شته جالیز، aphis gossypii، یکی از آفات اصلی تعدادی از محصولات مهم زراعی و گلخانه ای می باشد. در سال های اخیر، کاربرد اسانس های گیاهی مشتق شده از گیاهان معطر به عنوان حشره کش های کم خطر مورد توجه قرار گرفته است. این ترکیبات دارای اثرات دورکنندگی، حشره کشی و کاهش رشد روی حشرات مختلف می باشند. هدف از این مطالعه بررسی سمیت تدخینی، تماسی و دورکنندگی اسانس های پونه، زیره سبز، نعناع فلفلی، نعناع، باریجه، شوید، مورد، اکالیپتوس، اسطوخودوس، شمعدانی عطری، آویشن شیرازی، رازیانه و بابونه بر روی شته جالیز و شناسایی اجزاء موثر این ترکیبات به وسیله gc-mass می باشد. همچنین، میزان گیاهسوزی فرمولاسیون اسانس های گیاهی بر روی برگ خیار مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا غربالگری اولیه بیست اسانس گیاهی به صورت تدخینی در سه غلظت (4/1، 7/11 و 5/23 میکرولیتر بر لیتر هوا) انجام شد. سیزده اسانس گیاهی با بالاترین کشندگی در غلظت 5/23 میکرولیتر بر لیتر هوا برای انجام زیست سنجی تدخینی بر روی شته بالغ انتخاب شد. هفت اسانس گیاهی که 50lc کمتر از 11 میکرولیتر بر لیتر هوا داشته اند، برای انجام آزمایش های سمیت تدخینی بر روی پوره های سن سه و سن یک، سمیت تماسی بر روی بالغین، آزمایش های دورکنندگی و بررسی میزان گیاهسوزی انتخاب شدند. اصلی ترین ترکیبات اسانس های پونه، زیره سبز، نعناع فلفلی، نعناع، باریجه، شوید و مورد به ترتیب pulegone، cuminylaldehyde، menthole، carvone، ?-pinene، ?-phellandrene و 1,8-cineole شناسایی شد. در سمیت تدخینی بر روی شته بالغ، پونه (µl l?1 62/4 =50lc) سمی ترین اسانس بود. پس از آن به ترتیب، زیره سبز (µl l?1 98/4 =50lc)، نعناع فلفلی (µl l?1 02/5 =50lc)، نعناع (µl l?1 24/5 =50lc)، باریجه (µl l?1 83/5 =50lc)، شوید (µl l?1 94/7 =50lc)، اکالیپتوس (µl l?1 24/9 =50lc)، اسطوخودوس (µl l?1 33/9 =50lc)، مورد (µl l?1 72/10 =50lc)، رازیانه (µl l?1 59/16 =50lc)، آویشن شیرازی (µl l?1 79/19 =50lc)، شمعدانی عطری (µl l?1 42/23 =50lc) و بابونه (µl l?1 94/24 =50lc) تاثیر بیشتری داشتند. میزان 50lc سمیت تدخینی اسانس های گیاهی بر روی پوره سن سه و پوره سن یک به ترتیب شامل پونه (43/2 و 43/1 میکرولیتر بر لیتر هوا)، زیره سبز (23/3 و 82/1 میکرولیتر بر لیتر هوا)، نعناع (41/3 و 70/2 میکرولیتر بر لیتر هوا)، نعناع فلفلی (78/3 و 65/1 میکرولیتر بر لیتر هوا)، شوید (41/4 و 21/3 میکرولیتر بر لیتر هوا)، باریجه (56/5 و 06/4 میکرولیتر بر لیتر هوا) و مورد (05/7 و66/5 میکرولیتر بر لیتر هوا) محاسبه شد. میزان 50lc سمیت تماسی فرمولاسیون اسانس های زیره سبز، پونه، نعناع فلفلی، نعناع، شوید، باریجه و مورد به ترتیب 9045، 10497، 13620، 14033، 18221، 18685 و 22310 تعیین شد. آزمون دورکنندگی نشان داد که تمامی اسانس های گیاهی به جز نعناع و نعناع فلفلی اثر دورکنندگی بر روی شته داشته اند که در بین آنها باریجه بیشترین اثر دورکنندگی (75/68 درصد دورکنندگی) بر روی شته بالغ داشت. تمامی فرمولاسیون های اسانس های گیاهی در بالاترین غلظت مقداری گیاهسوزی ایجاد کردند. با توجه به کارایی بالای اسانس های مورد آزمایش در این پژوهش، با انجام مطالعات تکمیلی روی فرمولاسیون های مناسب تر می توان از این اسانس ها در آینده ای نزدیک در کنترل شته استفاده کرد.

