تفسیر ساختاری روشی نوین در تفسیر و فهم آیات الهی است که در قالب ساختارشناسی سوره‏ها به جهت دستیابی ارتباط منسجم میان آیات سوره و ارائه تصویری زیبا، پیوسته و هماهنگ از آیات سوره رخ می نماید تا به تفسیری دقیق و درخور مراد خدای حکیم نائل گردد. پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و روش کتابخانه ای انجام یافته است به بررسی ساختار سوره انسان می پردازد و با توجه به دید پیوستگی لفظی (ارتباط ادبی و اسلوبی و بلاغی) و محتوایی، ساختاری هماهنگ و منسجم از سوره نشان می دهد و با دیدی منسجم تر از آرایی که در تفاسیری چون فی ظلال القرآن، المیزان، الاساس و...، مطرح گردیده است آیات این سوره را به چهار دسته تقسیم می کند: (1-4، 5-22، 23-28، 29-31 ) و بر آن است که این نوع نگاه به سوره، در تفسیر آیات مربوط به ابرار تأثیرگذار است و چگونگی نزول این آیات در شأن اهل بیت ? را تبیین می نماید. با مطالعه آیات سوره مطففین (18-28) که از آن نازل بودن مرتبه ابرار نسبت به مقربان به دست می آید؛ لازمِ نزول آیات سوره انسان در شأن این بزرگواران، ابرار بودن ایشان نیست، بلکه در این سوره به گروه دیگری به نام عبادالله که همان مقربانند، اشاره دارد. بنابراین مقام ابرار این سوره ناظر به حضرت فضه ? است و جایی که سخن از عبادالله است ناظر به حضرت علی ? و حضرت زهرا ? می‏باشد. لذا آیات این سوره طریقی دوسویه در پیش گرفته اند.

یکی از شاخه های پلورالیسم درون دینی، در ادیان متن محوری چون اسلام، پلورالیسم متنی است که می توان آن را اعتقاد به تنوع، تکثر و تحول ذاتی و پایدار فهم متون مقدس ادیان متن محور و ایمان به صحت همه ی این فهم ها دانست. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ابعاد مختلف استدلال بر پلورالیسم متن، به مطالعه ای تطبیقی در دو حوزه ی هرمنوتیک و تفسیر پرداخته است. در این پژوهش در ابتدا علل تنوع، تکثر و تحول فهم متن در هرمنوتیک و تفسیر بررسی شده، و ادعای هرمنوتیکی تاثیر بی بدیل سوالات، انتظارات، پیش فهم ها و پیش دانسته ها، در فرایند فهم و تفسیر متن، قابل انطباق بر چگونگی فهم مفسران از آیات قرآن کریم، دانسته می شود. پس از آن، به منظور تطبیق و تحلیل علل تنوع، تکثر و تحول فهم متن در این دو حوزه، تحلیلی از هست های تفسیری ارائه و ضمن ارزیابی تطبیق ضرورت های هرمنوتیکی بر هست های تفسیری، بر عدم انطباق این دو بر یکدیگر معتقد است. در پایان تنوع، تکثر و تحول فهم مفسران هم گرایش و هم مذهب را، طرح و این مطلب را، با تاثیر شخصیت و نوع استنطاق و دلالت یابی مفسران در فرایند فهم و تفسیر آیات، تحلیل می نماید.

انسجام ساختاری سوره های قرآن کریم، مساله ای است که از ابتدای تفسیرقرآن، کمابیش و به شکل های مختلف به آن پرداخته شده است. در ابتدا با طرح مباحثی چون تناسب بین آیات و سور ، تنها ارتباط آیات مجاور در یک سوره و نیز بین دو سوره مجاور بررسی می شد. اما با تکامل این بحث، در قرون اخیر توجه ویژه ای به وحدت کلی نگر مفاهیم و موضوعات در هر سوره شده است ؛ به این معنا که هر سوره دارای یک هدف خاص و روح واحد است. به این ترتیب در برخی تفاسیر و کتب سعی شده به وجود همبستگی میان آیات در هر سوره پرداخته شود. در پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه ای انجام گرفته ، سعی شده که انسجام ساختاری سوره صافات را بر اساس محور اصلی سوره و کلمات ویژه و مکرر در آن ، به اثبات برساند.این پژوهش در راستای نمایاندن چهره ای منسجم و منظم از قرآن کریم ، گامی است در جهت پاسخ به شبهه افکنانی که سوره های قرآن را حاوی موضوعات پراکنده و بی ارتباط با هم تلقی می کنند. همچنین به علت ارائه مفاهیم سوره به شکلی گویا، زمینه انس و فهم بهتر مفاهیم و پیام های قرآن را بیش از پیش فراهم می سازد. از پژوهش حاضر، این نتیجه حاصل شد که محور اصلی سوره صافات ، تنزیه خداوند با تکیه بر توحید ربوبی است و تمام موضوعات مطرح شده در این سوره به گونه ای با محور اصلی مرتبط است. همچنین همبستگی بین مفاهیم ویژه و مکرر در سوره با محور اصلی سوره، تبیین گردیده است.

