این رساله بارویکردی فرهنگی به جهانی شدن،درصدداست که نشان دهد«میراث فرهنگی معنوی»در فرایند«جهانی شدن فرهنگی»، طبق پارادایم«تلفیق وترکیب فرهنگ ها»می تواند امکان مهمی باشد برای تحقق«تنوع فرهنگی»،«زبان وآرمان مشترک»و«گفتگووتعامل فرهنگی» ؛بگونه ای که در«فرهنگ جهانی»،که پیامد جهانی شدن است،موثر وسهم آفرین باشد. در این راستا«آثار هنرهای دستی سنّتی ایران» که نوعی از میراث فرهنگی معنوی اند و به لحاظ بنیان های «سنّت» و «عرفان» و «تصوّف و فتوّت» صناعت شان مبتنی برحکمت است، بعنوان مطالعه موردی در نظرگرفته شده اند. رابطه و تناسب بین دو موضوع میراث فرهنگی معنوی و جهانی شدن از طریق محور قرار دادن بحث «جهانی بودن» و تأکید بر«هویّت انسانی» و گرایش فطری به «معنویت» برقرار شده است و بدینگونه در روند «معنا و معنویت گرایی» نقش گرانبها و غیرقابل تخمین میراث فرهنگی معنوی به عنوان یک منبع یا ابزار معرفی شده است. بنابراین ارکان اصلی بحث عبارتند از: موضوع «فرهنگ»، با رویکردهای فرهنگ محور، تعامل گرایانه، عام وخاص گرایانه و پارادایم پازلِ فرهنگی، نظریه نسبیّت گرایی فرهنگی؛ و همچنین «جهانی شدن فرهنگی» با پارادایم «تلفیق وترکیب فرهنگ ها» ـ به منظور حضور همه جوامع و فرهنگ ها در جریان تعامل جهانی و «وضعیت کانونی» یافتن آنها. بدنبال این مباحث موضوع «تنوع فرهنگی» و «تعامل فرهنگی» که راه به مسئله «دیالوگ» می برد، و اصلِ فهم یکدیگر و پذیرش و احترام به ارزش ها و معانی غیرخودی را تثبیت می سازد مطرح گردیده است. ازآنجا که این مسئله،وجود زبان و بیان مشترک و رعایت اخلاق را می طلبد،«میراث فرهنگی معنوی»، به مثابه منبعی ویژه برای اخذ معانی مشترک و اخلاقی،آرمانی و جهان روا در نظرگرفته شده اند، و از طریق برشمردن و مصداق آوری اصول و بنیان های «آثار هنردستی سنّتی ایرانی»،و بنیان های «سنّت» و «عرفان»، کسب نتایج مورد نظر میسّرگردیده است. روش تحقیق در این رساله روشی نظری است، که جهت گردآوری مطالب از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است و شیوه تنظیم اطلاعات به صورت توصیفی،تشریحی وتحلیلی می باشد. همچنین استدلال استقرایی و بعضاً قیاسی در خلال برخی مباحث بکار گرفته شده است.

چکیده باغ سرچشمه تعدادی از نقوش ایرانی است که معروفترین آنها قالی های باغی است. نفوذ و گسترش مضمون باغ در هنر ایرانی به حدی است که ناگزیر می بایست نمود باورها و اعتقادات را در شکل گیری طرح اولیه آن سهیم دانست. اندیشه اصلی در احداث باغ های اولیه بر مبنای نباز فطری انسانها مبنی بر وصول به جایگاه ابدی و ازلی یعنی بهشت برین بوده است .این باور موجب احداث معابد و پرستشگاههای اولیه در کنار محوطه ای باغ مانند در کنار آب روان گردید و در اعصار بعد امامزاده ها،بقاع،آرامگاههاوسایر اماکن مذهبی نیز در همین راستا در محوطه های باغ مانند بنا گردیدند. در پیشینه تاریخی سرزمین ایران احداث باغ به دوران های پیش از اسلام باز می گردد،اگر چه پس از اسلام باغ ها در نقاط مختلف و به اشکال متنوع اجرا گردیدند،اما الگوی محوری آن از همان طرح اولیه و به عصر هخامنشیان باز می گردد. این الگوی اصلی از طرح چهار باغ وقرار گرفتن حوض در مرکز باغ با انشعاباتی چند می باشد که در راستای آبیاری باغ بوده ودر طول این محورها و انشعابات ،درختان کاشته می شوند.باغچه های مربع شکل که دارای بوته هائی از گل ها و سایر گیاهان تزئینی است،از دیگر طرح های باغ می باشد. اجزا ونقوش اصلی طرح باغ به همراه سایر عناصر نظیر ماهی ها ،مرغابی ها ودیگر پرندگان وحیوانات به درون اجزاءمتن قالی راه یافته و باغ –فرش ها را به عرصه طراحی فرش آوردند. در پژوهش حاضر به اولین قالی که با مضمون باغ بافته شده ونیز ادامه روند بافت طرح که از دوره صفویه به بعد می باشد ،پرداخته شده است.مفهوم ودرونمایه این طرح دارای بنیان هائی است که ریشه در اندیشه و تفکرات فلسفی ومعنوی و باور های اجتماعی ایرانیان دارد.ارتباط اجزاء باغ ایرانی با نقوش به کار رفته در قالی باغی و ارتباط این طرح با سایر هنرهای قلمرو هنر های سنتی ،از دیگر موضوعات این پژوهش می باشد.فرضیه اصلی پزوهش بر مبنای ارتباط نقش در قالی ایران و طرح باغ های ایرانی است.روش پژوهش علی مقایسه ای-همبستگی می باشد ونمونه گیری به صورت تصادفی طبقه ای است،که از هر دسته از آثار در هر حوزه چند نمونه انتخاب شده است.جامعه آماری در این رساله شامل تمام قالی های دارای نقش باغ که قابل دسترسی در کتب فارسی و لاتین و نیز طرح های موجود درموزه فرش ایران می باشد.نتیجه بدست آمده اینکه ،طرح باغ های ایرانی با طرح فرش های باغی دارای رابطه می باشد ومضمون هر دو ریشه در تفکرات فلسفی و معنوی ایرانیان دارد.این طرح پس از راه یابی به طرح قالی منشاءبرخی از طرح ها نظیر قاب-قابی گردید و مضمون آن الهام بخش طراحان در طراحی قالی با نقش های شکارگاه و محرابی باغی گردید . واژه های کلیدی:قالی ایران ،نقش باغ،طرح باغ.

