زبان قرآن ویژگی هایی دارد که آن را از لحاظ بلاغی از سایر سخنان متمایز می کند و این تمایز در چکونگی کاربرد واژگان برای بیان معانی، جایگزینی هر لفظ در جای مناسب خود و رابطه ی آن با سایر اجزای جمله نمود پیدا می کند. قرآن کریم برای بیان معانی تأثیر گذار در ذهن مخاطب از تعبیرهای تصویری بهره برده است بنابراین اندیشه ها و مفاهیم را به صورت حسی به سان تابلوهای هنری بر مخاطب عرضه کرده است. علم دلالت رابطه ی بین لفظ و معنا را مورد بررسی قرار می دهد این دانش از آنجایی که بسیاری از زبان شناسان گذشته بدان پرداخته اند دانشی کهن و از آنجایی که اصول و بنیادهای آن در سال های آغازین قرن بیستم نگاشته شده است دانشی نوین به شمار می آید. این علم نقش بسزایی در فهم آیه های قرآن و نمایان کردن اعجاز بیانی آن و نیز استخراج و استنباط احکام شرعی دارد. چرا که بررسی ظاهری جمله ها و ترکیب ها منجر به فهم نادرست تعبیرهای زبان قرآن گشته و آن را از شاهراه صحیح فهم و درک منحرف ساخته است. سوره ی بقره مانند دیگر سوره ها جلوه های ویژه و ویژگی های هنری خود را دارد. آیه های آن به شکلی زیبا و روشی ویژه مرتب شده، در این سوره گروههای مختلفی از قبیل مومنان، کافران و منافقین مورد خطاب قرار گرفته اند. این پژوهش به بررسی دلالی جمله اسمیه در سوره ی بقره در حالت های نفی و اثبات و توکید می-پردازد. و همچنین بررسی هایی در زمینه ی احوال مسند و مسند الیه انجام می دهد،این پژوهش از نوع پژوهش های کمّی بر اساس تحلیل محتوا است و پس از استخراج جمله های اسمیه دلالت های آن بررسی شده است. پژوهش حاضر نشان می دهد که قرآن کریم برای بیان معانی دراین سوره از انواع جمله ی اسمیه با ترکیب های متناسب با مقتضای حال بهره می برد و این امر منجر به ایجاد رابطه بین لفظ و معنا می شود. همچنین دلالت های برآمده از تقدیم، تأخیر، ذکر، حذف، تعریف، تنکیر به صورت هماهنگی به کار برده شده است که با دلالت های بلاغی همچون اهتمام و عنایت و اختصاص و تأکید و تقویت همراه گشته که تمامی این موارد به صورت متنوعی در دو رکن اصلی جمله ی اسمیه "مبتدا و خبر" صورت گرفته است.

چکیده بررسی سبک شناختی در سوره ی انعام به کوشش سمانه قلاوند سبک شناسی یکی از شاخه های نقد ادبی است که از دانش زبانشناسی و بلاغت در تحلیل متن بهره می جوید و در بررسی نقدی و ادبی اثر برسه عنصر اصلی متن، نویسنده و مخاطب تکیه می کند. با توجه به اینکه سوره های قرآنی از فنی ترین متن های ادبی هستند، بهترین متن ها برای بررسی سبک شناختی هستند و سوره ی انعام به دلیل اینکه یک تابلوی زیبا از تصویرپردازی و انتخاب واژگان مناسب با بافت متن هست موضوع این پژوهش قرار گرفت. روش پژوهش هم روش تحلیلی توصیفی انتخاب شد. پژوهش حاضر پس از مقدمه به بررسی مبانی نظری سبک شناسی(الأسلوبیه) پرداخته و در آن از تاریخچه مطالعات سبک شناسی، تعریف سبک شناسی و ارتباط آن با بلاغت و نقد ادبی و علم زبانشناسی و روش های مشهور تحلیل سبک شناختی سخن به میان آورده است. در فصل سوم و چهارم به بررسی سبک شناسی سوره ی انعام پرداخته شده است. در این دو فصل از پیوندهای دلالی میان واژگان و عبارات که شامل چند معنایی و تقابل بین واژگان و بافت متن هست سخن رانده شده است. و نیز به بررسی سبک شناسی بلاغی در سوره پرداخته شده است