در این پایان نامه، به توسعه روش های مختلف ریز استخراج با فاز مایع پرداخته شده است. در کار اول، یک روش ریز استخراج مایع- مایع پخشی همراه شده با کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا و آشکارسازی فلوئورسانس، برای تعیین انانتیومرهای داروی گایافنزین در نمونه های ادرار انسان در طی دوره های زمانی مختلف پس از مصرف خوراکی شربت آن توسعه یافته است. بعد از بهینه سازی شرایط کروماتوگرافی مایع با کارایی بالای انانتیومرگزین و به دست آوردن برخی از پارامترهای ترمودینامیکی برای بازداری انانتیومرهای گایافنزین بر روی ستون کایرال انتخاب شده، بعضی از عوامل موثر بر فرایند ریز استخراج انجام شده از قبیل نوع و حجم حلال های استخراج کننده و پخش کننده، زمان استخراج، دما، ph و اثر نمک زنی مورد بررسی قرار گرفتند. در کار دوم، یک روش ریز استخراج با فاز مایع بر اساس فیبرهای توخالی به صورت دوفازی، برای تعیین و ارزیابی ویژگی های اتصالی انانتیومرهای گایافنزین به آلبومین سرم گاوی در محیط آزمایشگاهی به کار گرفته شده است. پس از بهینه سازی برخی عوامل موثر بر فرایند ریز استخراج، روش پیشنهادی برای محاسبه ضریب توزیع داروی مورد نظر بین 1- اوکتانول و محلول بافری و نیز مطالعه میزان اتصال دارو- پروتئین در شرایط بیولوژیکی مورد استفاده قرار گرفت. در کار سوم، کاربرد روش ریز استخراج با فاز مایع متکی بر فیبرهای توخالی به صورت دو فازی، جهت تهیه نمونه و بررسی های فارماکوکینتیکی انانتیومرهای داروی مبورین در موش های صحرایی بعد از تزریق عضلانی داروی راسمیک مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه های پلاسمای جمع آوری شده، پس از پیش تغلیظ و تمیزسازی موثر با روش ارائه شده، توسط کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا و آشکارسازی مرئی- فرابنفش مورد آنالیز قرار گرفتند. مطالعات فارماکوکینتیکی نشان داد که جذب، توزیع و حذف انانتیومر (-)- مبورین سریع تر از انانتیومر دیگر آن بوده و اختلافات فارماکوکینتیکی به صورت فضاگزین بین انانتیومرهای این دارو وجود داشت. در کار بعدی، یک روش ریز استخراج با فاز مایع متکی بر فیبرهای توخالی سه فازی، برای استخراج داروی ضد التهاب کتوپروفن از پلاسمای انسان و موش صحرایی، پس از مصرف خوراکی این دارو به صورت راسمیک و سپس جداسازی انانتیومرهای آن توسط کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا با استفاده از ستون غیر کایرال و وانکومایسین به عنوان افزودنی کایرال در فاز متحرک ارائه گردید. پس از بهینه سازی شرایط ریز استخراج، مطالعات درون بافتی نشان دادند که فراهمی زیستی s- کتوپروفن در موش صحرایی بیشتر از انانتیومر r آن می باشد، اما در انسان مقدار هر دو انانتیومر تقریباً یکسان است. سرانجام، یک ریز استخراج مایع- مایع پخشی بر اساس منجمدسازی قطره آلی شناور جهت استخراج انانتیومرهای پروپرانولول از پلاسمای انسان توسعه یافته و معتبرسازی گردید. جداسازی و آنالیز بعدی انانتیومرها توسط کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا بر روی یک ستون کایرال انجام گردید. عوامل مهم موثر بر فرایند ریز استخراج با استفاده از روش طراحی ترکیب مرکزی و روش رویه پاسخ بهینه سازی گردید. غلظت های پلاسمایی (-)-(s)- پروپرانولول در تمامی لحظه ها پس از مصرف خوراکی داروی راسمیک، بیشتر از غلظت انانتیومر دیگر آن مشاهده گردید.