اصل تصمیم گیری، مهمترین اصل در مدیریت می باشد. از طرفی تصمیم گیری، از مبانی فکری و عقیدتی و خصلت های روحی انسان سرچشمه می گیرد، و مدیر اسلامی، باید تصمیم گیری او مبتنی بر مبانی فکری و عقیدتی اسلامی باشد، لذا معرفت تصمیم گیرنده نسبت به مبانی اسلام ضروری است، که این مسأله در مکتب اسلام، به ویژه در قرآن کریم و نهج البلاغه، به عنوان دو منبع ارزشمند الهی، از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این پژوهش، سعی شده است تا دیدگاه قرآن کریم و نهج البلاغه، درباره جایگاه تصمیم گیری و اهمیت آن در مدیریت اسلامی به دست آید و سپس عناصر اصلی تصمیم و مبانی و اصول تصمیم گیری صحیح تبیین گردد، در ادامه نیز، به بررسی مراحل و فرآیند تصمیم گیری در عرصه عمل پرداخته شده، و در نهایت مهمترین موانع و محدودیت هایی را که پیش روی مدیران در تصمیماتشان قرار دارد، با محوریت تعالیم قرآن کریم و رویکرد حضرت علی7در نهج البلاغه مورد ارزیابی قرار گرفته است. براساس پژوهش انجام شده، علاوه بر دستیابی به اهداف فوق، بررسی مبانی اسلامی در زمینه تصمیمات مدیران، نشان داد که مهمترین مسأله در مدیریت اسلامی، توجه به تعالی و کمال انسان است، به این معنا که اگر تصمیمی مطابق با ارزش های اسلام و کسب قرب و رضای الهی و تعالی انسان باشد، در اسلام پذیرفته شده است و مادامی که تصمیمات مدیران، هرچند که در راستای اهداف سازمان باشد، ولی موجبات ذلت و سقوط انسان از ورطه انسانیت را به همراه داشته باشد، از منظر مدیریت اسلامی مردود خواهد بود.

نقش موثر ]سیاق[ در کشف مراد واقعی سخن، مورد تأیید عقل و عرف می باشد. برای رسیدن به مفاهیم بلند قرآن نیز که کلام الهی است، تأمّل در قبل و بعد آیه و توجّه به روند کلی کلام یعنی سیاق امری اجتناب ناپذیر است، به طوری که فهم معنای آیه بدون توجّه به ]سیاق[، سبب دورشدن از معنای واقعی آن می گردد. همچنین مفسران و قرآن پژوهان به ]اسباب نزول[ و جایگاه آن در فهم قرآن توجه داشته اند، گرچه در اعتباردهی و کاربرد این مبحث در تفاسیر خود یک سخن نیستند. اصل روشنگری سبب نزول در فهم آیات به عنوان قراین حالیه را نمی توان منکر شد، به شرطی که با مضمون آیه و لحن و سیاق و تمام ملاک های بررسی روایات مطابقت نماید. در تفسیر المیزان بهره گیری از سیاق جهت فهم مراد آیات قرآن آشکار است. همچنین شناخت اسباب نزول از دیدگاه صاحب المیزان در فهم آیات ثمر بخش و راهگشاست، اما نه به این معنا که مطلق روایات سبب نزول موجود این ویژگی را داراست، بلکه ایشان اغلب روایات سبب نزول را برداشت و استنباط شخصی راویان و تطبیق حوادث تاریخی با آیات می داند. رویکرد علامه در قبول یا ردّ روایات سبب نزول بر مبنای اصالت سیاق و هماهنگی با آن است. برخلاف این تصور که به نظر می رسد علامه در مواردی از سیاق آیات چشم می پوشد و به روایات سبب نزول به دلیل کثرت اعتماد می کند، با دقت نظر در اقوال تفسیری علامه در المیزان، درمی یابیم که در این موارد نیز علامه در ترجیح و اختیار روایت سبب نزول، به سیاق نظر دارد. علامه با در نظر گرفتن اصالت سیاق در مواردی روایات سبب نزول مشهور را به چالش کشیده و در مواردی با عرضه