که در آن از ظواهر سبک شناختی، سبک شناختی تصویر و بدیع و در پایان هم از هماهنگی فنی و موضوعی در سوره سخن گفته شده است. این سوره تابلویی زیبا از هنرنمایی زبانی و تصویری در کلام قرآنی است، این هنرنمایی فنی و زبانی در خدمت هدف دینی سوره بیان اصول سه گانه ی عقیده،توحید، نبوت و معاد قرار گرفته است. تکرار اولین ویژگی سبک شناختی در سوره است که به عنوان ابزاری برای تأکید توحید و یگانگی خداوند و دعوت مخاطب به سوی راه رستگاری به کار برده شده است. دومین ویژگی سبک شناختی تقابل و تضاد در سوره است که در قالب تضاد واژگان و تصویرهای ادبی در سوره نمودار می شود و سومین ویژگی هم کاربرد تصویرهای تشبیهی در سوره است که بیشتر این تشبیه هابه دلیل هماهنگی با روحیه و فکر مخاطب، ساده و محسوس است. و چهارمین ویژگی بارز سبک شناختی در سوره فواصل قرآنی آهنگین در سوره است که متناسب با وحدت موضوعی و موسیقیایی در سوره تکرار می شود.

شاعران و ادیبان برای بیان آراء و نظریاتشان با توجه به مقتضای حال از اسلوب های گوناگونی استفاده می کنند اسلوب انشاء یکی از اسلوب های مورد استفاده در متون ادبی خواه شعر و خواه نثر می باشد. و ساختاری لغوی و مفهومی دارد که بطور مستقیم و غیر مستقیم باعث تحریک و تهییج و لذت در خواننده می شود و در همین حال به بیان اغراض شاعر نیز توجه دارد و آن ها را به مخاطب نشان می دهد. از آنجا که این اسلوب دارای معانی دومین و دلالتهای بلاغی خاصی می باشد نقش مهمی در رساندن افکار و آراء به مخاطب دارد، این پایان نامه در نظر دارد تا به بررسی اسلوبهای انشا در شعر زهیر بن ابی سلمی بپردازد، و تلاش می کند تا اسلوب های انشایی بکار رفته در شعر شاعر را با هدف استخراج معانی دومین و دلالتهای بلاغی بشکلی دقیق و کامل مورد بررسی قرار دهد، و تببین کند زهیر تا چه اندازه در شعرش از اسلوب انشاء استفاده کرده. روش مورد استفاده روش توصیفی در بررسی اسلوب ها و شیوه تحلیلی و استقرائی در استخراج معانی بلاغی است. این پایان نامه شامل چهار فصل می باشد: فصل اوّل: بررسی کلیات پژوهش می باشد، فصل دوم: مباحث نظری پژوهش است که به موضوعاتی چون تعریف علم دلالت و بیان اهمیت آن، تعریف انشاء و بیان اقسام آن می پردازد. فصل سوم: به بررسی انواع انشاء طلبی(امر، نهی، استفهام، تمنی، و نداء) و معانی مجازی و بلاغی آنها در دیوان شاعر می پردازد. فصل چهارم: شامل بررسی انوع انشاء غیر طلبی و معانی بلاغی و اصلی آنها در دیوان شاعراست. فصل پنجم خاتمه بحث است که شامل مهمترین نتایج بحث است. از مهمترین نتایجی که این پژوهش بدان دست یافت این بود که زهیر در شعرش توجه ویژه ای به اسلوب انشایی داشته و در جاهای گوناگون از اسلوب انشایی و انواع آن استفاده کرده، مثلاً در مقدمات غزلی برای بیان حزن و اندوه خود بر آثار دیار محبوب از استفهام، و یا برای بیان ارشادات و امثال و حکم از امر و نهی، و یا برای تأکید کلام خود از قَسَم که همگی از انواع اسلوب انشایی هستند استفاده کرده است. بدین گونه می بینیم که ساختار جمله های انشایی در شعر زهیر دارای گوناگونی و تنوع است و این تنوع و گوناگونی هر اندازه که باشد در لابه لای خود حاوی عواطف و احساساتی قوی است. شاعران و ادیبان برای بیان آراء و نظریاتشان با توجه به مقتضای حال از اسلوب های گوناگونی