احکام فقهی بر پایه مصلحت و مفسده جعل شده است سوال مهم و اصلی این است آیا ممکن است حکم مساله ای مانند احکام حج بر اثر شرایط و موقعیتهایی تغییر نماید؟ چون اساس احکام الهی بر پایه دائمی بودن و تغییر ناپذیری استوار شده است. با مراجعه به روایات و قواعد مسلم فقهی می-توان به این نتیجه رسید که برخی احکام(مانند احکام موجود در حج به علت تغییر فیزیکی اماکن مقدسه) در شرایطی دچار تغییر می شوند. ما در این رساله، با توجه به اینکه احکام فقهی در زمینه این تغییرات دارای مبانی و دلائلی است که عموما در بیشتر موارد جاری می شود مثل عسر و حرج، تقیّه، نفی ضرر، المیسور لا یسقط بالمعسور، اضطرار و ضرورت، و... مباحثی را جهت آشنایی با این مبانی مطرح نمودیم و در نهایت ضمن بیان اقوال و دیدگاههای فقهاء و ادله ایشان، به این نتیجه رسیدیم که برخی احکام حج با توجه به عناوین و مصادیق احکام ثانویه مثل قاعده های عسرو حرج، تقیه، نفی ضرر، اضطرار و ... دچار تغییراتی می گردند. و در نهایت به جمع بندی فتاوی با توجه به منابع، ارائه شده است. و در خاتمه به نتیجه تحقیق و توضیح موانع موجود و آنچه باید مورد تحقیق و تفحص قرارگیرد پرداخته شده است.

این تحقیق از نوع متن پژوهی موضوعی بوده و هدف آن ایجاد زمینه برای پاسخ به این سوال است که آیا قواعد مهم اصولی از احادیث به دست آمده یا این که مبنای بیشتر آن ها عقلی است؟ البته پاسخ علمی به این سوال خود زمینه پرداختن به مسئله مهم تری خواهد بود که آیا دانش اصول فقه علمی برگرفته از تجربه بشری بوده و مسائل آن مستقیماً از وحی گرفته نشده یا این که یک علم الهی است که قواعد آن مستقیماً از قرآن و روایات گرفته شده است؟ این تحقیق، آغاز یک حرکت علمی در جهت استخراج دانش اصول فقه بر اساس متون روایی است.