پیش نیاز مدیریت مناسب، داشتن اطلاعات کافی از پوشش گیاهی مراتع است. این اطلاعات از اندازه گیری خصوصیات مختلف پوشش گیاهی مراتع حاصل می شود. بنابراین تعیین روش های ساده و کم هزینه در عین حال با دقت بالا برای اندازه گیری هر یک از خصوصیات پوشش گیاهی ضروری است. با توجه به این که اکثر تیپ های گیاهی مراتع مناطق کوهستانی زاگرس گون زار هستند؛ لذا هدف این تحقیق، مقایسه روش های مختلف اندازه گیری پوشش و تراکم گون و تعیین الگوی پراکنش آن می باشد. به منظور اندازه گیری پوشش و تراکم و تعیین الگوی پراکنش در منطقه لشگردر ملایر (استان همدان) سه سایت مطالعاتی با تراکم بالا، متوسط و کم گون تعیین گردید و در هر سایت سه واحد یک هکتاری انتخاب شد. در هر واحد با روش سیستماتیک-تصادفی از سه ترانسکت 50 متری و 54 پلات 3 متر مربعی استفاده گردید. برای مقایسه روش های اندازه گیری پوشش، روش ترانسکت خطی به عنوان شاهد در هر 9 واحد اجرا گردید و سایر روش های رایج اندازه گیری پوشش شامل دو قطر عمود بر هم، تخمین 10×10 در پلات، تخمین نظری و ترانسکت نقطه ای اجرا گردید و با شاهد مقایسه شدند. همچنین برای اندازه گیری تراکم یک روش شاهد (شمارش کلیه پایه های گون در یک واحد در هر سایت) انتخاب گردید و روش های فاصله ای اندازه گیری تراکم در همه 9 واحد هر سه سایت اجرا و همراه با شاهد از نظر صحت، دقت و زمان مقایسه شدند. برای تعیین الگوی پراکنش روش های جانسون و زیمر، پیلو، هاپکینز، مربعt، ابرهارت، هولیگت و هینز انتخاب و در هر 9 واحد اجرا شدند. مرتب کردن، محاسبه و خلاصه -سازی اولیه داده ها در محیط excel و تحلیل های آماری با نرم افزار spss16 انجام شد. برای مقایسه بین روش های مختلف برآورد تراکم و پوشش، از آنالیز واریانس یکطرفه و برای پی بردن به اینکه کدام روش-ها با هم تفاوت معنی دار دارند از آزمون دانکن استفاده شد. سپس روش های اندازه گیری تراکم از لحاظ سه معیاردقت، صحت وزمان، مقایسه شدند و کارآترین روش مشخص شد. نتایج نشان داد که درصد پوشش گون در سه سایت کم، متوسط و پر تراکم به ترتیب 36/6%، 15/16% و 57/20% بود. در مقایسه روش های اندازه گیری درصد پوشش، روش ترانسکت نقطه ای به عنوان کارآترین روش مشخص شد. تراکم واقعی گون در سایت های کم، متوسط و پر تراکم به ترتیب51/0، 07/1 و 76/2 پایه در متر مربع بود. در مجموع، روش های نزدیکترین فرد، دومین و سومین فرد نزدیک در اندازه گیری تراکم گون ها روش های قابل اعتمادی هستند. نتایج اجرای شاخص های الگوی پراکنش پیلو و هاپکینز نشان داد که الگوی پراکنش در سایت های متوسط و پر تراکم تصادفی و در سایت کم تراکم کپه ای می باشد.