استفاده می کنند اسلوب انشاء یکی از اسلوب های مورد استفاده در متون ادبی خواه شعر و خواه نثر می باشد. و ساختاری لغوی و مفهومی دارد که بطور مستقیم و غیر مستقیم باعث تحریک و تهییج و لذت در خواننده می شود و در همین حال به بیان اغراض شاعر نیز توجه دارد و آن ها را به مخاطب نشان می دهد. از آنجا که این اسلوب دارای معانی دومین و دلالتهای بلاغی خاصی می باشد نقش مهمی در رساندن افکار و آراء به مخاطب دارد، این پایان نامه در نظر دارد تا به بررسی اسلوبهای انشا در شعر زهیر بن ابی سلمی بپردازد، و تلاش می کند تا اسلوب های انشایی بکار رفته در شعر شاعر را با هدف استخراج معانی دومین و دلالتهای بلاغی بشکلی دقیق و کامل مورد بررسی قرار دهد، و تببین کند زهیر تا چه اندازه در شعرش از اسلوب انشاء استفاده کرده. روش مورد استفاده روش توصیفی در بررسی اسلوب ها و شیوه تحلیلی و استقرائی در استخراج معانی بلاغی است. این پایان نامه شامل چهار فصل می باشد: فصل اوّل: بررسی کلیات پژوهش می باشد، فصل دوم: مباحث نظری پژوهش است که به موضوعاتی چون تعریف علم دلالت و بیان اهمیت آن، تعریف انشاء و بیان اقسام آن می پردازد. فصل سوم: به بررسی انواع انشاء طلبی(امر، نهی، استفهام، تمنی، و نداء) و معانی مجازی و بلاغی آنها در دیوان شاعر می پردازد. فصل چهارم: شامل بررسی انوع انشاء غیر طلبی و معانی بلاغی و اصلی آنها در دیوان شاعراست. فصل پنجم خاتمه بحث است که شامل مهمترین نتایج بحث است. از مهمترین نتایجی که این پژوهش بدان دست یافت این بود که زهیر در شعرش توجه ویژه ای به اسلوب انشایی داشته و در جاهای گوناگون از اسلوب انشایی و انواع آن استفاده کرده، مثلاً در مقدمات غزلی برای بیان حزن و اندوه خود بر آثار دیار محبوب از استفهام، و یا برای بیان ارشادات و امثال و حکم از امر و نهی، و یا برای تأکید کلام خود از قَسَم که همگی از انواع اسلوب انشایی هستند استفاده کرده است. بدین گونه می بینیم که ساختار جمله های انشایی در شعر زهیر دارای گوناگونی و تنوع است و این تنوع و گوناگونی هر اندازه که باشد در لابه لای خود حاوی عواطف و احساساتی قوی است. شاعران و ادیبان برای بیان آراء و نظریاتشان با توجه به مقتضای حال از اسلوب های گوناگونی استفاده می کنند اسلوب انشاء یکی از اسلوب های مورد استفاده در متون ادبی خواه شعر و خواه نثر می باشد. و ساختاری لغوی و مفهومی دارد که بطور مستقیم و غیر مستقیم باعث تحریک و تهییج و لذت در خواننده می شود و در همین حال به بیان اغراض شاعر نیز توجه دارد و آن ها را به مخاطب نشان می دهد. از آنجا که این اسلوب دارای معانی دومین و دلالتهای بلاغی خاصی می باشد نقش مهمی در رساندن افکار و آراء به مخاطب دارد، این پایان نامه در نظر دارد تا به بررسی اسلوبهای انشا در شعر زهیر بن ابی سلمی بپردازد، و تلاش می کند تا اسلوب های انشایی بکار رفته در شعر شاعر را با هدف استخراج معانی دومین و دلالتهای بلاغی بشکلی دقیق و کامل مورد بررسی قرار دهد، و تببین کند زهیر تا چه اندازه در شعرش از اسلوب انشاء استفاده کرده. روش مورد استفاده روش توصیفی در بررسی اسلوب ها و شیوه تحلیلی و استقرائی در استخراج معانی بلاغی است. این پایان نامه شامل چهار فصل می باشد: فصل اوّل: بررسی کلیات پژوهش می باشد، فصل دوم: مباحث نظری پژوهش است که