روایات مختلف و متعدد سبب نزول بر سیاق آیه، روایت سبب نزول معتبر را مشخص کرده است. لازم به ذکر است که در اکثر قریب به اتفاق پژوهش هایی که تا کنون پیرامون موضوع سیاق در المیزان صورت گرفته است، تفاوت معنای «سیاق» در کاربردهای مختلف صاحب المیزان از این واژه مورد غفلت واقع شده در حالی که باید توجه داشت مراد از «سیاق» در سراسر المیزان به یک معنی نیست، بلکه گاهی به الفاظ، گاه به موضوع و در مواردی به نزول آیات ناظر است و هر یک از این اقسام نیز در محدوده آیه، آیات هم جوار و یا مجموع آیات یک سوره به کار رفته است که در این پژوهش در محل خود هر یک از این اقسام را اثبات نموده ایم. به طور طبیعی تعدد سیاق، تعدد کارکردهای سیاق در المیزان را نیز به دنبال دارد، از این رو در نوشتار حاضر به انواع این کارکردها نیز پرداخته و به فراخور موضوع، میزان تأثیر انواع «سیاق» در تعیین روایات سبب نزول به عنوان یکی از این کارکردها مورد توجه ویژه قرار گرفته است. در فرآیند این پژوهش مراحلی چند طی شد، در نخستین گام سرفصلهای کلی بحث به ترتیب زیر معین گشتند: فصل اول: کلیات ( مبانی اصالت سیاق) فصل دوم: سیاق در قرآن فصل سوم: جایگاه سیاق و انواع آن در تفسیر المیزان فصل چهارم: شیوه های بهره گیری علامه طباطبایی از انواع سیاق در ارزیابی روایات سبب نزول با توجه به این که نظریه اصالت سیاق مسبوق به پذیرش چند مبنا به عنوان اصول موضوعه آن است، در فصل آغازین به معرفی مهم ترین این مبانی یعنی توقیفیت چینش آیات قرآن کریم، تناسب آیات و حجیت ظواهر قرآن کریم پرداخته شد. سپس به منظور دستیابی به اطلاعات مربوط به فصل دوم با مطالعه منابع قدیم و جدید درباره سیاق اقدام به فیش برداری و جمع آوری نظریات علمای متقدم و متأخر گردید و گزیده این اقوال متناسب با نیاز ذیل این فصل قرارگرفت. به دنبال آن به تناسب موضوع پژوهش کنونی، به بررسی جایگاه سیاق در تفسیر المیزان و نیز انواع سیاق نیاز بود تا میزان اهتمام علامه طباطبایی به مبحث سیاق و نیز مراد ایشان از سیاق دقیقاً مشخص گردد، از این رو این دو مطلب به تفکیک در قالب فصل سوم سامان یافت، که در نتیجه این نکته به دست آمد که مراد علامه از سیاق در سرتاسر المیزان یکسان نیست، بلکه گاهی از فضای نزول آیات و گاهی از موضوع آیات مسامحتاً به سیاق تعبیر نموده است، از این رو انواع سیاق در المیزان با تعابیر سیاق لفظ، سیاق نزول و سیاق موضوع در محدوده آیه، آیات هم جوار، و سوره لحاظ گشت. سپس فصل چهارم را بر اساس سیر منطقی، به موضوع میزان تأثیر سیاق در ارزیابی روایات سبب نزول در المیزان اختصاص داده و با تتبع در این روایات و بررسی ملاک قبول یا ردّ این روایات توسط علامه این نتیجه حاصل شد که اولاً صاحب المیزان در بسیاری از موارد از سیاق در ارزیابی روایات سبب نزول بهره برده است و ثانیاً در این بهره گیری از سیاق نیز به انواع سیاق (سیاق لفظ، سیاق نزول و سیاق موضوع) نظر داشته است، از این رو به منظور تبیین این یافته ها نمونه هایی از قبول و نیز ردّ روایات سبب نزول به استناد هر یک از این انواع، در این فصل ارائه گردید. همچنین طی بررسی این نمونه ها موارد خاصی نظیر استفاده مشترک علامه