نام پژوهشگر: ابراهیم دینانی
محی الدین ساجدی ابراهیم دینانی
کتاب اثبات الواجب قدیم یکی از اثرات فلسفی ابوعبدالله محمدبن اسعد بن محمدالصدیقی معروف به ملا جلال الدین دوانی است و همانگونه که از نام کتاب پیداست ، استدلالهایی چند پیرامون اثبات وجود خداوند بر پایه های فلسفی و منطقی در خود دارد. چنانکه مولف خود در مقدمه کتاب تصریح می کند، این کتاب تقریبا" مختصر اما پرسود را به خواهش عده ای در یک تابستان گرم برهان تطبیق نگاشته است . نکته جالب دراین کتاب این است که مولف در براهین گوناگون تلاش کرده تا تمامی وجوهی را که می تواند بصورت اشکال های مقدردر ذهن خواننده بیاید، یادآور شده و سپس به تک تک آنها پاسخهای مناسب را ارائه نماید . و البته در خلال این گفت و گو و چالش عقلی، خواننده متوجه می شود که مولف خود دارای نظریاتی جدای از آنچه دیگران مطرح کرده اند، می باشد . هرچند ممکن است این مطلب به ذهن برسد که پرسشها و پاسخها بسیار زیاد است و مهمتر اینکه دوانی کتاب خود را به سلطان محمد فاتح هدیه کرده است و این شاه عثمانی در سال 886 ه. ق در گذشته است و تاریخ یاد شده در مجالس المومنین، 11 سال پس از مرگ محمد فاتح است . به هرحال بنظر می رسد وی بایستی کتاب اثبات الواجب را در ابتدای کار نوشته باشد چرا که پس از گذشت مدتی، کتاب دیگری به همین نام اما با قید " جدید " نوشته است .