم مضمونی، متمم بودن، اجمال و تفصیل و اسهاب و اختصار اختصاص یافته است و در تعداد کمی از سوره ها ملاک های دلیل و استدلال، مقایسه دو موضوع، تأکید، تقابل، نتیجه و پس آمد، عموم و خصوص، تلازم، تناسق، بیان مصداق، الفاظ مشترک در دو سوره، پرسش و پاسخ، اغراض و اهداف مشترک، تقسیمات بر اساس مطالب سوره قبل و ترتیب نزول متوالی وجود دارد.

یکی از شیوه های تقابل با اندیشه های دینی، شبهه افکنی است و لذا شناخت شبهات دینی، پیشگیری از گسترش و نیز پاسخگویی به این شبهات از اهمیت برخوردار می باشد. پس از رحلت پیامبر، به عللی از جمله انحراف حکومت از مسیر اصلی، زمینه تفرقه و پیدایش بدعت ها و شبهه افکنی ها فراهم گردید. در این راستا یکی از اولویت های امام علی، تبیین معارف و پاسخگویی به شبهات بوده و طبیعی می نمود که امام به حکم وظیفه به تمامی شبهات زمان خویش پاسخ دهد. از دیگر سو پاسخگویی به شبهات، از نیازهای جامعه امروز نیز می باشد که بر طبق مفاد حدیث ثقلین، رجوع به قرآن و معارف اهل بیت و از جمله معارف علوی را طلب می کند. این تحقیق برآن است تا ضمن ارائه تعریفی از شبهه، خاستگاه آن و شیوه امام علی در پاسخگویی به شبهات، تعدادی از شبهات اعتقادی و سیاسی- اجتماعی عصر امیرالمومنین را مطرح ساخته و پاسخ این شبهات را به مدد سخنان حضرت استخراج نماید و در ادامه به ویژگی ها و امتیازات معارف علوی در عرصه پاسخگویی به شبهات پرداخته و کارآمدی این معارف برای پاسخ گویی به شبهات عصر کنونی را مورد بحث قرار دهد.

از صدر اسلام تا زمان حاضر؛ متفکران، نویسندگان و دا نشمندان کوشیده اند، حاصل مطالعات و تحقیقات خود را به صورت مکتوب در دسترس همگان قرار دهند و برای آیندگان به یادگار بگذارند، و حاصل این تحقیقات در جهان اسلام به جایی رسیده است که از حد اِحصاء بیرون است و کتابخانه های بزرگ در تمام دنیا مملو از این آثار می باشد. بر کسی پوشیده نیست که ترقی و تعالی یک جامعه آن زمان مقدور می گردد که از آثار گذشتگانش آگاه باشد و آنچه را از اَسلاف بر جای مانده است با بینش علمی و انتقادی مورد بررسی قرار دهد و از رهگذر اِحیاء و بررسی میراث گذشتگان در قلمرو نوشته ها و نُسَخ خطی از دیدگاههای دانشمندان پیشین آگاهی یابد. به همین منظور تصحیح آثار مخطوط گذشتگان و به زیور چاپ آراستن آنها اهمیت می یابد. یکی از آثار ارزشمندی که به صورت نسخه خطی باقی مانده است تفسیر گرانبهای «صفوه التفاسیر» است. نویسنده این اثر «سید عبدالله شُبّر» است که از علمای برجسته شیعه اِثنی عشری در قرن سیزدهم هجری قمری می باشد. وی به سال (1188ه ق) در نجف اشرف در خانواده ای علمی و مذهبی به دنیا آمد. ایشان از بزرگان مجتهدین و فقهای امامیه و ثقات محدّثین شیعه و عالمی عامل، عابد، زاهد، متّقی و دارای خصال حمیده و اوصاف پسندیده است. در ا کثر علوم اسلامی همچون: فقه، اصول، تفسیر، حدیث، تاریخ، اخلاق ، فلسفه وکلام؛ تألیفات نافع و بسیاری داشته و در عصر خود به «مجلسی ثانی» مشهور شد. از اساتیدی چون: سید محسن اعرجی (م 1227ق)، شیخ جعفر کاشف الغطاء (م 1228 ق)، اجازه اجتهاد دریافت کرد. نزدیک به هفتاد عنوان اثر از علامه شُبّر بر جای مانده است که از جمله آنها می توان به «مصابیح الأنوار فی حل مشکلات الأخبار»، «جلاء العیون»، «جامع المعارف و الأحکام» و . . . اشاره کرد. علامه شُبّر دارای سه دوره تفسیر به نامهای صفوه التفاسیر (تفسیر کبیر)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین (تفسیر وسیط) و تفسیر شُبّر (تفسیر وجیز) می باشد. تفسیر وسیط و وجیز این مولف تاکنون به چاپ رسیده است و در اختیار محققان قرار دارد. اما مصدر اصلی این دو تفسیر که به عنوان اولین تفسیر علامه شُبّر محسوب می شود، تفسیر کبیر ایشان است که هنوز به صورت دست نوشته باقی مانده و برای بسیاری از قرآن پژوهان نیز ناشناخته است. لذا در این رساله بر آن شدیم تا به تصحیح بخشی از این اثر گرانقدر بپردازیم.