فرآورده ها و مواد موثره دارویی می توانند توسط دیگر فرآورده ها یا مواد موثره، مواد شوینده، میکروارگانیسم ها ویا دیگر مواد (مانند:ذرات انتقال یافته توسط هوا، گردوغبار، لوبریکانت ها، مواد اولیه، مواد حد واسط و مواد جانبی) آلوده شوند. از آنجایی که در صنعت داروسازی در بسیاری از موارد از یک خط تولید برای تولید بیش از یک محصول استفاده میشود، از همین رو برای جلوگیری از آلودگی محصولات دارویی به کار گیری فرآیندهای مناسب شستشو ضروری است. فرآیند های شستشو می بایست معتبرسازی شوند و در نهایت به صورت یک روش اجرائی ثبت گردند. این روش های شستشو به یک اندازه برای تولید کنندگان محصولات و مواد موثره دارویی مورد استفاده قرار می گیرند. در هر یک از این موارد فرآیندهای ساخت باید به گونه ای طراحی و اجرا شوند که میزان آلودگی به سطح قابل پذیرشی کاهش یابد. در این پروژه معتبرسازی فرایند شستشوی دستگاه تولید سفالکسین بعد از تولید این فراورده مورد ارزیابی قرار گرفته است. در صورتی که یک بچ سفالکسین، قبل از تولید محصولات دیگری تولید شود باید پاکسازی آن به عنوان آلوده کننده محصول بعدی بررسی شود. بنابراین نمونه برداری از سایت تولید و تجهیزات توسط نمونه برداری مناسب (شستشویی یا swab) انجام شده و نمونه ها برای آنالیز آماده می شوند. از سوی دیگر در طول معتبر سازی یک روش، پارامترهای کلیدی روش، تعیین شده و برای کلیه مراحل معتبر سازی مورد استفاده قرار می گیرند. 1-انتخابی بودن روشselectivity) specificity,) 2-صحت (recovery, accuracy, trueness) 3-دقت (precision and reproducibility) 4-تکرار پذیری و دقت وسایل (injection repeatability or instrument precision) 5-repeatability یا intra-assay یا within days 6-intermediate precision یا between day یا inter-assay یا ruggedness 7-قابلیت تولید مجدد (reproducibility or interlaboratory test) 8-حد آشکارسازی (lod) (limit of detection) 9-حد کمی ( loq) (limit of quantitation) 10-خطی بودن و دامنه (range and linearity) 11-استحکام روش (ruggedness) 12-توانمندی روش (robustness) برای صحه گذاری یک روش تست، در ابتدا روش تست با جزئیات مورد مطالعه قرار می گیرد و سپس الزامات روش فهرست می گردند. اگر یکی و یا چند خواسته از الزامات روش آزمون برآورده نگردد آزمایشگاه مسئله را با اتخاذ تصمیمات مناسبت حل خواهد کرد.

کارخانجات داروسازی در ایران، با توجه به محدودیت خطوط تولید و تنوع محصولات خود، ناگزیر به تولید چند محصول مختلف در یک خط تولید میباشند؛ در نتیجه در بسیاری از موارد، تجهیزات ودستگاههای یکسان برای تولید محصولات دارویی مختلف به کار گرفته میشوند؛ لذا فراورده ها و مواد موثره دارویی ممکن است توسط مواد موثره و مواد جانبی دیگر فراورده ها آلوده گردند؛ برای جلوگیری از این امر، هنگام تعویض محصول در یک خط نیاز به انجام فرایند های مناسب شستشو میباشد که میبایست با روش های اجرایی تثبیت شده و معتبر پیگیری شوند. لازم به ذکر است که فرایند های فوق، هم برای کارخانجات تولیدکننده محصولات دارویی و هم تولیدکنندگان مواد موثره دارویی، لازم الاجرا میباشد. باتوجه به آنکه با استفاده از مناسب ترین روش های پاکسازی نیز نمیتوان میزان مواد باقیمانده از محصول قبلی را به صفر رساند، لذا در هریک از این موارد، فرایند های ساخت باید به گونه ای طراحی و اجرا گردند که میزان آلودگی به سطح قابل قبولی کاهش یابد. در این پروژه تلاش بر این است که بقایای اجزاء پودر تزریقی مروپنم توسط روش کروماتوگرافی با کارایی بالا با یک روش جدید در کنار یکدیگر آنالیز گردد، که با حد تشخیص پائین قابل دتکت شدن باشد و از این روش در شناسایی آلودگی موجود در تجهیزات خط تولید استریل استفاده گردد؛ چراکه در صورتی که انواعی از آلودگیها، قبل از تولید محصولات دیگری وجود داشته باشد، باید پاکسازی آن به عنوان آلوده کننده محصول بعدی بررسی شود. بنابراین نمونه برداری از سایت تولید و تجهیزات توسط نمونه برداری های مناسب (شستشویی یا سواب) انجام شده و نمونه ها برای آنالیز آماده می شوند. از سوی دیگر در طول معتبرسازی یک روش، پارامترهای کلیدی روش، تعیین شده و برای کلیه مراحل معتبرسازی مورد استفاده قرار می گیرند. 