کنه تارتن دولکه ای tetranychus urticae koch. یکی از شایع ترین و خسارت بار ترین آفات کشاورزی در سراسر جهان می باشد. کاربرد پیاپی آفت کش های شمیایی توسعه مقاومت در آفات هدف و اثرات زیان بار بر موجودات مفید غیر هدف، ظهور آفات ثانویه، طغیان مجدد آفات، نابودی گونه های مفید و آلودگی محیط زیست را به همراه داشته است. در سال های اخیر، اسانس های گیاهی به عنوان ترکیب هایی برای حفاظت از گیاهان توجه خاصی را به عنوان عوامل جایگزین آفت کش های شیمیایی به خود جلب کرده اند. در این پژوهش اثر کنه کشی و تخم کشی هشت ترکیب فرموله شده بر پایه اسانس های گیاهی شامل b: موادپایه + منتول5%، c: مواد پایه + تیمول 5% ، d: مواد پایه + اسانس آویشن شیرازی 5%، e: مواد پایه + اسانس نعناع فلفلی 5%، f: مواد پایه + اسانس نعناع فلفلی 5% + تیمول 5%، g: مواد پایه + اسانس آویشن شیرازی 5% + منتول 5%، h: مواد پایه + تیمول 5% + منتول 5% و i: مواد پایه + اسانس آویشن شیرازی 5% + نعناع فلفلی 5% و مواد پایه به تنهایی (a) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات زیست سنجی با روش غوطه ور سازی برگ های حاوی تخم و کنه بالغ ماده t. urticae داخل سوسپانسیون ترکیبات فوق بررسی شد. از آب مقطر به عنوان شاهد استفاده شد. نتایج زیست سنجی روی مرحله بالغ کنه تارتن نشان داد که از میان تیمارهای مورد بررسی، ترکیب فرموله شده h بیشترین میزان کشندگی و کمترین مقدار lc50 (97/656 میکرو لیتر بر لیتر) را طی 24 ساعت پس از تیمار روی مرحله بالغ کنه تارتن دولکه ای داشته و دارای اختلاف معنی داری از نظر میزان کشندگی با ترکیب های فرموله شده c، f و i می باشد. هم چنین نتایج حاصل از زیست سنجی روی مرحله تخم کنه تارتن بیان گر این بود که ترکیب فرموله شده h بیشترین میزان کشندگی و کمترین مقدار lc50 (24/967 میکرو لیتر بر لیتر) را داشته است و دارای اختلاف معنی داری از نظر میزان کشندگی با سایر ترکیب های فرموله شده می باشد. هم چنین نتایج نشان داد که کاربرد توام تیمول و منتول اثر هم افزایی روی خاصیت کشندگی علیه مرحله بالغ و تخم کنه تارتن دارد. بالعکس، استفاده توام از اسانس های نعناع فلفلی و آویشن شیرازی دارای خاصیت پادکنشی بود. نتایج این پژوهش می-تواند مقدمه ای برای استفاده از اسانس ها به عنوان آفت کش های سبز در کشورمان باشد.

این پایان نامه یکی از مباحث مهم در اکولوژی حشرات یعنی رقابت درون گونه ای را در لارو آنوفل استفنسی (ناقل عمده مالاریا در ایران ) مورد بررسی قرار میدهد.