علم انساب یکی از شاخه های علم تاریخ و علم رجال می باشد که با کمک آن می توان به اصل و نسب خاندان ها و حکومت ها پی برد؛ خاندان پیامبر گرامی اسلام(ص) در طول تاریخ اسلام بنا به توصیه قرآن کریم از جایگاهی خاص و قابل احترام برخوردار بوده است. این خاندان بزرگ اکنون در سراسر جهان پراکنده هستند. این پژوهش به معرفی شاخه کوچکی از خاندان پیامبر به نام سادات پل برقی، و چگونگی ورود آنان به منطقه کنونی، و همچنین زندگی بزرگان آن ها و وضعیت کنونی آنان، با استفاده از روش کتابخانه ای پرداخته است. هجرت فرزندان فاطمه(س) به سرزمین افغانستان در دوره اموی و عباسی به علت ظلم و ستم حاکمان عصر شروع شد، و امروزه سادات فاطمی زیادی در ولایات، شهرستان ها و دهات دوردست این کشور زندگی می کنند. بیشتر سادات ساکن در افغانستان از نسل امام سجاد(ع) و امام موسی کاظم(ع) هستند. منطقه «پل برقی» قریه ای است که تابع ولسوالی شولگره در ولایت بلخ می باشد، و اجداد سادات ساکن در این قریه از منطقه یکه ولنگ بامیان در شمال افغانستان به این منطقه مهاجرت کردند. جد بزرگ سادات پل برقی، که همگی از سادات حسینی هستند، سید میرزاشاه است که شخصی بازرگان بوده و با مرگ او فرزندانش در شهرها و مناطق شمال و منطقه سنگچارک تا پل برقی پراکنده شده و برای همیشه در آن ساکن شدند. در اوایل حکومت محمد ظاهر شاه، سادات دیگر مناطق نیز به پل برقی مهاجرت کرده، و جمعیت آنان به هفتاد خانوار رسید. تعداد سادات روز به روز افزایش یافت و اکنون بیش از چهارصد خانوار از سادات حسینی در این منطقه ساکن هستند. پژوهش حاضر علاوه بر شرح نسب نامه سادات پل برقی و خویشاوندان سببی آنان، شرح حال 27 نفر از این خاندان را مورد بررسی قرار داده، و در مورد شخصیت علمی و اجتماعی آنان به بحث پرداخته است.

علویان در طول تاریخ بر ضد حاکمان و قت قیام کرده اند، در شبه جزیره حجاز مردی از تبار علویان به نام حسین بن علی معروف به شهید فخ در سال 169 در مدینه قیام کرد هدف از قیامش را، امر به معروف و نهی از منکر، عمل به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) اعلام کرد. رسول خدا در زمان حیاتش از این قیام خبر داده بود و فرمود که اجر و ثواب یک شهید در منطقه فخ مانند دوشهید است. حسین بن علی و یارانش پس از تسلط بر شهر مدینه به طرف مکه رفتند، رسیدن آنان به مکه مصادف با ایام حج و حضور زائران خانه خدا بود، خلافت عباسی از ترس پیوستن مردم به آنان به وحشت افتاد و سپاهیانی فرستاد جلوی آنان را در منطقه فخ گرفت، نبردی در میان آنان رخ داد، حسین بن علی و عده ای از یارانش به شهادت رسیدند. امام کاظم (ع) در باره او فرمود (( مضی و الله مسلما صالحا صواما آمرا بالمعروف ناهیا عن المنکر ما کان فی اهل بیته مثله )) گر چه برخی از آنان از این نبرد جان سالم به در بردند و درمناطق دیگر جهان اسلام با حکام عباسی به مبارزه پرداختند.

