جوامع ملی برای استحکام داخلی همچنین پرهیز از واگرایی و بهره برداری از منافع تعامل سازنده با یکدیکر، نیازمند بکارگیری تمامی ساز و کارها و عوامل موثر در جهت توسعه همگرایی می باشند. این راستا اندیشمندان سیاسی نظریه های متنوعی را بویژه با رویکرد منطقه ای مطرح کرده اند و هر یک با ارایه چارچوبهای تئوریک خاص، متغیرهایی را در ارتباط با تقویت همگرایی مورد تاکید قرار داده اند. ؛نظریه مبادله گرایی؛ و ؛دیدگاه سیستمیک؛ از جمله این تلاشها علمی می باشند که البته برای تبیین پدیده همگرایی در مناطقی همچون خلیج فارس از کاستیهای قابل توجهی برخوردارند. شاخصه های مشترک در ساختار سیاسی-اقتصادی حاکم بر کشورهای حاشیه خلیج فارس، کارآمدی تئوریهای معطوف بر نقش کارکردها در تبیین همگرایی را با تردید مواجه می سازد. از سوی دیگر اهمیت حوزه خلیج فارس در اقتصاد بین الملل و نقش آن در راهبردهای جهانی موجب گردید که قدرتهای برتر نظام بین الملل، همراه سیاست ایجاد و استمرار رابطه سلطه با کشورهای منطقه و ممانعت از هر گونه تلاش مستقل و کامل همگرایانه در خلیج فارس و تداوم آن در سیاست و حکومت کشورهای منطقه، عامل ؛نخبگان حاکم؛ را در مطالعه چگونگی روابط برجسته می کند، رابطه اندیشه نخبه گرایی با همگرایی منطقه ای در خلیج فارس که با وقوع پدیده هایی همچون انقلاب 1958، کودتای 1968 در عراق و نیز پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تقویت گردید، بیانگر آن است که ظهور نخبگانی با ویژگیهای شخصیتی ایده ها، آرمانها و نیز مشی سیاسی خاص، موجب بروندادهایی در سیاست خارجی کشورها شده و اثرات قابل توجه ای در اوضاع سیاسی خلیج فارس بر جای گذاشته است. حاکمیت نظامیان در عراق و قدرت یابی صدام حسین، دیکتاتوری محمدرضا پهلوی در ایران و سپس حاکمیت نخبگان جدید، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این کشور، تاثیرات تعیین کننده (مثبت و منفی) بر فرآیند همگرایی در خلیج فارس بر جای گذارده است. قدرت یابی شخصیتهای معتدل و میانه رو همچون آقای هاشمی رفسنجانی و آقای خاتمی در ایران و عملکرد ایشان در بستر سیاست تنش زدایی، همچون امیر عبدالله در عربستان (پس از جنگ عراق و ایران) موجب تحرک عمده در همگرایی منطقه ای و بکارگیری ظرفیتهای متنوع موجود در این جهت، گردید. ادامه این روند آینده روشنی برای استفاده از قابلیتهای منطقه در راه توسعه همگرایی در خلیج فارس ترسیم می کند.