به موضوعاتی چون تعریف علم دلالت و بیان اهمیت آن، تعریف انشاء و بیان اقسام آن می پردازد. فصل سوم: به بررسی انواع انشاء طلبی(امر، نهی، استفهام، تمنی، و نداء) و معانی مجازی و بلاغی آنها در دیوان شاعر می پردازد. فصل چهارم: شامل بررسی انوع انشاء غیر طلبی و معانی بلاغی و اصلی آنها در دیوان شاعراست. فصل پنجم خاتمه بحث است که شامل مهمترین نتایج بحث است. از مهمترین نتایجی که این پژوهش بدان دست یافت این بود که زهیر در شعرش توجه ویژه ای به اسلوب انشایی داشته و در جاهای گوناگون از اسلوب انشایی و انواع آن استفاده کرده، مثلاً در مقدمات غزلی برای بیان حزن و اندوه خود بر آثار دیار محبوب از استفهام، و یا برای بیان ارشادات و امثال و حکم از امر و نهی، و یا برای تأکید کلام خود از قَسَم که همگی از انواع اسلوب انشایی هستند استفاده کرده است. بدین گونه می بینیم که ساختار جمله های انشایی در شعر زهیر دارای گوناگونی و تنوع است و این تنوع و گوناگونی هر اندازه که باشد در لابه لای خود حاوی عواطف و احساساتی قوی است. شاعران و ادیبان برای بیان آراء و نظریاتشان با توجه به مقتضای حال از اسلوب های گوناگونی استفاده می کنند اسلوب انشاء یکی از اسلوب های مورد استفاده در متون ادبی خواه شعر و خواه نثر می باشد. و ساختاری لغوی و مفهومی دارد که بطور مستقیم و غیر مستقیم باعث تحریک و تهییج و لذت در خواننده می شود و در همین حال به بیان اغراض شاعر نیز توجه دارد و آن ها را به مخاطب نشان می دهد. از آنجا که این اسلوب دارای معانی دومین و دلالتهای بلاغی خاصی می باشد نقش مهمی در رساندن افکار و آراء به مخاطب دارد، این پایان نامه در نظر دارد تا به بررسی اسلوبهای انشا در شعر زهیر بن ابی سلمی بپردازد، و تلاش می کند تا اسلوب های انشایی بکار رفته در شعر شاعر را با هدف استخراج معانی دومین و دلالتهای بلاغی بشکلی دقیق و کامل مورد بررسی قرار دهد، و تببین کند زهیر تا چه اندازه در شعرش از اسلوب انشاء استفاده کرده. روش مورد استفاده روش توصیفی در بررسی اسلوب ها و شیوه تحلیلی و استقرائی در استخراج معانی بلاغی است. این پایان نامه شامل چهار فصل می باشد: فصل اوّل: بررسی کلیات پژوهش می باشد، فصل دوم: مباحث نظری پژوهش است که به موضوعاتی چون تعریف علم دلالت و بیان اهمیت آن، تعریف انشاء و بیان اقسام آن می پردازد. فصل سوم: به بررسی انواع انشاء طلبی(امر، نهی، استفهام، تمنی، و نداء) و معانی مجازی و بلاغی آنها در دیوان شاعر می پردازد. فصل چهارم: شامل بررسی انوع انشاء غیر طلبی و معانی بلاغی و اصلی آنها در دیوان شاعراست. فصل پنجم خاتمه بحث است که شامل مهمترین نتایج بحث است. از مهمترین نتایجی که این پژوهش بدان دست یافت این بود که زهیر در شعرش توجه ویژه ای به اسلوب انشایی داشته و در جاهای گوناگون از اسلوب انشایی و انواع آن استفاده کرده، مثلاً در مقدمات غزلی برای بیان حزن و اندوه خود بر آثار دیار محبوب از استفهام، و یا برای بیان ارشادات و امثال و حکم از امر و نهی، و یا برای تأکید کلام خود از قَسَم که همگی از انواع اسلوب انشایی هستند استفاده کرده است. بدین گونه می بینیم که ساختار جمله های انشایی در شعر زهیر دارای گوناگونی و تنوع است و این تنوع و گوناگونی هر اندازه که باشد در لابه لای خود حاوی عواطف و احساساتی قوی است.