چکیده بررسی های اکولوژی فردی گیاهان مرتعی، اطلاعات پایه ای را در خصوص نیازمندی های اکولوژیک، روش کاشت و واکنش آنها به محیط در دسترس قرار می دهد که برای مدیریت صحیح مراتع قابل استفاده است. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط تراکم، درصد پوشش، بیوماس و وفور خوشک (daphne mucronata royle) با عوامل محیطی نظیر خصوصیات فیزیکو شیمیایی خاک و نیز عوامل پستی و بلندی است. بدین منظور، در سه منطقه (منطقه با پوشش زیاد، متوسط و کم خوشک) 4 ترانسکت 100 متری در راستای شیب مستقر گردید. تراکم از روش نقطه 4/1 مرکزی، درصد پوشش با استفاده از روش ترانسکت خطی، فراوانی، وفور از طریق استقرار 10 پلات 10 متر مربعی در طول ترانسکت ها، و بیوماس نیز از طریق قطع و توزین (در 3 پلات از 10 پلات مستقر شده در هر ترانسکت) محاسبه شد. نمونه های خاک به صورت سیستماتیک در طول هر ترانسکت و از دو عمق 10-0 سانتی متر و 30-10 سانتی متر در هر منطقه اخذ گردیدند و ویژگی های اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی، ازت و بافت خاک هر یک از نمونه ها به روش های آزمایشگاهی اندازه گیری شد. جهت بررسی ارتباط معیارهای گیاهی گونه خوشک (daphne mucronata royle) با پارامتر های خاک و عوامل پستی و بلندی، از تحلیل رگرسیون چند گانه استفاده شد. در بین عوامل پستی و بلندی، شیب 70-60 درصد و ارتفاع 2050-1850 متر بر روی تراکم و درصد پوشش و شیب 90-80 درصد و ارتفاع 2350-2050 متر بر روی بیوماس و وفور و در بین پارامتر های خاک سطحی اسیدیته و در بین پارامتر های خاک عمقی نیز، درصد رس بر همه معیارهای گیاهی مورد مطالعه بیشترین ارتباط و نقش را دارند. همچنین نتایج مطالعات نشان داد که این گونه گیاهی عمدتا" در جهت های جنوب غربی، شیب 90-60 درصد، ارتفاع 2350-1850 متر از سطح دریا، خاک های با بافت clayloam با اسیدیته 6/58 تا7/25 ، و شوری کم، حضور دارد.

تأثیر برخی از عوامل محیطی بر تنوع و غنای گونه¬ای در منطقه حفاظت شده (لشگردرملایر)مرتع یک اکوسیستم طبیعی است که در برگیرنده منابع عظیمی از ذخایر ژنتیکی و تنوعی از گونه های گیاهی است که همواره این گوناگونی زیستی، متضمن پایداری مرتع در مقابل عوامل محیطی و زیستی است. هدف از این تحقیق بررسی رابطه تنوع و غنای گونه ای با مهمترین عوامل محیطی نظیر خصوصیات فیزیکو شیمیایی خاک و عوامل پستی و بلندی می باشد. بدین منظور، تحقیق حاضر در منطقه حفاظت شده لشگردر ملایر واقع در استان همدان انجام شد. پس از تعیین واحدهای کاری با مشخصات شیب، جهت و ارتفاع معین، نمونه برداری به صورت تصادفی – سیستماتیک اندازه با استقرار 2 ترانسکت عمود بر هم به طول100 متر در هر یک از آن¬ها انجام شد. سپس در طول هر ترانسکت 10 پلات 2 متر مربعی مستقر گردید و پس از تعیین خصوصیات گیاهی شامل تنوع، غنای گونه¬ای و یکنواختی، درصد پوشش و تراکم ¬در هر پلات نمونه برداری خاک از دو عمق 10تا0 سانتیمتری و 30 تا10¬ سانتیمتری انجــام شــد. سـپس تعیــین خصوصــیـات فیزیکو- شیمیایی نمونه های خاک در آزمایشگاه صورت گرفت. جهت تعیین ارتباط بین تنوع، غنای گونه¬ای و یکنواختی با عوامل خاکی و پستی و بلندی از آنالیز واریانس، مقایسه میانگین، همبستگی و رگرسیون چند متغیره در نرم افزار spss استفاده شد. نتایج نشان داد که با اطمینان 99درصد بین تنوع، غنای گونه¬ای و با عوامل خاکی و پستی و بلندی ارتباط وجود دارد. بین یکنواحتی با عوامل پستی و بلندی ارتباطی وجود ندارد ولی بین یکنواختی و عوامل خاکی ارتباط وجود دارد. در بین عوامل پسـتی و بلندی با افزایـش ارتفاع از¬ ¬-2000 تا 2600 تنوع کاهش یافته و طبقه طبقه ارتفاعی 2200-2000 بیشترین تنوع و غنا را داشته است. در بین جهات مورد مطالعه نیز دامنه جنوبی بالاترین تنوع و غنای گونه ای را در بین جهت های مورد مطالعه داشته است. از بین عوامل خاکی افزایش سیلت، شن، رس، درصد آهک، کربن آلی و ماده آلی موجب افزایش تنوع و غنای گونه ای بوده ولی و با درصد آهک و شن رابطه معکوس دارد.

