نام پژوهشگر: پیمان حمیدی فعال

رمان و فیلم: نگاهی به اقتباس سینمای ایران از رمان فارسی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1389
  پیمان حمیدی فعال   حسین پاینده

اقتباس از متون ادبی، یکی از مهم ترین و پُرکاربردترین شیوه های ساخت فیلم سینمایی است، که باوجود همه ی موافقت ها و مخالفت ها، هم چنان سنتی پُرطرفدار در سینماست. رمان، شبیه ترین نوع ادبی به فیلم است و بیشتر اقتباس های سینمایی، برمبنایِ رمان ها صورت می گیرد. در نقد ادبی جدید، به هر مجموعه ای از نشانه ها «متن» گفته می شود؛ بنابراین، متون، نه صرفاً مکتوب، که تصویری و شنیداری نیز هستند. اقتباس سینمایی، نوعی ترجمه ی متن مکتوب به متن تصویری است که در آن، فیلم ساز می کوشد تا با امکانات گوناگون سینما، معادل هایی تصویری برای نشانه های زبانی ایجاد کند. در فصل اول، پرسش هایی بنیادین درباره ی رابطه ی ادبیات و سینما ـ به طورِ عام ـ و رمان و فیلم ـ به طورِ خاص ـ مطرح می شود. فصل دوم به روایتی تحلیلی از روند سینمای اقتباسی ایران و معرفی «موج نو» به مثابه ی دوره ی برجسته ی این نوع سینما، اختصاص دارد. در فصل سوم، سه فیلم اقتباسی از رمان های رئالیستی مهم فارسی ـ شوهر آهوخانم، آوسنه ی باباسبحان و تنگسیر ـ مورد تحلیلی تطبیقی با رمان ها قرار می گیرند و فصل چهارم، همین تحلیل تطبیقی را درمورد دو فیلم اقتباسی از رمان های مدرنیستی مهم فارسی ـ شازده احتجاب و گاوخونی ـ به کار می بَرَد. در این بررسی، بر این نکته ی مهم تأکید می شود که فیلم سازان ایرانی در اقتباس سینمایی از رمان های فارسی، رویکردی منفعلانه نداشته و با تغییراتی در منبع اقتباس، برداشت سینمایی خود را از این رمان ها ارائه کرده اند.