نحو عربی در طول قرن ها به نهایت پیچیدگی و سختی رسید که در نوشته ها و دائره المعارف های نحوی پدیدار گشت و به همین سبب دانشمندان نحو و به ویژه دانشمندان آندلس به سهولت و آسانی آن همت گماشتند. در قرن هفتم هجری ابن مالک اندلسی کتابی را در نحو نوشت و آن را ألفیه نام نهاد و در آن قواعدعلم نحو را در هزار بیت بیان کرد. این کتاب با استقبال نحویون مواجه شد و به آن اهتمام ویژه ای کردند پس آن را شرح داده اند به سبب أهمیتی که درنحو داشت. این پژوهش به بررسی مقایسه این دو شرح در زمینه نظرات نحوی و اختلاف بین آنها در شرح کتاب ألفیه به روش وصف وتحلیل می پردازد. این پژوهش نشان داد که شرح ابن عقیل شرحی آموزشی است که ویژگی آن وضوح عبارت، سهولت، و کمی بحث های مورد اختلاف است. أما شرح ابن عقیل شرحی دائره المعارفی است که شیوه آن شبیه شرح ابن عقیل است جز اینکه شرح أشمونی پر است از دلیل ها و شواهد و نظرات نحویان مختلف و همچنین خاتمه ها و تذکراتی است که در نتیجه منجر به خستگی خواننده و سرگردانیش می شود.

قرآن کریم آخرین کلام الهی است و به دور از هر نوع تحریفی به دست ما رسیده که باعث حفظ زبان عربی و قواعد ودستورات آن شده است . به همین خاطر برای بررسی قواعد و دلالتهای معنایی این زبان بهترین متن ، متن قرآن میباشد .نحو و دستور زبان عربی از زمان نشأت آن به معنا توجه خاصی داشته به گونه ای که رابطه مستحکم بین دستور نحوی و دلالت وجود دارد . از خصیصه های بارز زبان عربی پرمحتوا بودن آن است به طوری که با جا به جا شدن کلمه و تغییر جایگاه دستوری آن ، بار معنایی جدیدی به عبارت می افزاید و تولید معنای جدیدی می کند.زبان عربی نیازمند به یک بررسی فراگیر با روش اسلوبی - که روش تحلیلی در تفسیر متون است- در مبحث تقدیم وتاخیر می باشد.از جمله مسایلی که در این حوزه بحث و مطرح میشود دلالت تقدیم کلمه است .بررسی تقدیم و تاخیر ما را به آشکار نمودن زیبایهایی که در تعبیر قرآن وجود دارد رهنمون می سازد. و اهمیت بسزایی در زبان عربی دارد چرا که به کلام لطافت بیان همراه با استحکام می بخشد واین از زیبایهای زبان عربی است. در مبحث تقدیم ، بحث تقدیم ظرف به دلیل روان بودن و سهولت آن در جمله بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.چرا که تقدیم آن منجر به تغییر در معنا میشود.این پایان نامه سعی بر این دارد که با نگاه نحوی - دلالی به قرآن کریم دلالتهای حاصل از تقدیم ظرف ومعانی که از این تقدیم حاصل میشود را بررسی کند.

