مباحث ادبی قرآن کریم در ابتدا، در قالب آثاری چون «معانی القرآن» و «مجاز القرآن» صورت علمی به خود گرفت؛ اما آغاز قرن سوم را باید نقطه ی شروع مباحث اعجاز به صورت جدّی دانست. اندیشه ی اعجاز از این قرن به بعد در ادبیات قرآنی آشکار گردید و دانشمندان فراوانی در قالب آثار مستقل یا در ضمن تفاسیر خود به اهمیت آن پی برده و آن را مورد بحث و پژوهش قرار دادند. دانشمندانی مانند نظّام و شاگردش جاحظ، با طرح نظریه ی صرفه و نظم قرآن کریم مباحثی را مطرح نمودند که اندیشمندان بعدی در قالب ردّ یا تأیید و ذکر وجوه بیشتری برای اعجاز، موجبات بسط این موضوع را فراهم کردند. در میان این دانشمندان می توان به ابن قتیبه، واسطی، رمّانی، خطّابی، باقلانی و جرجانی اشاره نمود. هر کدام از این دانشمندان، در بررسی اعجاز ادبی قرآن کریم، یک یا چند رویکرد (لغوی، نحوی، بلاغی، هنری) را مورد توجّه قرار داده اند؛ البته، رویکرد بلاغی رویکرد غالب و محوری در تألیفات این پژوهش گران بوده است. در پژوهش حاضر تلاش ما بر این بوده که تا حد امکان دیدگاه های معروف ترین دانشمندان و متفکران قرآن پژوه را از ابتدا تا پایان قرن پنجم هجری درباره ی اعجاز ادبی قرآن کریم بررسی و تحلیل نموده و سیر تحول اندیشه ی اعجاز ادبی قرآن کریم را نزد این دانشمندان پیگیری نماییم. روش ما در این تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است.