آتش¬سوزی عاملی طبیعی در مراتع به شمار رفته و همانند پوشش گیاهی مولفه طبیعی مرتع محسوب می¬شود. در بسیاری از مراتع ، آتش موجب ایجاد ترکیب و ساختار مشخصی در پوشش گیاهی می¬شود. این پژوهش جهت بررسی اثر آتش¬سوزی بر برخی از خصوصیات پوشش گیاهی در مراتع زاگرس غربی صورت گرفت. برای انجام تحقیق، ابتدا از طریق بازدیدهای صحرایی، محدوده¬ی کاری شامل منطقه آتش¬سوزی شده و شاهد (آتش¬سوزی نشده) شناسایی و سپس در هر منطقه (شاهد و آتش¬سوزی) به وسیله پیمایش صحرایی، به جمع¬آوری گونه¬های مرتعی منطقه پرداخته و با استفاده از منابع موجود، به شناسایی آنها اقدام و لیست فلورستیک تهیه شد. اندازه¬گیری درصد پوشش، تولید و توده سرپای گیاهان، از طریق پلات¬اندازی و با استفاده از روش قطع و توزین انجام گرفت. نمونه¬برداری به روش سیستماتیک¬-¬تصادفی، اندازه پلات¬ها بر اساس روش حداقل سطح و تعداد آنها از روش آماری بدست آمد. برای ارزیابی شاخص¬های تنوع، غنای و یکنواختی گونه¬ای، از شاخص¬های تنوع شانون، سیمسون و آلفا فیشر و شاخص¬های غنای مارگالف و منهینگ و شاخص یکنواختی استفاده شد. برای مقایسه خصوصیات پوشش گیاهی در بین دو منطقه آتش¬سوزی و شاهد از آزمون¬ تی استیودنت با نمونه های مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد در اثر آتش¬سوزی ترکیب و تیپ گونه¬های گیاهی منطقه آتش¬سوزی نسبت به منطقه شاهد با تغییرات همراه بوده، در اثر آتش تنوع گونه ای، تولید علوفه، درصد پوشش و تراکم گیاهان علفی افزایش معنی¬داری داشته و تراکم و درصد پوشش بوته¬ای¬ها و لاشبرگ کاهش معنی¬داری داشته است و فرم رویشی گندمیان نسبت به آتش واکنش خاصی را نداشته است.

اعمال مدیریت صحیح و کارآمد در هر منطقه بر مبنای اطلاعات دقیق از ویژگی¬های کمی و کیفی رستنی¬ها و آگاهی از روابط گونه ها با یکدیگر و نیز عوامل محیطی میسر می شود هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین خصوصیات گیاهی گونه cirsiumhaussknechtii با برخی خصوصیات رویشگاهی(توپوگرافی و عوامل خاکی) و مدیریت چرا در مراتع علی¬آباد ملایر است پس از بازدید صحرایی نقشه منطقه مشخص و با استفاده از نقشه شیب و جهت همپوشانی گردید و واحدهای همگن با استفاده از نرم افزار gisتهیه و اقدام به نمونه برداری از پوشش گونه و خاک گردیدنمونه¬برداری به روش سیستماتیک- تصادفی با استفاده از دو تراسکت عمود بر هم به طول 50 مترانجام شد و 10 پلات 3 متر مربعی در روی هر ترانسکت مستقرگردید. و اطلاعات مربوط به پوشش، فراوانی، تراکم، تولید و گونه¬های همراه در داخل هر پلات ثبت گردید. به منظور بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک نمونه برداری از خاک در هر پلات از دو عمق 15-0و40-15 سانتی متری انجام گرفت و فاکتورهای خاک از قبیل اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی،کربنات کلسیم، بافت، درصد رطوبت خاک، کلسیم و منیزیم در آزمایشگاه اندازه¬گیری شدند. همچنین مدیریت چرا با استفاده از 17 شاخص توصیفی سلامت مرتع ارزیابی گردید. تجزیه و تحلیل عوامل محیطی با خصوصیات گیاهی گونه مورد مطالعه با استفاده از آنالیز واریانس دو طرفه و آنالیز تطبیقی متعارف انجام شد. نتایج نشان داد که تنها برخی از فاکتورها از جمله اسیدیته، جهت و بافت خاک با درصد پوشش گونه همبستگی مثبت نشان دادند و تراکم نیز با بافت خاک، درصد رطوبت خاک و منیزیم همبستگی مثبت نشان دادند که سهم بافت خاک نسبت به سایر فاکتورها بیشتر است نتایج این تحقیق مبین آن است که عوامل دیگری از جمله عوامل مدیریت چرا مانند نزدیکی به منابع آب، شدت چرای دام و محل اتراق دام و دخالت¬های انسانی مانند جاده سازی و بهره¬برداری از معادن بر حضور و پراکنش گونه مورد مطالعه موثر هستند.