از انواع سیاق در رد یا قبول روایات سبب نزول و نیز استفاده علامه از سیاق در ارزیابی روایات سبب نزول بدون تصریح به آن به دست آمد که ترجیح داده شد این موارد نیز با ذکر نمونه ذیل این فصل قرار گیرد. تا این مرحله از تحقیق اصالت سیاق در ارزیابی روایات سبب نزول نزد صاحب المیزان ثابت گردیده بود، اما از آنجا که برخی قرآن پژوهان ادعای عدول علامه از سیاق و اعتماد بر روایات سبب نزول را داشتند، به منظور تکمیل بحث به بررسی این موارد و نیز مواردی که این ادعا درباره آنها محتمل می نمود نیز پرداخته شد و در نتیجه آن معلوم شد که علامه طباطبایی در این موارد نیز به سیاق پای بند بوده و هرگز از آن عدول ننموده است. اگرچه در ابتدا به نظر می رسید این قسمت از بحث فصل مستقلی را می طلبد اما طی فرآیند پژوهش قرار دادن آن ذیل همین فصل مناسب تر به نظر آمد، چرا که در راستای عنوان این فصل (شیوه های بهره گیری علامه از انواع سیاق در ارزیابی روایات سبب نزول) و هم جهت با آن بود. همچنین از آنجا که ضمن بررسی جامع و کامل روایات سبب نزول در المیزان و نحوه ارزیابی آنها با سیاق تنها به یک مورد در سوره عادیات دست یافتیم که علامه بدون توجه به سیاق بر روایات سبب نزول تکیه نموده و متأثر از این روایات به تفسیر آیات پرداخته است، به نظر رسید که ذکر این مورد به عنوان تنها مورد نقضی در پای بندی علامه بر اصالت سیاق در ارائه پژوهشی دقیق و علمی یاریگر باشد، البته بررسی علل عدول علامه از اصالت سیاق در این یک مورد استثنائی خارج از حوصله این نوشتار و پژوهشی مستقل را می طلبید، از این رو تنها به ذکر این مورد در انتهای فصل و تبیین نحوه عدول علامه از سیاق در ترجیح روایت سبب نزول اکتفا شد و سرانجام در مرحله نهایی مجموع نتایجی که طی پژوهش کنونی و از فصول مختلف آن به دست آمد، در بخش نتیجه گیری ارائه گردید.

تعلیم و تربیت به مثابه یگانه نهادی که می تواند انسان را در نیل به سعادت نهایی خویش یاری بخشد، متأسفانه با وجود گرایش مدام و کوششهای مستمر بشر توفیق چندانی در این راستا نیافته است. این امر، ضرورت بازنگری و تحول هدفمند در ساختارهای نظری و عملی این نهاد را آشکار می سازد؛ مطلوبی که جز در مکتب وحی و عالی ترین مصداق آن یعنی قرآن کریم کمال نمی یابد. پژوهش حاضر با بهره گیری از شیوه تحلیل محتوای متن و روش کتابخانه ای و اسنادی در جمع آوری داده ها، به استخراج و استنباط مبانی تربیتی قرآن کریم از منظر علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان همت گمارده و پس از آن، دلالت ها و ثمرات مبانی ویژه ایشان را در اهداف، اصول و روشهای تربیت پی جویی نموده است؛ تا از رهگذر تبیین و تحلیل اندیشه های تربیتی آن متفکر اصیل اسلامی، گامی به سوی تکمیل و تهذیب نظام جامع تربیت اسلامی بردارد. در راستای پژوهش مشاهده شد که دیدگاه های تربیتی مطرح شده در المیزان، اگرچه در کلیات و اصول، با سایر اندیشمندان تربیت اسلامی هم آواست، لیکن معارف و جزئیات فراوانی در تفسیر المیزان در حوزه های معرفت شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی آمده است که ثمرات مهمی در سامان دهی اهداف، اصول و روشهای تربیت دارد.

