نام پژوهشگر: حسین بهنام

شبیه سازی خیزآب توفان و پیش بینی سیلاب های ساحلی در منطقه خلیج فارس
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده علوم 1389
  حسین بهنام   فهیمه حسینی بالام

هر ساله توفانهای موسمی بسیار بزرگ که تندبادهایی با سرعت بیش از 120 کیلومتر بر ساعت را ایجاد میکنند، سراسر دریاهای گرمسیری را درنوردیده و به سوی خطوط ساحلی حرکت میکنند. این امر غالباً باعث میشود که بخشهای وسیعی از نوارهای ساحلی در نقاط مختلف جهان دچار آسیبهای جدی و فراوانی شوند خلیج فارس را میتوان در همه مناطق آب کم عمق دانست و دانستن این نکته که چه مناطقی سیلاب خیز هستند به دلیل وجود جزایر متعدد ضروری است. برای بهبود پیش بینی سیلابهای ساحلی در این تحقیق، امواج ناشی از توفان با مدل شبیه سازی شده است. مدل سوآن برای شبیه سازی ارتفاع موثر امواج در محدوده جزیره قشم استفاده شده است. ابتدا اطلاعات باد استفاده شده و نتایج شبیه سازی را در آوریل سال 2007 اعتبارسنجی نموده و پس از اطمینان از صحت مدل به شبیه سازی امواج در طی توفان گونو پرداخته ایم. با کمک اطلاعات باد شش ساعته در ماه می سال 2007 میلادی امواج در منطقه خلیج فارس، منطقه اولیه، شبیه سازی شده و به عنوان شرایط مرزی برای منطقه ی مورد مطالعه، منطقه ای در طول جغرافیایی 5/56- 8/52 درجه شرقی و عرض 3/27- 5/26 درجه شمالی شامل جزیره قشم، مورد استفاده قرار گرفته است. اثرات توفان گونو با استفاده از اطلاعات فشار جو و سرعت باد در منطقه مورد مطالعه در ده روز اول ماه ژوئن مورد تحلیل قرار گرفته و امواج با شرایط مرزی بدست آمده در این ناحیه شبیه سازی شده است که افزایش ارتفاعی تا حدود 5/2 متر را در روز هفتم نشان میدهد. به منظور پیش بینی ارتفاع موثر امواج معادله رگرسیونی بین فشار جو، سرعت باد و ارتفاع موثر موج برآورد نموده که نشان دهنده این است که 85 % از تغییرات در ارتفاع موج وابسته به تغییرات در سرعت باد و فشار جو است. تأخیر زمانی میان سرعت باد و ارتفاع موج در طی توفان گونو با محاسبه همبستگی متقابل بین این دو پارامتر بدست می آید که بیانگر 12 ساعت تأخیر زمانی در به وجود آمدن بیشینه ارتفاع موج است. با توجه به این که عمده توفان های این منطقه در خلال ماههای ژوئن و ژوئیه رخ میدهد، با فرض دو توفان چرخندی و واچرخندی در جولای سال 2009 به بررسی و تحلیل اثرات این دو نوع توفان پرداخته ایم. با کمک شکل توزیع ارتفاع موثر در این سه توفان، به راحتی مناطق خطرپذیر مشخص شد.

تحلیل و نقد گزارشهای سفرنامه نویسان خارجی از اوضاع سیاسی ،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی خوزستان در دوره قاجار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی - پژوهشکده تاریخ 1390
  حسین بهنام   ناصر تکمیل همایون

