در نیمه دوم قرن نوزدهم، تحولات ژرفی در مفاهیم و ساختار زبانی نثر فارسی و عربی پدید آمد. عواملی چند از جمله اعزام دانشجو به غرب، ترجمه ی آثار نویسندگان غربی، صنعت چاپ، ظهور و شکوفایی مطبوعات و تأسیس مدارس بر اساس الگوهای نوین در دگرگونی شیوه ی نویسندگی معاصر نقش بسزایی داشتند. به دنبال کوشش نویسندگان پیشگام هر دو زبان، شاخه های نثر نوین از قبیل نمایشنامه نویسی، نقد ادبی، داستان نویسی و مقاله نویسی پاگرفت. از نظر مفهوم، نثر سالهای پایانی قرن نوزدهم و دهه های آغازین قرن بیستم به میان مردم آمد و ادباء بر آن شدند که عموم مردم را از مسائل پیرامون خود آگاه و آنان را با حقوق خود آشنا کنند. دفاع از حقوق فرودستان، ستیز با ستم، انتقاد از اوضاع نامناسب، مبارزه با استکبار خارجی و خود کامگی داخلی و مبارزه با خرافات از مفاهیم و مضامین بسیاری از نوشته های فارسی و عربی معاصر بود. از نظر ساختار زبانی، نثر رفته رفته از پیچیدگی و عبارت پردازی فاصله گرفت و نویسندگان برای اثر بخشی افکارشان در میان عموم مردم، از زبان ساده و بی پیرایه بهره بردند.