چکیده در این پژوهش، روش برآورد کمی محصولات چوبی در طرح های جنگلداری و تأثیر آن بر درآمد طرح و میزان بهره مالکانه مورد بررسی قرار گرفته است. نظر به اینکه جهت محاسبه سهم دولت و ضریب پایه بهره مالکانه در طرح های جنگلداری، نیاز به محاسبه و برآورد درآمد طرح می باشد که خود تأثیرپذیری مستقیم از سه عامل حجم برداشت، نوع گونه و شکل محصول دارد و همچنین تنها منبع تأمین درآمد در طرح های جنگلداری نیز برداشت چوب می باشد لذا، بدین منظور نوع، میزان برداشت و محصولات چوبی پیش بینی و اجرا شده در سه طرح جنگلداری لومیر یک، لاویج و سوردار انارستان و اختلاف بین آنها و میزان تفاوت ایجاد شده در درآمد و سهم دولت که از این اختلاف ناشی شده بود، مورد مطالعه قرار گرفت. برای این کار، آمار و اطلاعات مورد نیاز در بخش پیش بینی با بررسی و مطالعه کتابچه های مصوب و برنامه بهره برداری این طرح ها و در بخش اجرا و عملکرد، با مراجعه به نظارت طرح های مذکور و مطالعه پرونده های مربوط به 236 فقره پروانه های قطع صادره شامل صورت مجالس نشانه گذاری، تجدید حجم و استحصال های انجام یافته مورد بررسی و استخراج قرار گرفته و به صورت توصیفی- تحلیلی مقایسه شد. به طور کلی نتیجه این بررسی در سه طرح جنگلداری نشان داد که حجم نشانه گذاری های انجام یافته به تفکیک نوع گونه با توزیع حجم برداشت پیش بینی شده برای ده سال بین گونه ها که به نسبت درصد حجمی گونه های تشکیل دهنده ساختار جنگل و موجودی سرپا انجام یافته، تفاوت دارد. تجدید حجم های انجام یافته طی ده سال اجرای طرح با پیش بینی های مندرج در برنامه بهره برداری که باستناد فرمول های آماری انجام یافته، تفاوت فاحش داشته و در تمام موارد، پیش بینی کمتر از اجرا شده می باشد. برآورد تولیدات یا تهیه جدول محصول نیز با روش مندرج در دستورالعمل برنامه بهره برداری طرح های جنگلداری با عملکرد طرح و محصولات بدست آمده ناشی از اجرای آن مطابقت ندارد. عدم تطابق محصولات پیش بینی شده با عملکرد طرح، با فرض ثبات در هزینه ها، موجب ایجاد تفاوت در درآمدهای حاصله با درآمد قابل انتظارگردید و نهایتاً ضریب پایه بهره مالکانه را تحت الشعاع قرار داد. در طرح جنگلداری لومیر و لاویج، با اعمال نتایج حاصل از این پژوهش و شرط ثبات در هزینه ها، ضریب پایه بهره مالکانه هر مترمکعب تنه صنعتی به ترتیب از 6/9 و 3/5 درصد به 71/36 و 03/18 درصد افزایش و در طرح سوردار انارستان از 53/24 به 82/16 درصد کاهش یافته است. تغییر رویکرد برنامه ریزی از نظام جنگلداری دانه زاد همسال به ناهمسال، عدم اصلاح دستورالعمل برنامه بهره برداری در قسمت تهیه جدول محصول و روش ناصحیح برآورد حجم گونه های مورد برداشت، روش نادرست تجدید حجم آماری و عدم دقت کافی کارشناسان دست اندرکار تهیه برنامه بهره برداری، مشکلات برنامه ریزی جنگلداری و مجریان طرح ها، میزان برآورد را نسبت به اندازه های واقعی، بطور برجسته ای متفاوت نموده است که این موضوع هم مدیریت جنگلداری و انجام تعهدات در طرح های جنگلداری و هم منافع طرفین قرارداد را دچار مخاطره می نماید. واژه های کلیدی: نوع گونه، شکل محصول، سهم دولت، بهره مالکانه، درصد حجمی، دستورالعمل برنامه بهره برداری.

چکیده: دقت در محاسبه و برآورد حجم صنعتی و هیزمی درختان قطع شده در طرح های جنگلداری که مبنای اخذ عوارض و بهره مالکانه می باشد دارای اهمیت بسزایی می باشد. این تحقیق درصدد است روشهای متداول و در حال استفاده تجدیدحجم درختان شامل روش صددرصد سنتی و روش نمونه-گیری3p را در مقایسه با حجم واقعی درختان ممرز قطع شده در طرح جنگلداری دکتربهرام نیا ارزیابی نماید. بدین منظور 282 اصله درخت ممرز از پروانه قطع سال 90 سری یک طرح مورد مطالعه مدنظر قرار گرفت. درختان مورد نظر ابتدا به روش تجدیدحجم صددرصد سنتی اندازه گیری شدند، سپس حجم واقعی تمام درختان ممرز به تفکیک صنعتی، هیزمی و کل بر اساس دستورالعمل ابلاغی شیوه تجدیدحجم به روش 3p آماده سازی و اندازه گیری و بطور دقیق محاسبه گردید. برآورد حجم درختان ممرز از طریق تجدیدحجم به روش نمونه گیری 3p (در5 تکرار) نیز انجام شد. نتایج این دو روش با حجم واقعی درختان قطع شده مقایسه گردید. نتایج نشان داد حجم های صنعتی، هیزمی و کل درخت در روش صددرصد سنتی با حجم واقعی درختان اختلاف معنی داری دارد. محاسبه حجم صنعتی کمتر به دلیل عدم تشخیص و تعیین دقیق بخش های پوسیده ولاپی تنه درختان، وبرآورد حجم هیزمی بیشتر به دلیل عدم اندازه گیری آن و درنتیجه حجم کل بیشتر دلیل این اختلاف حجم می باشد. اختلاف حجم برآورد شده به روش 3p در 5 تکرار با حجم واقعی درختان قطع شده 4/0 تا 3/6 درصد تعیین گردید که این اختلاف از نظر آماری معنی دار نمی باشد. حجم کل تجدیدحجم حاصل از روش نمونه گیری 3p همواره کمتر از حجم کل حاصل از روش صددرصد سنتی بوده و حداقل و حداکثر میزان کاهش 1/23 و30 درصد می باشد. با توجه به نتایج این تحقیق، روش نمونه گیری 3p به خاطر دقت بیشتر و صرفه جویی در بکارگیری نیروی انسانی کارگری و کارشناسی وبه تبع آن هزینه کمتر نسبت به روش صددرصد سنتی، برای تجدیدحجم درختان قطع شده مناطق احیایی پیشنهاد می گردد.