پژوهش حاضر در نظر دارد تا با بررسی مطالب مندرج در سفرنامه های خارجیانی که در عصر قاجار از خوزستان دیدن کرده اند به این مسأله پاسخ گوید که با توجه به ویژگی ها و مختصات خوزستان به عنوان منطقه ای استراتژیک از دوره قاجار تاکنون – هم برای ایران و هم برای کشورهای منطقه و هم قدرت های سلطه گر خارجی - چه عواملی باعث جذب و جلب توجه غربیان به این منطقه می شد و این توجه در سفرنامه ها چگونه بازتاب یافته و از چه دگرگونی هایی در طول زمان برخوردار بوده است. همچنین در این رساله قصد بر آن است تا با محوریت بخشیدن به سفرنامه ها به عنوان منبع اصلی ِ روایت ِتاریخِ خوزستان در عصر قاجار، از تاریخ نگاری های سنتی و فرمایشی اندکی فاصله گرفته و خواننده روایتی دیگر از خوزستان، از دید ناظران خارجی باشیم. این تحقیق از ابزار کتابخانه ای بهره گرفته و با روش توصیفی- تحلیلی به پیش رفته است؛ به گونه ای که مطالب مندرج در هر سفرنامه از لحاظ موضوعات جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به طور جداگانه دسته بندی و بررسی شده است. همچنین دوران حکومت قاجاریه به سه دوره مشخص زمانی تقسیم شده و به این ترتیب هر سفرنامه در دوره خاص زمانی خود قرار گرفته است. نتایج به دست آمده در این پژوهش حاکی از آن است که خوزستان به واسطه ویژگی های منحصر به فرد جغرافیایی و اقلیمی و منطقه ای از قبیل وجود رودخانه های پرآب و قابل کشتیرانی در آن، موقعیت ممتاز آن در نزدیکی به خلیج فارس و بنادر آن، هم مرز بودن با کشور عثمانی و نزدیکی به بنادر مهم جنوبی آن مانند بصره و اشتراک در استفاده از رودخانه اروند رود برای کشتیرانی، وجود اقوام گوناگون در خوزستان و همچنین قدمت تاریخی و باستانی بودن این منطقه (که یادگارهایی ارزشمندی از آن دوران را در خود جای داده)، از اوایل دوره قاجار بسیار مورد توجه غربیان واقع شده است. بر این اساس ، این منطقه هم به لحاظ سیاسی و اقتصادی برای آنها واجد اهمیت بود و هم از لحاظ اجتماعی و فرهنگی. اهمیت سیاسی خوزستان برای غربیان، زمانی مشخص شد که در هنگام تیرگی روابط ایران و انگلیس این منطقه مورد هجوم نیروهای بیگانه واقع شد و از اشغال شهرهای مهم آن به عنوان اهرم فشاری در تحمیل خواسته های سیاسی به ایران استفاده گردید. از سوی دیگر با توجه به طغیان و عصیان گاه به گاه اقوام ساکن در این خطه، با دمیدن در آتش اختلافات موجود میان این اقوام و حکومت مرکزی، از چنین مخالفت هایی در جهت مشکل سازی برای حکومت مرکزی و مشغول داشتن آن به مسائل داخلی و غفلت از منافع خود در مسائل خارجی بهره گیری شد. در زمینه روابط ایران و عثمانی و موقعیت خوزستان در این باره، از خلال مطالب سفرنامه ها چنین برمی آید که بسیاری از موارد اختلاف میان این دو کشور در دوران قاجار به خاطر مسئله شط العرب(اروندرود) و محمره ( خرمشهر) بوده است. انگلیس و روسیه نیز در عین آنکه خواستار پایان بخشیدن به اختلافات مرزی ایران و عثمانی بودند لیکن فقط به منافع خود چشم داشتند نه به منافع این دو کشور، و جانبداری های آنان از یک کشور خاص در کمیسیون های حل اختلاف نیز بر اساس سیاست های آنان در همان مقطع زمانی تعیین می شد. در مسائل مربوط به اقتصاد و امور بازرگانی، با توجه به مطالب سفرنامه ها، خوزستان یکی از بهترین و راحت ترین راههای ورود کالاهای خارجی به بازارهای داخلی ایران بود. از این رو غربیان کوشیدند تا با گرفتن امتیازهای مختلف از دربار ایران در این زمینه و نیز همکاری با خوانین بختیاری و شیوخ عرب راههای جدیدی برای ورود کالاهای خود به ایران بیابند. اهمیت خوزستان از نظر بهترین راه بازرگانی جنوب ایران زمانی معلوم می شود که جنوبی ترین نقطه آن یعنی خورموسی برای ایجاد اولین ایستگاه راه آهن از سوی انگلیسی ها پیشنهاد شد. با کشف نفت در اواخر عصر قاجار ، خوزستان و به خصوص مناطق نفتی آن اگرچه در ظاهر جزو ایران بود لیکن در واقع به قسمتی از خاک انگلیس تبدیل شد تا جایی که آنها حتی سیستم شهرنشینی را نیز دگرگون کردند . بدین گونه، شرکت نفت به قدرتی مطلق در این منطقه تبدیل شد و در واقع به مثابه شعبه ای از دولت انگلیس در خاک ایران درآمد. در زمینه مسائل اجتماعی، بررسی های غربیان بیشتر حول محور اقوام و طوایف ساکن در خوزستان و مطالعه بر روی ویژگی هایی خاصی از قبیل کوچ عشایر، آداب و سنن و رسوم مختلف آنها و سیستم توزیع قدرت در میان آنها و همچنین بررسی مسائل و مشکلات شهری بود. در زمینه فرهنگی نیز مهمترین جاذبه منطقه خوزستان، همانا وجود آثار باستانی پیش از اسلام در این منطقه و تلاش غربیان برای دستیابی به این آثار و تصاحب آنها و حتی الامکان انتقال آنها به کشور خود بود که با توجه به غفلت عجیب دولتمردان ایرانی، تا حدود زیادی نیز در این کار توفیق یافتند.