اکنون در بسیاری از مناطق اسلامی،قرائت عاصم به روایت حفص رواج دارد، اما همواره چنین نبوده است. در چهار قرن آغازین هجری، غالبا قرائت بومی هر منطقه در آنجا رایج و متداول بود. قرائت عاصم نیز تنها در مناطقی از عراق رواج داشت. در فاصله ی قرن پنجم تا نهم، قرائت ابوعمرو به قرائت رایج بیشتر مناطق اسلامی مبدل شد. در این دوره، قرائت عاصم -بیشتر به روایت ابوبکر- در عراق پیشرفت خوبی داشت. علاوه بر این، در سده ی نهم، قرائت عاصم به هر دو روایت، در ایران و بلاد عجم اطراف آن رواج یافت. فراگیری گسترده روایت حفص، از قرن دهم آغاز شد و اکنون به اوج خود رسیده است. فرضیه های متعددی برای این شهرت روز افزون مطرح شده است؛ ویژگی های سندی، ویژگی های اصول قرائی و نیز نقش عثمانی ها و چاپ مصحف بر اساس این روایت، سه فرضیه ی عمده هستند. گرچه قرائت عاصم به روایت حفص، نسبت به دیگر قراءات و روایات وضعیت سندی بهتری دارد و از نظر اصول قرائی نیز از سهولت برخوردار است، اما دلیل اصلی این شهرت را می بایست در گزینش آن از سوی عثمانی های حنفی مذهب جویا شد. گرچه اختیار حنفی ها در قرائت، قرائت ابوعمرو و روایت حفص است، اما چاپ مصحف بر اساس روایت حفص موجب شد این روایت، قرائت ابوعمرو را پشت سر گذاشته و به قرائت غالب سرزمین های اسلامی، خصوصا مناطق شرقی مبدل گردد. این پژوهش با روش اسنادی و توصیف و تحلیل داده های حاصل از آن تدوین شده است.

از آنجا که یکی از ملاک های تمایز تفاسیر از یکدیگر، تفاوت روش تفسیری آنان است، در دوران اخیر بررسی و تحلیل روش های تفسیری بیش از پیش مدنظر قرار گرفته است. تفسیر إرشاد الحیران إلی توجیهات القرآن تألیف أحمد عبدالسلام أبومزیریق از جمله تفاسیر اهل سنت است که به زبان عربی و در دوازده جلد در قرن پانزدهم هجری به نگارش در آمده است. این تفسیر اولین تفسیر چاپ شده در کشور لیبی می باشد که شامل تفسیر تمامی سور قرآن است. مفسر در نگارش تفسیر خود، تنها از منابع تفسیری اهل سنت به خصوص «التحریر و التنویر» و «فی ظلال القرآن» مدد جسته است. روش تفسیری مفسر بر پایه تفسیر ادبی از قرآن می باشد به گونه ای که مباحث مفردات، إعراب و بلاغت در سرتاسر تفسیر و در ذیل تمام سور مشاهده می شود؛ لکن روش های دیگری مانند تفسیر قرآن به قرآن و گرایش های علمی و اجتماعی را نیز می توان در آن یافت. مفسر با هدف دوری از اسرائلیات، جایگاهی برای روایات حتی روایات اهل سنت در تفسیرش قائل نشده است. این تفسیر که براساس قرائت قالون از نافع مدنی به رشته تحریر درآمده است؛ از بحث های علوم قرآنی خالی نمی باشد و مفسر به فراخور حال به برخی از این مباحث مانند تناسب، إعجاز، نسخ، حروف مقطعه، سبب نزول و دیگر موارد پرداخته است. مفسر در ذیل برخی از آیات دیدگاه های تفسیری جدیدی را بیان نموده است.

