چکیده سازند آهکی فهلیان (نئوکومین) یکی از سازندهای مهم مخزنی گروه خامی است که در منطقه فارس و فروافتادگی دزفول در حوضه زاگرس گسترش دارد. مرز زیرین و بالایی این سازند در میدان نفتی پازنان به ترتیب با سازندهای گرو (به صورت پیوسته و هم شیب) و گدوان (ناپیوسته و هم شیب) و ضخامت متوسط آن 435 متر است. مطالعات انجام شده بر روی سازند فهلیان، بیشتر مربوط به شناسایی ریزرخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند فهلیان بوده است و بر روی فرآیندهای دیاژنزی و اهمیت آنها در کیفیت مخزنی این سازند مطالعات اندکی انجام شده است که این موضوع ضرورت انجام چنین مطالعاتی را روشن می سازد. به منظور بررسی ریزرخساره ها و فرآیندهای دیاژنزی، تعداد 850 مقطع نازک تهیه شده از نمونه های مغزه و خرده های حفاری شده سازند فهلیان در میدان نفتی پازنان، در فرو افتادگی دزفول جنوبی، مربوط به چاه های 17، 61، 117، 118 و 124 بوسیله میکروسکوپ پلاریزان مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تشخیص کلسیت از دولومیت و تفکیک دولومیت های آهن دار از بدون آهن، بخشی از مقاطع نازک بوسیله محلول آلیزارین قرمز و فری سیانید پتاسیم رنگ آمیزی شد. برای بررسی بیشتر دولومیت ها و نیز وجود رس در نمونه ها، پس از مطالعات پتروگرافی، تعدادی از نمونه ها به روش پراش اشعه ایکس مورد آنالیز قرار گرفت. تعداد محدودی از نمونه ها بوسیله میکروسکوپ کاتدولومینسانس مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. مطالعه ریزرخساره های سازند فهلیان منجر به شناسایی 9 ریزرخساره شد که در سه کمربند رخساره ای دریای باز، سد و تالاب پشت سد نهشته شده اند. با توجه به تغییرات تدریجی ریزرخساره ها، عدم وجود موجودات ریف ساز و عدم مشاهده رسوبات ریزشی-لغزشی (کلسی توربیدایت) به نظر می رسد که سازند فهلیان در یک سکوی کربناته از نوع رمپ نهشته شده است. بر اساس ریزرخساره های شناسایی شده و با توجه به دوری و نزدیکی به ساحل، منحنی تغییرات سطح نسبی آب دریا برای چاه های مورد مطالعه (چاه 17 و 124) ترسیم و سکانس های رسوبی مشخص شد. همچنین بر اساس پردازش داده های نمودار اشعه گاما بوسیله نرم افزار سیکلولاگ، سکانس های رسوبی مشخص و با سکانس های بدست آمده از ریزرخساره ها مقایسه گردید. بر این اساس سه سکانس رسوبی رده سوم در توالی مورد مطالعه تعیین شده است. مهمترین فرآیندهای دیاژنزی موثر در سازند فهلیان شناسایی شده است و بر اساس تقدم و تأخر فرآیندها، تاریخچه دیاژنتیکی این سازند مشخص شده است. تعدادی از نمونه ها بوسیله دستگاه اسکتروفتومتر جذب اتمی مورد آنالیز قرار گرفته و میزان عناصر اصلی (کلسیم و منیزیم) و فرعی (آهن، منگنز، استرانسیم و سدیم) تعیین شده است. بر اساس آنالیز نتایج حاصله، ترکیب کانی شناسی اولیه آراگونیتی و سیستم دیاژنتیکی بسته تا نیمه بسته برای سازند فهلیان بدست آمده است. انواع تخلخل و نیز فراوانی نسبی هرکدام در مقاطع نازک چاه های 118 و 124 تعیین شده است. تخلخل ریز شکستگی نقش به سزایی در افزایش نسبی کیفیت مخزنی سازند فهلیان داشته است. واژگان کلیدی: ریزرخساره ها، محیط رسوبی، ویژگی‎های مخزنی، چینه نگاری سکانسی، سازند فهلیان، میدان نفتی پازنان، فروافتادگی دزفول، حوضه زاگرس، ایران.

