تحقیق حاضر، نگاهی است پسینی به پدیده ای که در عصر ما اصطلاح مستحدث "تفس موضوعی" نام گرفته است . نویسنده دراین تحقیق، تفاسیر موضوعی را در مقام " تحقق" نه "تعریف " به نظاره نشسته است و جنبه های روش شناختی، ارکان معرفتی و مبانی تئوریک و نظری آن را کاویده است .چهارچوب تحقیق مذکور، از یک "مدخل- که حاوی مباحث نه گانه مقدماتی است - و سه مرحله اساسی "توصیف "، "تبیین" " توصیه" تشکیل یافته است .در مرحله توصیف ده نمونه از تفاسیر موضوعی معرفی و گزارش شده اند. و مرحله "تبیین" نیز در سه گام پیموده شده است -1 : تعریف -2 ارکان معرفتی -3 مبانی تئوریک .

نویسنده در این پایان نامه کتاب خود را درچهار فصل و یک خاتمه آورده است .ف اول : شرح حال زمخشری.فصل دوم : مسائل مورد اتفاق معتزله.فصل سوم : مسائلی مورد وفاق کلامی کشاف .فصل چهارم : جهات افتراق مسائل کلامی معتزله و کشاف با شیعه - خاتمه : دیدگاه صاحب کشاف نسبت به اهل بیت (ع.)

تفسیر عیاشی از مهمترین تفاسیر به ماثور شیعی است و شرح حال نویسنده و سرنوشت این تفسیر از نظر بحث و بررسی مبهم است لذا نویسنده با استمداد از متن تفسیر و سایر تحقیقاتی که درباره مولف و کتاب وی شده است به جستجوی از افکار و آر وی در خلال تفسیر پرداخته و از جهتی روش تفسیری او را بیان کرده است و به مناسبت به شرح و بیان موقع اجتماعی و علمی سمرقند و عیاشی پرداخته .

استفاده از اشعار عرب در تفسیر قرآن از عصر صحابه رواج داشته است و تا سده اخیر کمتر تفسیری تالیف شده که از شعر بهره نگرفته باشد.شیخ طوسی (ره) صاحب تفسیر التبیان نیز از این شیوه استفاده کرده و در تبیین و تفهیم مطالب از اشعار کمک گرفته است.ما در این رساله به شرح شواهد شعری التبیان پرداختیم و بروش زیر در این امر عمل کردیم. در ابتدا شاهد را ذکر کرده و آنرا معنی نمودیم و سپس نام شاعر و ترجمه آنرا و ابیات قبل و بعد شاهد را آوردیم و پس از آن لغات شعر را معنی کرده و اعراف آنرا بیان نمودیم و در آخر نیز به بیان موضوع استشهاد پرداخته و در این باره توضیح داده ایم.از مجموعه شواهدی که شرح شد می توان آنها را به سه بخش کلی تقسیم کرد.1- شواهد لغویالف - استفاده از شاهد برای استعمال آن لغت در فلان معنی. کقول الشاعر:نجوت مجالدا فوجدت منه کریح الکلب مات حدیث عهدنجوت فلاتا: استنکهتهب - استفاده از شاهد برای رواج آن در زبان عرب و عربی بودن آن.کقول الشاعر:و حضرت یوم الخمیس الاخماس وفی الوجوه صفره و ابلاسکه بر عربی بودن ابلیس شاهد آورده شده است.2- شواهد صوفی و نحویادی عینی مالم تز ایاه کلانا عالم بالنرهاتکه ((توایاه)) را با همزه آورده است. کقول الشاعر:و قد زعمت لیلی بانی فاجر لنفسی تقاها اوعلیها فجورهاکه ((او)) در آن بمعنی ((واو)) بکار رفته است. 3- شواهد مفهومی که به مفهوم بیت یا قسمتی از آن استشهاد شده است.