مالک اشتر از شاخه نخع از قبیله مذحج بود. مالک قبل از بعثت رسول اکرم متولد شده بود، ولی از زندگی وی قبل از ورود نمایندگان پیامبر به یمن اطلاعی در دست نیست. وی در سالهای پایانی حیات پیامبر (ص) اسلام آورد و در عهد خلافت راشدین به شام مهاجرت نمود.وی در فتوحات اسلامی عهد شیخین، مخصوصا در از پای در آوردن هماوردان نقش مهمی داشت. او ظاهرا پس از نبرد قادسیه در کوفه اقامت گزید. مالک که از بزرگان یمانی کوفه محسوب می گردید، در دوره خلافت عثمان به مقابله با زیاده خواهی های حکام اموی برخاست و از حقوق جهادگران دفاع می نمود. او در این راه دو بار تبعید گردید. حضور در مراسم دفن ابوذر و آوردن نیروهایی از کوفه به مدینه و شرکت در محاصره خانه عثمان از اقدامات و گرایشات ضدعثمانی وی به حساب می آید. در دوره خلافت علی مالک سخت مورد اعتماد آن حضرت و مشاورش بود ولی هیچگاه نظرش را بر آن حضرت تحمیل نمی نمود. مالک در پیروزی های علی (ع) در جنگهایش تاثیر زیادی داشت، این تاثیر نه فقط به دلیل توانائیهای نظامی مالک، بلکه به دلیل ارائه تدابیر جنگی مناسب، نفوذ قبیله ای و خصلت های شخصی وی مثل شجاعت، صدای رسا و ذوق شاعری و ... بود. وی با درایتهایش در موقعیت های متعدد شکست را به پیروزی تبدیل نمود.