در این تحقیق، سازند آسماری در هشت چاه از میدان های نفتی مارون (mn#68، mn#281، mn#292 و mn#312)، کوپال (kl#40 و kl#49) و هفتکل (hk#28 و hk#55) واقع در فروافتادگی دزفول شمالی در حوضه ی رسوبی زاگرس از نظر چینه نگاری زیستی، تاریخچه ی رسوبگذاری و پس از رسوبگذاری، برخاستگاه و موقعیت تکتونیکی ماسه سنگ ها، چینه نگاری سکانسی و کیفیت مخزنی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. براساس مطالعات چینه نگاری زیستی سن سازند آسماری در میدان مارون روپلین-بوردیگالین، در میدان کوپال شاتین-بوردیگالین و در میدان هفتکل آکی تانین-بوردیگالین تعیین شده است. بر اساس مطالعات سنگ نگاری و توصیف مغزه, 9 رخساره ی کربناتی غالب و 1 رخساره ی سیلیسی-آواری غالب (با 3 زیر رخساره) شناسایی شده که در یک رمپ کربناتی هموکلینال شامل زیر محیط های رمپ داخلی، میانی و خارجی نهشته شده اند. فرایندهای دیاژنزی میکریتی شدن، نئومورفیسم، آشفتگی زیستی، دولومیتی شدن، انحلال، سیمانی شدن، فشردگی مکانیکی و شیمیایی و شکستگی در مراحل دیاژنزی ائوژنز، مزوژنز و تلوژنز رسوبات سازند آسماری در میدان های نفتی مورد مطالعه را تحت تأثیر قرار داده اند. مطالعات ژئوشیمیایی حاکی از این است که ترکیب کانی شناسی اولیه ی سنگ های کربناتی سازند آسماری آراگونیتی است. براساس مطالعات ایزوتوپی اکسیژن و کربن و تجزیه ی عنصری (عناصر اصلی و فرعی)، سازند آسماری بیشتر تحت تأثیر دیاژنز جوی قرار گرفته است و روند j وارون تأثیر این نوع دیاژنز را تایید می کند. همچنین سامانه ی دیاژنتیکی از نوع بسته تا نیمه بسته برآورد شده است. در دیاگرام های سه تایی qfr و دیاگرام ترکیب شیمیایی ماسه سنگ ها، ماسه سنگ های سازند آسماری عمدتاً کوارتزآرنایت و تا حدی ساب آرکوز بوده و برخاستگاه زمین ساختی آن ها با استفاده از نمودارهای qtfl و qmfl+qp حاصل از آنالیزهای مودال، کراتون پایدار و کوهزایی با چرخه مجدد رسوبی و موقعیت تکتونیکی آن ها با توجه به دیاگرام k2o/na2o در برابر sio2، حاشیه ی غیر فعال قاره ای است. در این کراتون پایدار، ماسه سنگ های کوارتزآرنایتی احتمالاً از پی سنگ های گرانیتی-گنیسی و یا از سنگ های چرخه ی مجدد منشأ گرفته اند. اندیس هوازدگی شیمیایی ماسه سنگ ها بیانگر هوازدگی نسبتاً شدید در آب و هوای گرم و مرطوب است. توصیف مغزه ها، رخساره های رسوبی و الگوی برانبارش آن ها، آنالیزهای ژئوشیمیایی، استفاده از نرم افزار سیکلولاگ و بررسی های چینه نگاری سکانسی منجر به شناسایی مرزهای سکانسی، سطوح حداکثر پیشروی آب دریا و دسته رخساره ها شده است. بر این اساس شش سکانس رسوبی رده ی سوم در چاه های 281، 292 و 312 میدان مارون، پنج سکانس رسوبی رده ی سوم در چاه های 68 میدان مارون و 40 و 49 میدان کوپال و سه سکانس رسوبی رده ی سوم در چاه های 28 و 55 میدان هفتکل شناسایی شده است. تطابق بین سکانس های شناسایی شده در منطقه ی مورد مطالعه انجام شده است. براساس داده های چینه نگاری زیستی، چهارچوب چینه نگاری سکانسی منطقه ی مورد مطالعه با سایر مناطق فروافتادگی دزفول، زون ایذه، صفحه ی عربی و حوضه ی اروپا مقایسه گردید. بررسی کیفیت مخزنی انواع رخساره ها منجر به شناسایی 17 گروه سنگی پتروفیزیکی مختلف در رسوبات سازند آسماری در میدان های نفتی مورد مطالعه گردید. این گروه های سنگی براساس نوع رخساره ها، میزان و نوع تخلخل، تراوایی، فرایندهای دیاژنزی تأثیر گذار و در مجموع کیفیت مخزنی از هم متمایز شده اند. بطور خلاصه نتایج به دست آمده نشان می دهند که هر دو عامل رخساره و محیط رسوبی و فرایندهای دیاژنزی در کنترل کیفیت مخزن موثر بوده و خود متأثر از یکدیگرند. اگرچه مواردی نظیر دولومیتی شدن و گسترش انیدریت در مخزن تحت کنترل بافت رسوبی عمل کرده اند، اما درجه ی تأثیر این دو عامل با توجه به هتروژنیتی بودن مخازن کربناتی و از جمله مخزن آسماری در میدان های مورد مطالعه در بخش های مختلف آن، متفاوت است.

چکیده ندارد.