نام پژوهشگر: صابر نعمتی
صابر نعمتی عبدالحمید مرتضوی
چکیده داوری به عنوان یکی از طرق رسیدگی به حل و فصل اختلافات عبارت است از رفع اختلافات توسط شخص یا اشخاص مرضی الطرفین یا انتصابی. داوران باید در طول رسیدگی داوری، شرایطی داشته باشند و اصولی را رعایت نمایند. یکی از اصولی که داوران باید رعایت کنند اصل استقلال و بی طرفی است و طرفین اختلاف هم انتظار دارند داورانی، حل و فصل اختلاف آنان را بر عهده بگیرند که مستقل و بی طرف باشند و با طرفین رفتار مساوی داشته باشند. استقلال و بی طرفی ریشه در حقوق فطری و طبیعی بشر داشته و در حقوق اسلام هم به کرات راجع به بی طرفی قضات سخن گفته شده است. این اصول جریان یک رسیدگی عادلانه را تضمین می کنند. استقلال به روابط داور و طرفین در دنیای خارج اشاره دارد، در حالی که بی طرفی به حالت ذهنی و درونی داور بر می گردد.این اصول در اکثر قوانین و مقررات داوری آمده است. این اصول از یکدیگر متمایز بوده و مفاهیمی جدا و مستقل دارند. اصل استقلال از اصول تکمیلی و اصل بی طرفی از اصول آمره و بنیادین دادرسی است. همچنین برای حفظ استقلال و بی طرفی، داور باید روابط خود با طرفین دعوا، چه پیش از انتصاب و چه در جریان رسیدگی داوری را افشا کند و این افشا اطلاعات نباید تمام اطلاعات بی اساس و جزئی را در بر گیرد. برای سنجش و ارزیابی این اصول از معیار مختلط استفاده می شود یعنی از دید انسان متعارف و معقولی که به موقعیت و وضعیت داور توجه دارد. برای تأمین و تضمین سلامت داوری در زمانی که استقلال و بی طرفی داور مورد شک و تردید قرار می گیرد ضمانت اجراهایی در نظر گرفته شده است. یکی از این موارد، جرح داور است که ضمانت اجرای عدم وجود استقلال و بی طرفی محسوب می شود و در صورت فقدان آن ها، جرح، لازم است. از آنجایی که صرف جرح، نمی تواند رضایت کامل طرفی را که به واسطه ی وابستگی و جانبداری داور، متضرر شده است، فراهم آورد از این رو ضمانت اجرایی تحت عنوان مسئولیت داور پیش می آید که این مسئولیت به مسئولیت انتظامی و حقوقی تقسیم می شود. کلید واژگان استقلال، بی طرفی، افشاء روابط،حرج داور.