تعاونی های تولید روستایی را می توان نمونه بارز تشکلهای دانست که برای رفع نیازهای اساسی کشاورزان بوجود آمده اند. این شرکتها از ابعاد مختلف و بادرجات متفاوتی در بهبود وضعیت کشاورزان بهره بردار نقش داشته اند. از جمله این ابعاد می توان دو بعد فنی و اقتصادی را در نظر گرفت. در بعد فنی می توان شاخص هایی همچون سطح دانش فنی، مکانیزاسیون و استفاده بهینه از نهاده های کشاورزی (کود، سم، بذر و آب) را در نظر گرفت در بعد اقتصادی نیز شاخص هایی همچون عملکرد، هزینه های تولید، درآمد، دسترسی به نهاده های کشاورزی و دسترسی به اعتبارات و وام های بانکی را در نظر گرفت. تحقیق حاضر جهت تعیین نقش شرکتهای تعاونی تولید روستایی در بهبود وضعیت فنی و اقتصادی کشاورزان گندمکار شهرستان سبزوار انجام گردیده است. جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه کشاورزان عضو شرکتهای تعاونی تولید و کشاورزان غیر عضو ساکن در روستاهای تحت پوشش این شرکتهای تعاونی تولید می باشد. از میان 16 شرکت تعاونی تولید فعال، به طور تصادفی 5 شرکت برای مطالعه انتخاب شد. سپس از این 5 شرکت به طور کاملا تصادفی نمونه برداری شد. تعداد نمونه 350 نفر بوده است، که بدین منظور در هر تعاونی تعداد 70 نفر (35 نفر عضو و 35 نفر غیر عضو) به صورت کاملا تصادفی انتخاب شده اند. این تحقیق به روش پیمایشی با استفاده از پرسشنامه انجام گردیده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده توسط نرم افزار ‏‎spss‎‏ در محیط ‏‎windows‎‏ نشان داد که:از میان ویژگیهای فردی، بین متغیرهای سن و سابقه کار کشاورزی و متغیر عضویت در شرکتهای تعاونی تولید روستایی رابطه منفی معنی داری وجود دارد ولی بین متغیر میزان تحصیلات و عضویت رابطه مثبت معنی داری وجود دارد.از میان ویژگیهای فنی، میان متغیرهای سطح دانش فنی و استفاده بهینه از نهاده بذر و متغیر عضویت رابطه مثبت معنی داری وجود دارد، ولی بین متغیرهای سطح مکانیزاسیون و استفاده بهینه از نهاده های کود و سم و همچنین روش مناسب آبیاری و دفعات مناسب آبیاری رابطه معنی داری وجود ندارد.از میان ویژگیهای اقتصادی، میان متغیرهای مساحت (سطح زیر کشت گندم)، عملکرد (تن در هکتار) و درآمد خالص و متغیر عضویت رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. بین متغیرهای هزینه آماده سازی زمین، هزینه کاشت و متغیر عضویت رابطه منفی معنی داری وجود دارد، ولی میان متغیرهای هزینه های داشت، برداشت و هزینه کل و متغیر عضویت رابطه ای وجود ندارد. میان متغیر عضویت و متغیرهای طریقه دسترسی و چگونگی دسترسی به نهاده های بذر، کود و سم و متغیرهای اخذ وام بانکی و تعداد بانکهایی که افراد تاکنون از آنها وام گرفته اند، رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. تنها میان متغیر عضویت و متغیر چگونگی دسترسی به نهاده سم رابطه معنی داری وجود ندارد. تجزیه و تحلیل رگرسیون با روش ‏‎enter‎‏ نشان داد که موارد اخذ وام بانکی، تعداد بانک، دفعات آبیاری، استفاده بهینه از نهاده بذر و سطح دانش فنی 42% متغیر وابسته (عملکرد) را تبیین می کنند، همچنین موارد سابقه کار کشاورزی،سن، عملکرد در هکتار، استفاده بهینه از نهاده سم و هزینه کل در هکتار 84% متغیر وابسته (درآمد خالص در هکتار) را تبیین می کنند.