اعتبار مجموعه روایات بخش امامت اصول کافی موسوم به کتاب الحجه که از مهمترین منابع روایی شیعه در موضوع امامت به شمار می رود ، در میان علمای متقدم امامی اجمالاً امری مسلم بوده است. علت این امر توجه ایشان به وثوق صدوری به عنوان مبنای پذیرش روایات و بهره گیری از قرائن خارجیِ صحت روایات بوده است. اما در نگاه متأخرین که تکیه آن ها در ارزیابی روایات بیشتر بر وثاقت راویان سند متمرکز شده ، آمار روایات معتبر به حدود 40 درصد کاهش یافته است . برخی نیز با سخت گیری شدید در دو حوزه سند و متن روایات ، تنها 10 درصد این روایات را صحیح و معتبر تلقی کرده اند. در این رساله با بررسی اسناد احادیث کتاب الحجه و نیز روایات همسان (متابع) و شواهد احادیثِ ضعیف السند کتاب الحجه از سایر مصادر روایی ، نشان داده شده که بیش از 75 درصد این روایات دارای پشتوانه معتبر سندی (داخلی و خارجی) می باشد . این آمار که با مبنای آیه الله خوئی به دست آمده همچنین حاکی از آن است که گرچه در روایات ابواب تاریخیِ این کتاب ، آمار روایات ضعیف بیشتر است ، اما روایات ابواب غیر تاریخی که صرفاً جنبه کلامی دارند ، حدود 90 درصد دارای اعتبار سندی می باشند.

در میان تکاپوی مدام انسان برای رسیدن به قرب خالق یکتا، جامع¬ترین سیر، نقشه¬ی راهی است که خداوند رحمان برای نزدیک¬شدن بندگان به خود، در کتاب حکیم خویش آورده¬است. پژوهش حاضر با تأمّل در آیات کریمه¬ی قرآن و بهره¬گیری از شیوه¬ی توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانه¬ای و اسنادی، برجسته¬ترین درجات معنوی انسان در قرآن کریم را به بررسی نشسته و سعی در روشن¬ساختن چینش نظم¬یافته¬ی کمالات معنوی برای کشف نقشه¬ی راه قرب الهی از خود قرآن کریم دارد. هدف اصلی از این پژوهش، معرّفی برجسته¬ترین درجات معنوی انسان در قرآن و تبیین ویژگی¬های مطرح در آیات برای هرکدام است تا از این رهگذر، منظومه¬ی کمالات معنوی در قرآن کریم را آشکار نماید. از حاصل این پژوهش می¬توان چنین نتیجه گرفت که برجسته¬ترین درجات معنوی مطرح در آیات، همان اصحاب صراط مستقیم (نبیّین، صدّیقین، شهداء و صالحین) هستند که با توجّه به منتهی¬شدن سبیل¬های الهی به این صراط یگانه، سایر کمالات معنوی، زیرمجموعه¬ی آنان قرار خواهد¬گرفت.

نگاه معناشناسانه به متن و تحلیل معنایی واژگان آن یکی از راه های دست یابی به معنای دقیق و فهم کلام الهی است و از آن جایی که امر به معروف و نهی از منکر از بزرگترین فرایض الهی است که در قرآن کریم بارها مورد تأکید قرار گرفته، بررسی معروف و منکر به شیوه معناشناسی که به مطالعه نظام مند واژگان می پردازد اهمیت دارد. بررسی ها نشان می دهد معروف و منکر در بافت قرآنی تاکنون به ندرت مورد پژوهش روشمند قرار گرفته اند. این پژوهش با طرح این پرسش که معانی و مفاهیم معروف و منکر در کاربرد های قرآنی چیست و چه ارتباطی با دیگر مفاهیم دینی دارند، به مطالعه معناشناسانه معروف و منکر و حوزه های معنایی آن در قرآن پرداخته و به این نتایج رسیده که معروف شامل اموری است که با فطرت انسان سازگار و منکر خلاف این می باشد و آنچه قرآن و سنت به آن امر فرموده در حوزه معروف و آنچه نهی نموده در حوزه منکر جای می گیرد. در این راستا دین و شریعت اصلی ترین منابع شناخت معروف و منکر هستند و عقل و فطرت سلیم نیز به عنوان مواهب الهی برای شناخت آن به انسان الهام شده اند. ارتباط این دو واژه با دیگر مفاهیم دینی نیز نشان می دهد: معروف بر پایه ایمان و منکر بر پایه شرک و نفاق شکل گرفته است و رفتار های ایمانی در حوزه معروف و اوامر شیطان، منافقان و فاسقان در حوزه منکر جای می گیرند و آن چه موافق با حوزه وحی و در راستای عبودیت باشد معروف و آنچه مخالف با این حوزه و به دور از حق باشد منکر است.