عروسک ها از جمله دستاوردهای ارزشمند بشر در حوزه هنرهای سنتی هستند. وجود قابلیت هایی ویژه در آنها سبب شده تا علاوه بر کارکرد تزئینی، رسانه ای برای انتقال پیام ها و ارزش ها باشند. چیستی و ماهیت این قابلیت ها موضوع بحث این نوشتار است که با به کارگیری آگاهانه آنها می توان از عروسک به عنوان محملی جهت انتقال ارزش های هنرهای سنتی بهره جست. به این منظور، انواع و سیر تطور عروسک ها و ماسک ها، به عنوان نیای عروسک، توصیف و وجه رسانه ای عروسک و خصیصه های آن مورد بررسی قرار گرفت. سپس نمونه هایی از ماسک ها و عروسک های سنتی با روش توصیفی و تحلیلی از منظر فرهنگی و زیبایی شناختی ارزیابی و بر همین اساس به عنوان رسانه هنرهای سنتی تحلیل شدند. در خاتمه از طریق تحلیل استقرایی این نتایج حاصل شد: کارکرد رسانه ای عروسک ها محصول مشارکت پذیری و کنش ارتباطی آنها با مخاطب است که از این رهگذر به لایه های درونی روان فرد دست می یابند؛ همچنین انطباق پذیری آنها با شرایط گوناگون چه سنتی و چه صنعتی سبب شده تا در هر عرصه ای حضور بیابند و به تبلیغ ارزش های نهفته در خود بپردازند. در این راستا عروسک های سنتی رسانه ای شایسته برای هنرهای سنتی هستند چرا که افزون بر تمام قابلیت ها، پیام و پیام رسان، هر دو از یک جنس اند.

موضوع حاضر با عنوان «فن شناسی و حفاظت از سازهای موسیقی بلوچ»، صرفاً اشاره به سازهایی دارد که هنوز حیات صوتی خود را از دست نداده و ماهیتی زنده دارند. این آثار مرکب (سازها) نیاز به شناختِ کاملِ کالبدی و فنی، از منظرِ ساز، نوازنده قومی، موسیقیدان و حفاظتگر و مرمتگر دارند. هدف از این امر تلفیقی حفاظتگرایانه بین میراثِ ملموس ساز و میراثِ ناملموس آن است. به همین دلیل از روش آسیب شناسی توصیفی برای رسیدن به پاسخ چگونگی جلوگیری از تهدیدهای مادی و معنوی بر روی سازهای بلوچستان، (چه از منظر ملموس و چه ناملموس) استفاده شده است. در نتیجه هر زمان آسیب شناسی و حفاظت از ساز قومی در بلوچستان هم طراز و موازی با یکدیگر حرکت کنند، پیوند بین میراث مادی و معنوی محکمتر شده و حفاظتی پیشگیرانه به صورت بومی رخ خواهد داد.

