این پایان نامه مشتمل بر یک پیشگفتار و چهار فصل است. در پیشگفتار درباره چگونگی انجام کار، گزینش موضوع پایان نامه، فائده و کارهای انجام شده در این زمینه سخن رفته است. در فصل اول درباره تحول علم اصول و نیاز به تجدد و عصری شدن آن همانند دیگر علوم بحث و بررسی شده، فهرست چند کتب اصولی با هم مقایسه گشته و مواردی از مسائل اصولی که زائد و یا بدون ارتباط با علم اصول بوده اند ذکر و دیدگاه چند تن از دانشمندان را در ارتباط با لزوم تحول و تجدد مطرح نموده ام.در فصل دوم که اختصاص به اثرگذاری و اثرپذیری علم اصول دارد، در زمینه ارتباط و تعاون علوم و نحوه ورود اصطلاحات فلسفی و منطقی در اصول و نیاز اصول به دیگر علوم و نیز تاثیر اصول فقه در علوم مختلف و نقش دانشمندان اصولی در پیشرفت علوم مفصل بحث شده است.در فصل سوم که به بازگو نمودن تاریخ پیدایش وتطور اصول فقه اززمان صدر اسلام تا امروز اختصاص یافته است، اصول فقه در ادوار مختلف مورد بررسی قرار گرفته، در هر سده ای وضعیت دینی و علمی آن سده و نیز اصولیان بزرگ و کتب اصولی نوشته شده و نیز زندگی اصویان کرد بیان شده است که این فصل از لحاظ تاریخی و مرحله بندی و آشنایی با وضعیت هر سده و اصولیانی که در هر سده ای می زیسته اند حائز اهمیت است. در فصل چهارم دیدگاههای هریک از دانشمندان اصولی کرد را که اولین بار از سوی آنان ابراز شده از آثار خود آنان یا از کتب منبع استخراج نموده، اهمیت آن را متذکر شده و در ضمن تاثیر او را در دیگر دانشمندان و نقشی که در تحول این علم داشته بیان نموده ام، و یا در میان چند نظر آنچه را که ترجیح و یا مختار او بوده و با دلیل قاطع آن را برگزیده و نوشته ام.

موضوع این پایان نامه ، ترجمه و نگارش باب چهارم و پنجم کتاب خصائص الادب العربی تالیف استاد انور الجندی است. نگارنده در باب چهارم ، موضوعات ذیل را به بحث و بررسی می گذارد: تاثیر خاورشناسی بر ادبیات عرب، ترجمه ادبیات غربی ، تاثیر ادبیات یونانی ، ادبیات مهجری، آیا داستان یک هنر اصیل است؟ ، ادبیات کلاسیک شرقی ، ادبیات عرب و افسانه ها، نمایش نامه یونانی و ادبیات عرب و جنبش مخالفت در ادبیات نوین عرب. استاد انور الجندی، تمامی این موضوعات را در پرتو ادبیات اصیل عرب مورد نقد قرار داده و ضمن دادن پاسخی مستدل و قوی به خاورشناسان و طرفدارانشان ، ادبیات بنیادین عرب را نیز معرفی می کند. او تاثیر و تاثر ادبیات عرب از این گرایشهای قدیم و جدید را انکار نمی کند، اما بر این باور است که ادبیات عرب همچنان از شخصیتی ممتاز و منحصر به فرد برخوردار است. در باب پنجم نیز، جایگاه والای ادبیات عرب را در میان ادبیات جهانی ، خاطرنشان می کند و طرفداران محدود کردن دایره ادبیات عرب به کتابهای سجع و مقامات را به باد انتقاد می گیرد و ضمن مردود شمردن ادعای کسانی که کتابهای الاغانی ، یتیمه الدهر و ثمارالقلوب را به عنوان منابع علمی معرفی می کنند. بی توجهی تاریخ نگاران ادبیات عرب به این کتابها را یادآور می شود. همچنین خطر ادبیات برهنگی ، نظریه نوگرایی بی بنیاد و دعوت به مصری کردن زبان عربی را گوشزد می کند و به بیان این حقیقت می پردازد که تقلید کورکورانه از ادیبان و صاحب نظرانی که به کنه ادبیات عرب پی نبرده اند ، موجب زیانهای جبران ناپذیری می شود که باید در قبال آنها احتیاط لازم را به عمل آورد.

این کتاب بر مسیر ادب عربی درگذر زمانهای طولانی که از سرچشمه اش به سوی مصبش در جریان است توجه زیادی بخرج می دهد و به دوره جدید و ادب معاصرش نیز اهتمامی ویژه می ورزد. ازاینرو بر این امر به خوبی واقف است که بیشتر کتابهای تاریخ ادب عربی در اوایل قرن بیستم یا اندکی بعد به مرحله ظهور رسیدند و با توجه به زمان تالیف این کتابها، از دوره بارودی و شوقی و جبران و منفلوطی فراتر نمی روند. پس از گذشت سالیان ، ذوقها و قریحه ها شکفت که این شکوفایی ادب غنی و سرشار ملی و قومی و قصه های هنری زیبا و نمایشنامه های نوین را در پی داشت، همانگونه که از ادب اجتماعی ، سرشار ، از شعر مهجری، ممتاز و ادب مقاومت ، لبریز بود. در این پایان نامه تمامی مراحل ادب عربی از دوره جاهلی تا معاصر مورد بررسی قرار گرفته است.

دراین رساله نخست به گونه ای مختصر اوضاع سیاسی-تاریخی ایران مورد بررسی قرار گرفته و درباره دولتها و حکومتهایی که همزمان و یا یکی پس از دیگری در این سرزمین به حکومت رسیده اند بحث شده و مطالبی در باره جامعه ایرانی و طبقات آن، که اعم از طبقه اشرافی ، طبقه متوسط و طبقه پائین و تهی دست بوده آورده شده است همچنین در باره فعالیت شیعیان زیدی، اسماعیلی و امامی و در باره زهد و تصوف درایران و جنبشهای علمی و توجه و اهتمام پادشاهان و وزرا به مدارس و کتابخانه ها سخن به میان آمده، مباحثی نیز در باره پویایی فلسفه و علوم پایه و تالیف فرهنگهای لغت و مباحث زبانشناسانه و مباحث نحوی ، بلاغی ، نقدی و پژوهشهای اسلامی و نگارش کتابهای تاریخی آمده است.