1- انتخابی بودن روش (selectivity,specificity) 2- صحت (recovery, accuracy, trueness) 3- دقت (precision) شامل: - تکرار پذیری تزریق و دقت وسایل (injection repeatability and instrument precision) - تکرارپذیری (repeatability یا intra-assayیا ( within days - دقت میانی (intermediate precision یا between day یا inter-assay) - قابلیت تولید مجدد (reproducibility or interlaboratory test) 8- حد آشکارسازی (lod) 9- حد کمی (loq) 10- خطی بودن و دامنه ((range and linearity 11- استحکام روش ( ruggedness) 12- توانمندی روش (robustness) بهینه سازی این روش باتغییر پارامترهایی نظیرنوع بافر، ph، نسبت فاز آلی به آبی، انجام گردید. لذا این روش علاوه بر اینکه روش جدیدی برای آنالیز مروپنم می باشد، روش بسیار مناسب و کاربردی در صنایع دارویی است که می توان برای انجام آنالیز نمونه ها از آن استفاده نمود.

آموکسی سیلین آنتی بیوتیکی است از دسته آمینو پنی سیلین ها (باکتری کش) که دارای اشکال دارویی سوسپانسیون، کپسول و قرص می باشد. سدیم بنزوات، متیل پارابن، اتیل پارابن و پروپیل پارابن به عنوان نگهدارنده در سوسپانسیون آموکسی سیلین می توانند استفاده شوند که هم اثر باکتریواستاتیک و هم اثر باکتریوسیدال دارند. در یک شرکت داروسازی بخش کنترل کیفیت عهده دار این کار می باشد. در واقع واحد کنترل در شرکت داروسازی موارد تأثیرگذار بر کیفیت را بصورت کمی اندازه می گیرد و بررسی می کند که محصولی که وارد بازار می شود قابل اطمینان است. هر چه این فرآیند در پاسخگویی سرعت بیشتری داشته باشد می تواند در روند تولید و توزیع دارو در بازار دارویی کمک کند که این تسریع در بازار یک سری مزایا برای کارخانه به همراه دارد (افزایش چرخه تولید و زود به اتمام رساندن). آزمایشگاه کنترل در واقع در حکم گلوگاه می باشد. به دلیل اینکه در این مرحله آزمون های مختلفی را انجام می دهند مرحله کند کننده این محسوب می شود. تعیین مقدار همزمان پنج ماده علاوه بر تأثیر در سرعت در واقع با مصرف کمتر مواد و وسائل و دستگاه به نوعی باعث صرفه جویی می شود (از نظر مصرف حلال و استهلاک دستگاه و مدت زمان مشغول بودن دستکاه و اینکه دستگاه های ما محدود هستند) و ستون دستگاه hplc نیز دیرتر از بین می روند. البته کار راحتی نیست و نیاز به تحقیق های اولیه، آزمون های مختلف، بررسی متغیرهای مختلف تأثیرگذار است برای اینکه بتوانیم آزمون مناسب را انتخاب کنیم. از آنجا که کروماتوگرافی روشی است برای شناسایی و جداسازی و اندازه گیری مواد ما می خواهیم از روش hplc (کروماتوگرافی مایع با فشار زیاد که از دو فاز ثابت و متحرک تشکیل شده است که فاز ثابت ممکن است جامد و یا مایع باشد و فاز متحرک مایع است) استفاده کنیم. ابتدا نیاز به این است که روش تعیین مقدار آموکسی سیلین، سدیم بنزوات، متیل پارابن، اتیل پارابن و پروپیل پارابن مطابق با منابع معتبر usp صورت گیرد و تفاوت ها و شباهت های این پنج روش بررسی گردد. سپس طرح آزمایش همزمان این پنج ماده ریخته شود که نیاز به مطالعات آماری (تعیین متغیرهای مختلف در نظر گرفته شود) است. و سپس روش آماری مناسبی انتخاب گردد تا براساس متغیرهای موجود حالات مختلف کار تعیین گردد. در واقع باید روش های مختلف آماری کار شود و روش بهینه انتخاب شود و نهایتاً معتبرسازی شود. در این مطالعه می خواهیم با توسعه دادن و معتبرسازی روش hplc، آموکسی سیلین، اتیل پارابن، متیل پارابن، پروپیل پارابن و سدیم بنزوات را همزمان تعیین مقدار کنیم و چون هر پنج ماده دارای طیف uv هستند می خواهیم از روش hplc با دتکتور معمولی استفاده کنیم. در اینجا نیاز به داشتن طیف خالص هر پنج ماده و طیف مخلوط آنها می باشد که با هم همپوشانی داشته باشند. با استفاده از روش hplc صحت و دقت روش تضمین می گردد. به دو روش می توان اینکار را انجام داد: 1- روش ایزوکراتیک 2- روش گرادیانت