یکی از بهترین شیوه ها برای انتقال علوم و معارف اسلامی از کتابت است. در گذشته بر روی این شیوه تأکید بیشتری بوده است و علما و دانشمندان آثار خود را بصورت مکتوب به آیندگان انتقال می دادند. حال برای استفاده از این آثار گرانبها نیاز است که متون قدیمی إحیاء و تصحیح شوند تا قابل استفاده برای همگان گردند. از این آثار بجای مانده می توان به کتاب ارزشمند و پر بار صفوه التفاسیر نوشته ی سید عبد الله شبر اشاره کرد که تاکنون مورد تصحیح قرار نگرفته است. در این پایان نامه بخشی از این تفسیر از ابتدای سوره ی حج تا انتهای سوره ی فرقان مورد تصحیح و تحقیق قرار گرفته است.

امام سجاد (ع) در آن دوران تاریک و اختناق بعد از عاشورا، در چهره دعا و مناجات راهی نو را در عرصه میدان رویارویی با سیاستهای اموی گشود و با برنامه ریزی ها و سازماندهی های خویش به ایفای نقش رسالت خود در آن عصر خفقان و بیداد و ستم، خوشگذرانی و عیاشی و شرابخواری، بی تفاوتی و شیعه کشی و شیعه زدایی، دوره تخریب اندیشها و آمیختن مبانی اندیشه و تفکر اسلامی با اوهام و خرافات ، سنگر مناجات و دعا، بهترین وسیله برای حفاظت اسلام بود آری امام (ع) در عصری بود که دشمن بین او و امتش فاصله انداخته بود و خود یکه تاز میدان بود و اسلام را آنگونه که خود می خواست معرفی می نمود و مردم را به همان سویی که خود طالب آن بود سوق می داد بنابراین علی بن الحسین (ع) مبارزه فرهنگی آرام در عین حال ریشه کن کننده ای را آغاز نمود و با این عمل نشان داد که راه مبارزه تنها شمیشیر نیست و براستی صحیفه سجادیه که در حقیقت انجیل آل محمد (ص) است همچون سد محکمی در حمایت از اسلام و پاسداری از آن ایستاد و امت اسلامی را به آزادی و نجات از دست معصیت و ذلت و رسیدن به عزت از طریق اطاعت از خداوند و آفریدگار جهان هستی دعوت نمود این صحیفه مکرمه، همچون گوهری در صرف فضیلت در تمامی اعصار و قرون روزگار می درخش و مبانی اعتقادی و توحیدی، اندیشه های سیاسی و اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اسلام ناب در آن جلوه گر است آنچه ما اکنون از صحیفه در اختیار داریم مشتمل بر پنجاه و چهار دعاست که هر دعا، خود یک نیایش ویژه است . این صحیفه نورانی، از جهت تعدد موضوع در نیایشهای خود شبیه قرآن است همان گونه که قرآن در برگیرنده مجموعه ای از توحید و معارف الهی، داستانها و قصص پند و موعظه، انذار و تبشیر، حقوق و قوانین فردی و اجتماعی و احکام عبادی از قبیل نماز و روزه و زکات و حج ... است . با اندکی تامل نیز می توان به گستردگی موضوعات در صحیفه سجادیه پی برد. ثقل اکبر "قرآن" و میراث ارزشمند به یادگار مانده از ثقل اصغر "صحیفه سجادیه" نه تنها در تنوع مباحث و موضوعات شباهت به یکدیگر دارند بلکه بین این و، نیز پیوند و رابطه ای عمیق وجود دارد که این خود دلیلی بر جدایی ناپذیری انی دو ثقل از یکدیگر می باشد همچنین موید این نکته است که سخنان معصومین علیهم السلام از وی نشات گرفته است و براستی این بزرگواران مصداق عینی و مجسم آیه شریفه "لاینطق عن الهوی" ، "هرگز به هوای نفس سخن نمی گوید" می باشند. آری قرآن به گونه های اقتباس ، تلمیح و اشاره، استشهاد و در صحیفه، جلوه نموده است . تبین و تفسیر درست برخی از آیات نیز در آن بچشم می خورد.