دید ساختاری به سوره ها و پیوند میان آیات یک سوره، از مباحث جدیدی است که هر چند به طور جزئی در تفاسیر متقدم وجود داشته ولی در تفاسیر متأخر بیشتر مورد توجه واقع شده است. مسأله اصلی این تحقیق، بررسی ساختار سوره تحریم و چگونگی دسته بندی آیات آن و توجه به تاریخ گذاری و تحلیل روایات می باشد که به روش توصیفی _ تحلیلی نگاشته شده است. سوالات اصلی این تحقیق شامل دسته بندی این سوره در تفاسیر مختلف، ارائه ساختاری پیشنهادی برای این سوره و تحلیل روایات، مد نظر بوده است. با بررسی هایی که از این پژوهش به دست آمد، می توان آیات این سوره را به سه سیاق ( 1-5 ) ( 6-9 ) ( 10-12 ) که سیاق اول به دو دسته ( 1-2 ) ( 3-5 ) و سیاق دوم هم به دو دسته ( 6-7 ) ( 8-9 ) تقسیم بندی، و محور اصلی سوره را که تمام آیات سوره حول آن محور می چرخند را « مقابله شدید با توطئه و تبانی علیه رسول الله(ص)» معرفی کرد. با مطالعه آیات ابتدایی سوره تحریم به دست آمد که بحث تحریم ماریه ( کنیز حضرت ) توسط رسول خدا9(ص) مقدمه توطئه ای شد که توسط همسران پیامبر رخ داد و رازی که توسط آن ها بر ملا شد همان آماده شدن برای اعلام خلافت حضرت علی(ع) بود.

یکی از راه حل هایی که می تواند به پاسخگویی از این شبهات برخیزد بدون اینکه ارتباط و تناسب آیات را بهم ریزد و یا به وادی اجتهادی بودن نظم آیات فروغلتد توجه به آیات پیرامونی آن است. از این رو برای آشکار شدن دلالت آیات بر ولایت اهل بیت و نادرستی تفسیرهای مفسران اهل تسنن و از بین رفتن زمینه اشکال های آنان بر استدلال شیعه به این آیات باید به وحدت سیاق آیات قبل و بعد که دچار نوعی ابهام شده-اند و در مظان نوعی ناهماهنگی قرار گرفته اند توجه شود. با دفاع از معناداری ترتیب فعلی قرآن، توقیفی بودن ترتیب آیات سوره ها، به کارگیری قاعده انسجام مضمونی آیات، امکان توسعه و سازگاری درونی معانی قرآن فراهم می شود که می تواند رهیافتی برای فهم بهتر قرآن باشد. بر اساس آن چه گفته شد شاکله اصلی این پایان نامه بررسی آیات ولایت خواهد بود و همه این آیات در باب ولایت امام علی(ع) به طور خاص و سایر اهل بیت(ع) به طور عام قرار دارند.