دستگاه ها و تجهیزات موجود در صنایع داروسازی، ممکن است برای تولید محصولات دارویی متعددی به کار گرفته شوند، در نتیجه این امکان وجود دارد که فرآورده ها و مواد موثره دارویی توسط دیگر فرآورده ها یا مواد موثره، مواد شوینده، میکروارگانیسم ها و یا دیگر مواد، آلوده شوند، پس ما باید بتوانیم از آلودگی های احتمالی فرآورده جلوگیری نماییم. از این رو استفاده از فرآیند های شستشو اهمیت پیدا می کند و این فرآیند باید به قدری موثر باشد که بتواند باقی مانده ی محصولات و مواد جانبی و سایر اجزا را از سطوح دستگاه ها پاک نماید و میزان آلودگی رابه سطح قابل پذیرش کاهش دهد. با توجه به این که سطح قابل پذیرش سفپیم و اجزای آن، پس از شستشو، در مقادیر بسیار جزئی می باشند و در عین حال اطمینان از پاکی این سطوح بسیار با ارزش است و از طرف دیگر با روش های معمول آنالیز سفپیم، نمی توان این مقادیر را با دقت و صحت لازم تعیین مقدار نمود، می بایست روش جدیدی را که امکان اندازه گیری بقایای سفپیم را داشته باشد طراحی و معتبرسازی نمود که در این پروژه این کار صورت می گیرد. با چنین کاری به راحتی می توان فرآیند اعتبارسنجی پاک سازی خط تولید سفپیم را به انجام رساند. جهت اطمینان از معتبر بودن فرآیند شستشو یک روش جدید برای اندازه گیری سفپیم با دستگاه کروماتوگرافی با کارایی بالا (hplc) با دتکتور uv، ارائه شده و توسط این روش نمونه های مربوط به cleaning validation آنالیز شدند. در این روش اندازه گیری با استفاده از روش طراحی آزمایش میزان modifier، نسبت فاز متحرک، سرعت جریان را به طور همزمان تغییر دادیم و از بین آنها بهترین شرایط را انتخاب نمودیم. در طول معتبر سازی یک روش، پارامترهای کلیدی روش، تعیین شده و برای کلیه مراحل معتبر سازی مورد استفاده قرار می گیرند. 1- انتخابی بودن روش 2-صحت 3- دقت 4- تکرار پذیری تزریق و دقت وسایل 5- قابلیت تولید مجدد 6- حد آشکارسازی 2- 7- حد کمی 8- خطی بودن و دامنه 9- استحکام روش 10- توانمندی روش لذا این روش علاوه بر این که روش جدیدی برای آنالیز سفپیم می باشد روش بسیار مناسب و کاربردی در صنایع دارویی است که می توان برای انجام آنالیز نمونه ها از آن استفاده نمود

در این تحقیق اعتبارسنجی فرآیند تولید آسپتیک خط تولید ویالهای پودر تزریقی آنتی بیوتیک در شرکت داروسازی آفا شیمی بررسی شده است. بدین منظور آزمون شبیه‏سازی پروسه آسپتیک با به کارگیری تکنیک media-fill برای خط تولید در بحرانی ترین شرایط، انجام شد. به این صورت که داخل ویال‏ها به جای پودر دارویی، پودر مانیتول استریل شده، به شرکت آورده شد و آزمون تأیید استریلیتی در آزمایشگاه کنترل کیفیت برای آن انجام شد) پر می کنیم سپس رابر خورده و درب بندی شد، ویال‏ها از خط تولید به آزمایشگاه میکروبی آورده شده و سپس در آزمایشگاه، کَپ آن ها را باز کرده در شرایط استریل ، به آن محیط کشت tsb را که از قبل به صورت محلول درآمده با سرنگ تزریق کردیم. سپس کل بچ پنج هزارتایی که تولیدشده به این روش را در محیط مناسب و کنترل شده از لحاظ دما و رطوبت در انکوباتور7 روز در دمای 25 درجه سانتی‏گراد و 7 روز در دمای 32 درجه سانتی گراد انکوبه کردیم. در پایان دوره رشد میکروبی در ویال‏ها سنجیده شد که برای این حجم بچ تولید شده هیچ رشد میکروبی بر اساس دستورالعمل‎های بین المللی، نباید نشان داده شود . این کار در سه نوبت انجام گرفت و نتایج بررسی شدند و در هر سه نوبت اجرایی هیچ آلودگی گزارش نشد. بنابراین در نتیجه خطوط تولید شرکت در شرایط آسپتیک قرار داشته و کیفیت محصول نهایی از نظر ایمنی و اثربخشی معتبر خواهد بود.