تزئینات نقاشی الحاقی سقف « اتاق سوخت کاخ صاحبقرانیه » به عنوان نمونه ای تحسین برانگیز از تزئینات وابسته به معماری در دوران قاجار محسوب می شود که در دوره پهلوی، از شیراز به این کاخ منتقل شده است. حفظ و نگهداری از این دسته تزئینات انتقالی، بدون شناخت عمیق و صحیح ارزش های مادی و معنوی نهفته در آن، مقدور نمی باشد. بررسی فنی تزئینات، نحوه انتقال و الحاق اثر در مکان جدید و تاثیراتی که این روند بر اصالت و ارزش های نامبرده در اثر _ در ارتباط با بنای قبلی و فعلی - داشته است، معرفی و دسته بندی عوامل آسیب رسان به اثر، قبل و بعد از انتقال، ما را به سمت ارائه راهکارهای موثر جهت حفاظت پایدار از ارزش ها و اصول یاد شده، سوق می دهد. مطالعات تطبیقی اثر به روش های توصیفی و تشریحی و از طریق جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. علاوه بر این در راستای شناخت ماهیت اثر روش های مختلف آزمایشگاهی و دستگاهی به کار گرفته شد. مستند نگاری اثر به منظور آسیب شناسی و بررسی مرمت های قبلی علاوه بر روش های مشاهده ای با استفاده از «عکاسی با فیلتر مادون قرمز» انجام شد. این بررسی ها حاکی از آن است که تکیه گاه این تزئینات به صورت یکپارچه نبوده و از «لته های چوبی» تشکیل شده که روند انتقال اثر را با مشکل روبرو کرده و یکی از عوامل آسیب رسان به این تزئینات محسوب می شود. حاصل تجزیه و تحلیل یافته های فوق منجر به ارائه طرح حفاظت پیشگیرانه و مداخله گرانه درخصوص تزئینات نقاشی روی چوب و نیز روش های برخورد با این آثار انتقالی شده است.

«خزانه سازه های معماری»عنوان بخشی از مجموعه واحدهای موسسه فرهنگی بنیاد مستضعفان می باشد که آثار چوبی به همراه دیگر آثار وابسته به معماری در آن نگه داری می شود.این واحد بنایی است در کنار«موزه خودروهای تاریخی » وابسته به این موسسه واقع در کیلومتر 10 جاده مخصوص کرج و بنایی سوله مانند می باشد.پژوهش حاضر به دلیل اهمیت مجموعه آثار متنوع چوبی موجود در این خزانه و مشکلات مربوط به آسیب های بیولوژیک با هدف شناسایی شرایط نگه داری و آسیب های وارده به منظور ارائه طرح حفاظتی سامان یافته است.روش تحقیق در این پژوهش به تناسب شرایط موضوع روشی کم و بیش میدانی کامل است، که البته از روش مطالعات کتابخانه ای در بخش عمومی مباحث استفاده شده است.پایه این برنامه بر انجام مطالعات تشخیص آفت های بیولوژیک به روش آزمایشگاهی بوده است و در پی مراحل آفت زدایی چند مرحله پیشین صورت پذیرفته است . نتیجه این بررسی حاکی از آن است که به دلیل عدم وجود شرایط نگه داری مناسب ، آفت های حشره ای از نوع سوسک های خانواده«کارابیده»، «بوپرستیده» و«تنبریونیده»، همچنین آفت های قارچی از نوع ساپروفیت ازگونه های «بازیدیومیست»و«آسکومیت»آثار مجموعه را مورد تهدید و تخریب قرار داده است و گرچه در حال حاضر فعالیت چندانی از این آفت ها دیده نشده لیکن امکان فعالیت دوباره وجود دارد.بر مبنای یافته های پژوهش طرح حفاظتی در قالب حفاظت پیشگیرانه و مداخله گرانه جهت کنترل و رفع خطر ارائه گردیده است.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده): منبر چوبی مسجد جامع بروجرد یکی از انواع پرارزش چوبی ایران است که به لحاظ فنی در هنرهای سنتی چوبی واصول جاری در آن بهره برده وبه لحاظ قدمت طبعا از فرایندهای فرسایش طبیعی وحوادث مخرب بی تاثیر نبوده است . بدیهی است ماده اولیه چوب که ساختار اصلی این اثر را شامل میشود ماده آلی و فرسایش پذیر است در برابر عوامل محیطی مثل رطوبت ،نوسانات دما ،گردوغبار ، حشرات (موریانه،بید) و... به لحاظ فنی روشهای ساخت اشیا چوبی تابع سیستم ها، ابزار، اتصال ونوع ساختن در زمان خود است . اثرمورد بحث ترکیبی از عناصر واجزا چوبی وغیر چوبی است که در تماس با شرایط محیطی دچار اینگونه فرسودگی (بیشتر فیزیکی مکانیکی)شده است . لازمست تا عوامل مخرب، میزان آسیب دیدگی ،نوع آسیبهای موجود ،فعال بودن یا نبودن آسیبها مورد شناسایی وبازبینی قرارگیرد . بدیهی است حفاظت هر اثری تابعی از ویژگیهای ساختاری (فنی، فن شناسانه) میباشد که در رابطه با عوامل وآسیبها نقش مهمی راایفا میکند بنابراین جهت تشخیص شرایط کنونی اثر لازمست تا مطالعاتی درخصوص اجزا این اثر ،نحوه پیوند واتصال آنها ،جنس اجزا وویژگیهای مکانیکی وفیزیکی اثر بایستی مورد مطالعه قرار گیرد . از آنجا که این اثر کاربردی همواره در طول حیات خود برای استفاده مکرر ومداوم موردمرمت قرار گرفته است ،می بایست مطالعه ای در خصوص مرمتهای پیشین ونحوه واثرات آن صورت پذیرد . پژوهش حاضر سعی در ارائه راهی برای حفاظت بیشتر در دراز مدت دارد .