قرآن کریم از نظر بعد زیبایی شناختی در میان همه ی کتاب ها بی نظیر است. نحوه ی چینش حروف، تک واژه ها، عبارت‎ها و آیه ها با وزن و آهنگشان، بیش ترین نقش را در آفرینش این پدیده بی بدیل هنری ایفا کرده است. در میان انواع تناسبی که بین الفاظ و معانی قرآن برقرار است؛ تناسب بین آیات یک سوره که در مواقع مختلف و گاه یکجا نازل شده اند بر این زیبایی افزوده است. پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه ای انجام یافته است دو موضوع نگرش مفسران به روابط آیات سوره و رویکردشان در کشف ساختار سوره را مورد بررسی قرار می دهد. مفسران پنج نگاه را در مورد روابط آیات مطرح کرده اند. نخستین نگاه این است که آیات درون یک سوره از ابتدا تا انتها با هم در تناسق اند، به عبارتی می توان آن را تناسب آیات همجوار نامید؛ آغاز این دیدگاه در قرن ششم و در تفسیر مجمع البیان طبرسی مشهود و مبرهن است. نگاه دوم این است که یک سوره غالبا دارای چند موضوع است به استثنای سوره های چند آیه ای؛ که در اصطلاح با عنوان تعدد غرض در محافل علمی مطرح می شود؛ این بینش، نخستین بار در قرن نهم، توسط فیروزآبادی در تفسیر بصائر ذوی التمیز فی لطائف الکتاب العزیز، مورد توجه قرار گرفت. سومین نظر این است که هر سوره دارای وحدت غرض است؛ که اولین بار در قرن نهم هجری و در تفسیر نظم الدرر برهان الدین بقاعی ظهور و بروز پیدا کرد. نگاه چهارم این است که تنها آیات با یک واحد نزول با یکدیگر در ارتباط اند. و شروع این رویکردمربوط به قرن چهاردهم است که توسط علامه طباطبائی (ره) در تفسیر المیزان بیان گردید. پنجمین نگاه نیز این است که آیات درون یک سوره مشتمل بر چند موضوع است ولی ترتیب در آنها رعایت نشده؛ به عبارتی گفته می شود انسجام بدون ساختار؛ که عبدالعلی بازرگان در قرن پانزدهم این ایده را در نظم قرآن خویش مطرح کرد. از میان پنج نوع نظریه فوق دو دیدگاه وحدت غرض و تناسب آیات با یک واحد نزول، به کشف غرض الاغراض منتهی مشود. صاحبان این دو دیدگاه دو رویکرد را در کشف ساختار سوره پیش گرفته اند. یکی بیان غرض به شکل توصیفی و دیگری کشف غرض به صورت استدلالی. در حالت توصیفی مولف پس از توضیحی اجمالی غرض سوره را بیان می دارد. در کشف استدلالی مولف طریقه دست یابی به غرض را مطرح می کند. از طریق ابزارهایی همچون سیاق سوره، آیات غرر، اسم سوره، صدر وذیل سوره، واژگان کلیدی و .....

از آنجا که قرآن بیان هر چیز می باشد باید گفت که نسبت به تمام انواع مطرح در علوم قرآنی می توان به تصریح یا به تلویح در قرآن پاسخی یافت چیزی که به طور پراکنده در برخی از آثار علوم قرآنی و تفسیر وجود دارد .هر چند که به طور مستقل دراین زمینه تلاش چندانی صورت نگرفته است. بر همین اساس و با توجه به عنوان پایان نامه در این تحقیق ابتدا موضوعات علوم قرآنی را از دیدگاه قرآن به دو دسته نگاه کلی و بیرونی به قرآن از دیدگاه قرآن و نگاه جزئی و درونی به قرآن از دیدگاه قرآن و پس از آن هر یک از دو دسته مذکور را به دوبخش تصریحی و تلویحی تقسیم کرده و در ادامه به بررسی مباحثی که به تصریح می توان در قرآن پاسخ آنها را یافت پرداخته شده است. از بخش نگاه کلی به قرآن مباحث : اسماو اوصاف ، اعجاز، تفسیر ، تاویل، تحریف ناپذیری و نزول قرآن که نزول نیز خود دارای فروعاتی چند می باشد: تعابیر نزول، مبدا و متنهای نزول، تجافی و تجلی بودن، بی واسطه و یا واسطه بودن، زمان نزول و سر عربی بودن زبان قرآن . و از بخش نگاه جزئی به قرآن مباحث: ناسخ و منسوخ و هماهنگی و تناسب آیات و سور قرآن . البته بحث محکم و متشابه را با توجه به اینکه در بیشتر کتابهای تفسیر و علوم قرآن براساس دیدگاه قرآن تبیین شده است دراینجا نیامده است.