نام خانوادگی: میرزاده نام : عادل رشته وگرایش:زبان و ادبیات عربی مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد تاریخ دفاع: دی ماه 1393 استادراهنما:دکتر اسحاق رحمانی بررسی پدیده ی اعراب بین اصول نحو عربی و نحو ساختارگرایی و زایشی –گشتاری علم نحو، پایه وشالوده ی علوم زبان عربی است، این علم راه پر فراز و نشیبی را پیموده است. در گذشته بیشتر یا در قالب مباحث نحوآموزشی ویا مباحث علم اصول نحو مورد پیگیری قرار می گرفته است، تا اینکه نخستین بانگ اعتراض ونقد،توسط ابن مضاء قرطبی از اندلس به گوش رسید.امروزه هم دانشمندانی چون تمام حسان، در زمینه ی بومی نمودن نظریه ی نحو ساختارگرا، وخلیل عمایره در زمینه ی بومی نمودن نظریه ی نحو زایشی -گشتاری با ارائه نظریات جدید نحوی پا به این عرصه نهادند. در این نوشتار با مطالعه ی علم زبان شناسی جدید و بازخوانی آثار گذشتگان بصورت روشمند از منظر علم زبان شناسی جدید در صدد آن هستیم که، به نتایج ویافته های جدید ودقیقی برسیم،که آنها بدان اشاره کرده اند.به همین خاطراست که نحو عربی را می بایست به صورت نظریه ای روشمند که متناسب با مطالعات زبان شناسی جدید باشد، مورد پژوهش قرار داد. وتنها به مجموعه ای از سر فصل های آموزشی که امروزه به عنوان علم نحو شناخته می شود.،-وحرکت هایی که در راستای آسان سازی آموزش آن صورت گرفته است.-نبایداکتفاء نمود.با بررسی علم نحو متوجه جریان اصولی-نظری که به عنوان اصول نحو شناخته می شود، می گردیم، که شباهت هایی بین این حرکت در نحو با نظریه های زبان شناسی جدید وجود دارد. برای رسیدن به این مهم در ابتدا به بررسی علم اصول نحو عربی پرداخته شده است که در گذشته توسط دانشمندانی امثال ابن جنی و هم فکرانش که متاثر از حرکت اصول فقه در فقه، به نسبت نحو پایه گذاری شده است .ودر ادامه به بررسی مبانی نظریه های زبان شناسی جدید وانواع آن و ویزگیهای کلی آن پرداخته، تا به صورت اجمالی شناختی نسبت به نظریه های زبان شناسی جدید پیدا کرده، وبه سبب عدم مجال بر تشریح تمام نظریه های زبان شناسی جدید، تنها به بررسی نظریه ی ساختار گرایی از دیدگاه تمام حسان و زایشی گشتاری از دیدگاه خلیل أحمد عمایره و همفکرانشان می پردازیم. ودر پایان به بررسی نقش إعراب بین علم أصول نحو عربی ونظریه های زبان شناسی جدید در زمینه ی نحو پرداخته می شود.و بر آراء "ابن جنی"در "الخصائص"و"تمام حسان"در "اللغه العربیه معناها و مبناها "و "خلیل عمایره " در "فی النحو اللغه و تراکیبها " تأکید شده است.

این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی_ تحلیلی_آماری به مطالعه و بررسی دلالت دستوری(لا) نفی جنس در قرآن بر اساس برخی از قرائن لفظی و معنوی مانند: استثنا، شرط، حذف، تکرار، دلالت اسم(لا) و خبر آن و مقایسه ی دلالتهای این حرف در سوره های مکی ومدنی پرداخته است. (لا) نفی جنس دارای دلالت های مختلفی بر اساس علائم و نشانه های دستوری که در آن وارد شده دارد، و بر حسب علائم و قرائن دستوری بر اثبات و نهی و غیره... دلالت میکند. کاربرد این حرف در سوره های مکی و مدنی بسیار است ولی دلالت آن بر حسب اهداف و موضوعاتی که در این سوره ها وارد شده مختلف است.