ماهی سفید دریای خزر یکی از مهم ترین ماهیان اقتصادی است، اما گزارشی درباره ی پاسخ سیستم ایمنی آن در برابر پاتوژن ها و به ویژه موکوس پوست و در دو محیط دریا و رودخانه وجود ندارد. در مطالعه حاضر به منظور بررسی تغییرات فعالیت ایمنی بدن مولدین ماهی سفید دریای خزر (rutilus kutum) در دو اکوسیستم دریا و رودخانه انجام گردید. تعداد 42 عدد ماهی (18 ماده و 24 نر) با متوسط وزن (g25/33± 9/889) از سواحل بندر انزلی در اسفند ماه و با میانگین دمایی cˆ 36/10؛ و میانگین شوری ppt52/7 وph برابر با 93/8 و همچنین تعداد 44 عدد ماهی (22 ماده و 22 نر) با متوسط وزن (g58/37 ±65/552) از رودخانه خشکرود در اردیبهشت ماه با میانگین دماییcˆ 025/10 و میانگین شوری ppt11/0 و ph برابر با 7/8 صید شدند. نمونه خون و موکوس پوست از ماهیان گرفته شد. نتایج حاصل از اندازه گیری شاخص های هماتولوژیک نشان داد، میزان هموگلوبین (hb)، تعداد گلبول قرمز (rbc)، میزان هماتوکریت (hct) در دو محیط و دو جنس و بدون در نظر گرفتن اثر متقابل اختلاف معنی داری داشتند (05/0>p ) و بیشترین مقدار آن ها در محیط دریا و در جنس نر ماهی مشاهده شد. در حجم متوسط گلبول قرمز (mcv)، میانگین هموگلوبین گلبول قرمز (mch)، میانگین غلظت هموگلوبین گلبول قرمز (mchc) و درصد افتراقی یاخته های سفید در دو محیط و دو جنس اختلاف معنی داری مشاهده نشد (05/0<p). تعداد گلبول های سفید خون (wbc) در دو محیط دریا و رودخانه اختلاف معنی داری داشتند (05/0>p). نتایج حاصل از اندازه گیری شاخص های ایمنی در خون شامل ایمونوگلوبولین کل و میزان فعالیت همولیتیک کمپلمان (ach50) در دو محیط و دو جنسیت و بدون در نظر گرفتن اثر متقابل اختلاف معنی داری نشان داد (05/0>p ) و بیشترین مقدار آن در محیط دریا و در جنس نر ماهی بود. در مقدار فعالیت لایزوزیم سرم در دو محیط دریا و رودخانه اختلاف معنی دار مشاهده شد (05/0>p ) و بیشترین مقدار آن در محیط دریا بود. نتایج حاصل از سنجش مقدار پروتئین کل اختلاف معنی داری بین دو جنسیت نشان داد (05/0>p ) و بیشترین مقدار آن در جنس نر مشاهده شد. با اندازه گیری لایزوزیم در موکوس پوست جنس ماده اختلاف معنی داری در میزان فعالیت آن در دو محیط دریا و رودخانه مشاهده شد (05/0>p ) بطوریکه بیشترین مقدار آن در رودخانه بود. با اندازه گیری مقدار پروتئین کل در موکوس پوست جنس ماده، بین دو محیط دریا و رودخانه اختلاف معنی دار مشاهده نشد (05/0<p)؛ همچنین در پروتئین کل موکوس در دو محیط دریا و رودخانه فعالیت آنتی باکتریال مشاهده نشد. با بررسی تعداد باند های پروتئینی موکوس پوست در الگوی الکتروفورزی از محیط دریا به رودخانه افزایش مشاهده شد. با توجه به نتایج به دست آمده در تحقیق، به نظر می رسد که شرایط محیطی بر پارامتر های ایمنی و برخی پارامتر های هماتولوژی و فیزیولوژی تأثیر گذار بوده و یک عامل مهم در بررسی وضعیت ایمنی بدن ماهی تلقی می گردد.

