در حقوق کیفری اسلام علیرغم اینکه اصل بر دولتی بودن مجازات مرتکبین جرائم است و وظیفه رسیدگی و صدور حکم در موارد تخلف از قوانین کیفری به دستگاه قضائی واگذار شده است، موارد متعددی وجود دارد که به اشخاص عادی اجازه داده شده که به این موارد تحت عنوان موارد عکس المعل خصوصی در مقابل جرم، خارج از سیستم قضایی در شش فصل به شرح ذیل مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است: 1- امر به معروف و نهی از منکر عملی 2- دفاع مشروع 3- مجازات زانی و زانیه بوسیله زوج 4- قتل شخص به اعتقاد هدر دم و استحقاق قتل 5- مجازات دشنام دهنده به پیامبر اسلام (ص) و امامان (ع) 6- مبارزه با محاربان تشریع و تجویز ابزار عکس العمل خصوصی در مقابل جرم، می تواند دارای آثار مثبت و سازنده ای در جهت جلوگیری از وقوع جرائم یا پیشگیری از گریز مجرمان از چنگال عدالت و قانون داشته باشد. با وجود این ممکن است این بازگذاشتن راه برابر از عکس العمل خصوصی موجبات برخی سو استفاده های شده که به اختلال در نظم و امنیت عمومی بیانجامد. پیداست که در هر زمان و مکان، قانونگذار اسلامی می تواند و این حق را داد که برا ی جلوگیری از پیش آوردن چنین مشکلاتی و محذوراتی قیود و حدود متناسب قانونی وضع و از سو استفاده از این تشریع اسلامی جلوگیری به عمل آورد.