سیره پیامبر اسلام(ص) در تمام ابعاد زندگی، الگوی کاملی است، و آن حضرت با اتخاذ روش الهی در زمانی کوتاه، تحول عظیم اعتقادی و اخلاقی در جامعه بدوی حجاز به وجود آورد. از آن جا که فرهنگ در هر جامعه، نقش تعیین کننده ای دارد، این تحقیق، شیوه رفتاری و عملکرد رسول خدا( را در فعالیت های فرهنگی مورد بررسی قرار داده، و چگونگی اقدامات پیامبر(ص) ، مبنی بر زدودن فرهنگ شرک و جاهلیت، و ترویج فرهنگ اسلام، و برخورد با مخالفان فرهنگی را تبیین کرده است. پیامبر بزرگ اسلام(ص) حرکت فرهنگی خود را با متزلزل ساختن مبانی و تکیه گاه های فکری نظام جاهلیت آغاز کرد. اصول حاکم بر سیره فرهنگی او، رعایت شرایط اجتماعی در ابلاغ رسالت، آغاز دعوت از خانواده و نزدیکان، و گسترش دعوت بر اساس حکمت و پند، اخلاقیات و ترویج احکام الهی بود. آن حضرت، هیچ گاه از حربه خشونت و تعصب برای پیشبرد اهداف خود، بهره نبرد، بلکه با حضور در میدان های مختلف اجتماعی، و با سلاح منطق و حکمت، موانع را از سر راه گسترش اسلام برمی داشت. انعطاف پذیری در اصول و برنامه های اسلامی، مقاومت در برابر فشارهای مخالفان و مشرکان، استفاده از تمام فرصت ها برای گسترش اسلام مانند هجرت، بیعت، اعزام مبلغ، ارسال نامه به رهبران جهان، و جهاد از دیگر تاکتیک های فرهنگی پیامبر اسلام(ص) بود. آن حضرت کاملاً به اصول اخلاقی و اجتماعی، در برخورد با افراد و گروه های مختلف پای بند بود. همچنین در امور مختلف با مومنان و اصحاب خود مشورت می کرد، و با رفتار متواضعانه در برابر آنان، و گذشت از خطاهای ایشان در برابر حقوق شخصی خود، به آنان شخصیت می داد و کرامت یارانش را حفظ می نمود. دعوت خالصانه و مزد نخواستن از کسی برای تبلیغ دین، دلسوزی و محبت نسبت به زیردستان و یاران، و نیز ایجاد فضای باز برای هیأت های نمایندگی و گروه های مختلف، از ویژگی های دیگر سیره فرهنگی پیامبر اسلام(ص) می باشد.

این نوشتار به معرفی اقوام، قبایل و شخصیت های (غیرخاندان اهل بیت) اختصاص دارد و در پنج باب سامان یافته است. نویسنده در باب اول ضمن معرفی انصار امام حسین(ع) از اهل کوفه به وصف قبیله سجنا، بنی اسد، آل همدان، اوس و خزرج، بنی تمیم، بنی تغلب، ازدیان، بنی کلاب، حنفیان، جهنیین، غفاریان و شیبانیین و... می پردازد. سپس نامه نگاری های افرادی از قبایل مذکور در دعوت و یاری کردن سیّد الشهدا(، مانند نامه حبیب بن مظاهرو همسرش، شرح علاقه، شجاعت و غیرت او به امام حسین(ع) ، کمک رسانی بنی اسد و بعضی افراد قبیله بنی اسد همچون: مسلم بن عوسجه ومحبت وی به اباعبدالله الحسین(ع) و گروهی از مردان بنی اسد مانند عمر? بن خالد الاسد صیداوی، انس بن الحارث الکاهلی و الموقع بن ثمامه الأسدی را وصف کرده است. در باب دوم نویسنده برخی رجال بصره را که در کربلا به مدد امام حسین(ع) آمده بودند معرفی می کند. باب سوم به وصف گروهی از بردگان از یاران امام حسین(ع) در کربلا و شهیدان روز عاشورا همچون: جون بن حوی و نحوه شهادت وی و دَه تن دیگر از این افراد اختصاص دارد. در باب چهارم نویسنده به معرفی شهیدان نهضت حسینی قبل از واقعه کربلا می پردازد و کیفیت شهادت هانی بن عروه، مسلم بن عقیل، قیس بن مسهّر صیداوی اسدی، عبدالله بن یقطر، عبدالاعلی بن یزید الکلبی، عماره بن صلخب ازدی، عباس بن جعده الجدلی، عبیدالله بن عمرو الکندی و عبیدالله بن الحارث بن نوفل همدانی را بیان می کند. در باب پنجم به معرفی برخی انصار سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) در کربلا از زنان، شجاعت ها و نقش آنان در حادثه عاشورا اختصاص دارد.

گردآوری و تدوین اخبار و روایات مربوط به سیره پیامبر (ع) شامل حوادث قبل و بعد از بعثت در مکه و حوادث دوران مدینه از قرن اول هجری در مدینه آغاز شد کسانی تدوین سیره را آغاز کردند که دست نوشته های آنان از بین رفته و فقط گزارش هایی از مطالب آنان در کتب سیره نگاران بعدی به چشم می خورد. موسی بن عقبه از سیره نگارانی است که در کنار اسحاق در تدوین سیره نگاری نقش اساسی داشته است و مکتوبات وی از بین رفته فقط اخباری از او در کتب دیگر دیده می شود. از مجموع روایات و اخبار می توان فهمید که وی درباره سیره کتاب جامع و مدونی نگاشته است. وی در کتابش اخباری درباره خلفای نخست والدیان دارد.