ماهیان سفید پس از بلوغ جنسی عمدتا همه ساله تخم ریزی می کنند. شواهدی در دست است که نشان می دهد درصدی از ماهیان سفید بالغ از نظر تولید مثلی غیر فعال هستند و در تخمریزی سالیانه شرکت نمی کنند. این پژوهش به منظور بررسی سطوح شاخص ویتلوژنین پلاسما و دیگر فاکتورهای بیوشیمیایی مرتبط با تولید مثل در ماهیان سفید ماده غیر فعال و فعال انجام شد. ماهیان سفید ماده (سایز بزرگتر از 35 سانتی متر) در فصل تولید مثل طی 2 مرحله در ماه های اسفند سال90 و فروردین91 (به تعداد 35 عدد) از قسمت جنوب غرب دریای خزر صید شدند. در هر مرحله بلافاصله پس از صید از ماهی خونگیری(5سی سی) شد و نمونه های خون و ماهی ها به آزمایشگاه انتقال داده شدند. شاخص های وزنی گناد(gsi)، کبد(hsi) و چربی احشائی محاسبه شد. شاخص ویتلوژنین(alp)، میزان هورمون استرادیول(e2)، کلسیم و پروتئین کل پلاسما اندازه گیری شد. مراحل رسیدگی جنسی تخمک ابتدا از طریق ماکروسکوپی و سپس میکروسکوپی(بافت شناسی) تعیین شدند. ماهیان غیر فعال دارای تخمک های توسعه نیافته (مرحله 1 و2 رسیدگی جنسی) در تخمدان بودند. این در حالی است که ماهیان فعال دارای تخمک های کاملا توسعه یافته (مرحله 5) در تخمدان بودند. میزان هورمون 17- بتا استرادیول، alp ، کلسیم و پروتئین کل پلاسما در ماهیان غیر فعال تولید مثلی به طور قابل ملاحظه ای کمتر از ماهیان فعال بود. نتایج حاصله گویای آن است که در ماهیان سفید ماده غیر فعال به دلیل کاهش ترشح استرادیول و در نتیجه عدم تحریک کبد به سنتز ویتلوژنین، میزان alpپلاسما کاهش داشته و در نتیجه پروتئین کل و کلسیم پلاسما نیز کاهش می یابد.

چکیده ساختار جمعیت، وضعیت فعلی بهره¬برداری، مراحل توسعه گناد و چرخه¬ی تولید¬مثل سالیانه¬ی سیاه¬کولی از اردیبهشت 91 تا خرداد 92 بر روی 811 عدد (343 عدد ماده، 369 عدد نر و 99 عدد تعیین جنسیت نشده) از ماهیان صید شده در سواحل گیلان از سه منطقه تالش، انزلی و کیاشهر، مورد مطالعه قرار گرفت. دامنه طول چنگالی در جنس ماده از 8 تا 4/21 و در جنس نر از 8 تا 3/20 بود. گروه سنی + 3 بالاترین فراوانی را در هردو جنس داشت. بالاترین گروه سنی برای ماده¬ها + 7، و برای جنس نر + 5 بود. پارامترهای رشد براساس معادله رشد ون¬برتالانفی در جنس ماده برابر yr -129/0 k= ، cm 53/24 l∞=، yr -1 53/0- t0= و در جنس نر yr -1 32/0 k= ، cm 34/23 l∞=، yr -1 29/0- t0= توصیف شد. الگوی رشد برای هردو جنس آلومتریک مثبت را نشان داد. نسبت جنسی مشاهده شده نر به ماده متعادل به¬دست¬آمد (92/0: 1). بالاترین مقدار gsi برای هر دو جنس در سال اول بررسی در خرداد ماه و سال دوم بررسی در اردیبهشت ماه بود. بررسی¬های بافت¬شناسی و روند توسعه قطر تخمک نشان داد که تخم¬ریزی سیاه¬کولی به¬صورت یکباره بوده، و اووسیت¬ها به صورت گروهی همزمان توسعه می¬یابند. میانگین هماوری برابر 1702± 16109 (میانگین ± خطای معیار) عدد تخمک بود که رابطه¬ی قوی و مثبت با طول چنگالی داشت. طول چنگالی ماده¬ها زمانی که 50 درصد آن¬ها در مرحله¬ی بلوغ بودند برابر cm 12برآورد گردید. نرخ مرگ¬ومیر کل، طبیعی و صیادی به ترتیب برابر 27/1، 4/0 و 8/0 در سال به¬دست آمد. ضریب بهره¬برداری 63/0 در سال تخمین زده شد. نتایج این مطالعه نشان می¬دهد که سرعت رشد نرها بیشتر از ماده هاست، همچنین زمان اوج تخم-ریزی در سیاه¬کولی متغیر است. با توجه به ضریب بهره¬برداری مشخص می¬شود که جمعیت سیاه¬کولی تحت تاثیر بهره¬برداری شدید قرار دارد.