نام پژوهشگر: مهدی رمضانی گسک
هادی مالکی بهزاد صاحب زاده
استان خراسان جنوبی با بیش از چهار میلیون هکتار عرصه بیابانی ششمین استان بیابانی کشور است. مساحت تقریبی شهرستان خوسف 16 میلیون هکتار و سطح اراضی تحت تأثیر فرسایش بادی در این شهرستان حدود 112 هزار هکتار است. فعالیت بیابان¬زدایی در سال 1383 با هدف کاهش و کنترل فرسایش بادی و تثبیت و پایداری در کانون ها، افزایش توان اکولوژیکی منطقه، تلطیف هوا، اشتغال¬زایی، افزایش درآمد و جلوگیری از مهاجرت روستائیان در منطقه سرچاه¬عماری استان خوسف انجام گرفت که شامل احداث بادشکن غیر زنده به طول 20 کیلومتر، احداث هلالی¬های آبگیر به مساحت 90 هکتار و مهم¬ترین آن عملیات بیولوژیک شامل 3273 هکتار نهال¬کاری می¬باشد. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی اثرات طرح بیابان¬زدایی بر توسعه اقتصادی اجتماعی روستاییان منطقه سرچاه¬عماری است. طرح بیابانزدایی در 16 روستای منطقه سرچاه عماری اجرا شده است که تمام این روستاها جهت انجام تحقیق انتخاب شدند. مطالعه حاضر با استفاده از دو روش اسنادی و میدانی و توزیع پرسشنامه در بین روستاییان منطقه سرچاه¬عماری انجام شد و تعداد پرسشنامه لازم جهت انجام تحقیق براساس فرمول کوکران 284 عدد تعیین شد. به طور کلی اثرات اجرای طرح¬های بیابان¬زایی در 2 بخش اثرات اقتصادی و اجتماعی براساس طیف لیکرت پنج گزینه¬ای مورد بررسی قرار گرفت. برای تایید روایی پرسشنامه طراحی شده در اختیار استاد راهنما و استاد مشاور قرار داده شد و پیشنهادات اصلاحی آنان مورد توجه قرار گرفت. جهت سنجش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برای شاخص¬های اقتصادی 0/93 و برای شاخص¬های اجتماعی 0/88 بود و نشان¬دهنده پایایی و اطمینان پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل پرسشنامه¬ها با استفاده از آمار توصیفی شامل فراوانی، انحراف¬معیار و میانگین و تحلیل¬های استنباطی، شامل آزمون tتک نمونه¬ای (t-test) و همچنین آزمون فریدمن براساس نرم¬افزار spss انجام گرفت. در تهیه نقشه¬ها از نرم¬افزار arc gis استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که اجرای عملیات بیابان¬زدایی تا حدود زیادی توانسته باعث کاهش و کنترل فرسایش بادی و تثبیت و پایداری درکانون¬ها برداشت و در نتیجه افزایش سطح بهداشت و کاهش بیماری¬های پوستی و چشمی و خطرات ناشی از غبار و آلودگی هوا، تلطیف هوا و سرسبزی محیط اطراف و در نتیجه افزایش میزان رضایتمندی روستاییان از محل سکونت، ایجاد اشتغال¬های فصلی و همچنین با بهبود وضعیت کشاورزی و دامداری در منطقه توانسته تا حدودی باعث افزایش درآمد و بهبود وضعیت درآمدی روستاییان شود ولی نتوانسته اشتغال دائم در منطقه ایجاد کند و همچنین نتوانسته جلوی مهاجرت را بگیرد. به طور کلی اجرای عملیات بیابان¬زدایی اثرات مثبتی بر جنبه¬های اقتصادی، اجتماعی و بوم¬شناختی منطقه داشته است و بیشتر روستاییان دارای نگرش مساعد نسبت به عملیات بیابان¬زدایی می¬باشند.