در این پژوهش ابتدا بحث تقدیر و اعتقادات مربوط به آن نزد ایرانیان پیش از اسلام و پس از آن مطرح و ضمن آن ارتباط عقاید باستانی با دوره اسلامی نشان داده شده است . در نگرش پیشینیان آسمان منشاء اصلی سرنوشت آدمیان و توزیع کننده بخت است . به تبع این اعتقاد جبرگرایی به نیرومندی در حیات فکری ایرانیان رخ می نماید و همین اندیشه سایه خود را بر متون حماسی و غنایی اولیه نظیر شاهنامه و ویس و رامین ... گسترده است . اعتقاد به تقدیر زمینه ساز جستجوی راههایی برای آگاهی از احکام آن است که از این راهنمایی سخن به میان آمده است . این راهها را به دو گروه آگاهانه (خودخواسته) و ناآگاهانه (ناخواسته) تقسیم کرده ایم. در گروه اول مسائلی همچون فال بینی و ستاره شناسی و پیشگویی خردمندانه قرار می گیرد و در گروه دوم خواب و رویا. پس از بحث درباره حوادث مختلف پیشگویی درباره خواب و رویا و جایگاه آن در زندگی بشر و رابطه اش با تقدیر و داستان پردازی نیز سخن گفته شده است .