دستگاه ها و تجهیزات موجود در صنایع داروسازی، ممکن است برای تولید محصولات دارویی متعددی به کار گرفته شوند، در نتیجه این امکان وجود دارد که فرآورده ها و مواد موثره دارویی توسط دیگر فرآورده ها یا مواد موثره، مواد شوینده، میکروارگانیسم ها و یا دیگر مواد، آلوده شوند، پس ما باید بتوانیم از آلودگی های احتمالی فرآورده جلوگیری نماییم. از این رو استفاده از فرآیند های شستشو اهمیت پیدا می کند و این فرآیند باید به قدری موثر باشد که بتواند باقیمانده ی محصولات و مواد جانبی و سایر اجزا را از سطوح دستگاه ها پاک نماید و میزان آلودگی را به سطح قابل پذیرش کاهش دهد. با توجه به این که سطح قابل پذیرش سفتازیدیم و اجزای آن، پس از شستشو، در مقادیر بسیار جزئی می باشند و در عین حال اطمینان از پاکی این سطوح بسیار با ارزش است و از طرف دیگر با روش های معمول آنالیز سفتازیدیم، نمی توان این مقادیر را با دقت و صحت لازم تعیین مقدار نمود، می بایست روش جدیدی را که امکان اندازه گیری بقایای سفتازیدیم را داشته باشد طراحی و معتبرسازی نمود که در این پروژه این کار صورت می گیرد. با چنین کاری به راحتی می توان فرآیند اعتبارسنجی پاک سازی خط تولید سفتازیدیم را به انجام رساند. جهت اطمینان از معتبر بودن فرآیند شستشو یک روش جدید برای اندازه گیری سفتازیدیم با دستگاه کروماتوگرافی با کارایی بالا (hplc) با دتکتور uv، ارائه شده و توسط این روش نمونه های مربوط به cleaning validation آنالیز شدند. در این روش اندازه گیری جدید، با استفاده از روش طراحی آزمایش میزان modifier، نسبت فاز متحرک، سرعت جریان وph را به طور همزمان تغییر دادیم و از بین آنها بهترین شرایط را انتخاب نمودیم. از سوی دیگر در طول معتبر سازی یک روش، پارامترهای کلیدی روش، تعیین شده و برای کلیه مراحل معتبر سازی مورد استفاده قرار می گیرند. 1- انتخابی بودن روش (selectivity, specificity) 2- صحت (recovery, accuracy, trueness) 3- دقت ( precision and reproducibility) 4- تکرار پذیری تزریق و دقت وسایل (injection repeatability or instrument precision) 5- repeatability یا intra-assayیا within days 6-intermediate precision یا between day یا inter-assay یاruggedness 7- قابلیت تولید مجدد (reproducibility or interlaboratory test) 8- حد آشکارسازی (lod) 9- حد کمی (loq) 10- خطی بودن و دامنه ((range and linearity 11- استحکام روش ( ruggedness) 12- توانمندی روش (robustness) لذا این روش علاوه بر این که روش جدیدی برای آنالیز سفتازیدیم می باشد روش بسیار مناسب و کاربردی در صنایع دارویی است که می توان برای انجام آنالیز نمونه ها از آن استفاده نمود. ?