این پژوهش با محوریت و مبنا قرار دادن کتاب نهج البلاغه، در صدد ارائه یک مدل دینی و اسلامی از پدیده ارتباطات کلامی انسان با انسان است. برای تحقق این هدف، دو سوال مکمل زیر قابل طرح است: الف) ارتباطات کلامی انسان با انسان مندرج در نهج البلاغه چه مختصات، ویژگی ها و خصوصیاتی دارد، ب) و چه الگو و مدلی از ارتباطات کلامی فرد با فرد از این کتاب قابل استنباط است. برای نیل به این هدف، کل متن نهج البلاغه (خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار) با روش «تحلیل محتوای کیفی» که متناسب این موضوع و این هدف است، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و کل مضامین مرتبط با ارتباطات کلامی فرد با فرد در کتاب مورد توجه، دسته بندی و مورد مقوله بندی قرار گرفته است. دو سوال تحقیق حاضر که برای دستیابی به هدف تحقیق عنوان شده، متناسب و هماهنگ با مسئله تحقیق و ضرورت تحقیق می باشد؛ قابل اذعان و اعتراف است که در علوم انسانی بطور کل و در علم ارتباطات بطور خاص، بیشتر نظریات، دیدگاه ها و مدل ها اختصاص به دنیای غرب و تفکر غربی دارد و همین مدل ها و نظریه ها نیز در مراکز آموزشی و دانشگاهی، مبنا و منبع تدریس واقع می شود. متاسفانه آثار مستقل بسیار اندکی نگارش یافته است که بطور خاص به ارتباط میان مقوله دین و ارتباطات و تعریف ارتباطات انسانی با رویکرد دینی پرداخته باشد به شکلی که بتواند نگرش ما نسبت به دنیای ارتباطات و علم ارتباطات را از موضع انفعال و تقلید بیرون آورد. نتایج تحقیق و نتایج مدل ترسیمی، به طور گزینشی و به طور تیتروار نشان از این است که از نگاه نهج البلاغه هدف در ارتباطات کلامی به طور اخص و ارتباطات انسانی به طور اعم در درجه اول نه تحت تأثیر قرار دادن و «اقناع دیگران» است آن طور که اکثر ارتباط شناسان می گویند، بلکه «تحقق امر خداوند» یا به عبارتی بندگی خداوند است. این مدل همچنین نشان می دهد که ارتباطات کلامی فرد مبتنی بر جهان بینی فرد و مبتنی بر هستی شناسی فرد از عالم است. در نهج البلاغه عنصر «پیام» یک عنصر خنثی و فارغ از ارزش تصور نمی شود؛ بلکه ملاک های چهارگانه ای مطرح می شود که این عنصر براساس این ملاک های چهارگانه (قصد درونی، سودمندی، تطابق با واقعیت، تناسب با موقعیت) ارزش سنجی می شود. همچنین براساس عامل «قلب سلیم» یا به عبارتی عامل «تقوا» و بود و نبود آن، تقسیم بندی متفاوت و جدیدی از مهارت و عمل گوش دادن براساس فرمایشات مولا (ع) استنباط می شود. و نیز عنصر «تأثیر» جزء عناصر اصلی، پایه ای و همیشگی ارتباط کلامی و انسانی محسوب می شود که دو نوع نمود و دو نوع تجلی دارد. در علم ارتباطات تعاریف مختلفی از ماهیت ارتباط ارائه شده؛ در نهج البلاغه ارتباطات کلامی در مقام تعریف و به لحاظ ماهوی از دید حضرت امیر (ع) یک «عمل» تعریف می شود. همچنین ارتباطات کلامی یک «تکلیف» است و ماهیتی تکلیف مدارانه دارد اما نه تکلیفی از جنس تکلیف قانونی، عرفی و اخلاقی؛ بلکه تکلیفی از جنس تکلیف الهی.

شبکه جهانی جام جم که تنها شبکه فارسی زبان برونمرزی صدا و سیما است از سال 1376 به منظور پخش برنامه های تلویزیونی صدا و سیما برای ایرانیان خارج از کشور راه اندازی شد. استقبال مخاطبان در خارج از ایران و نقش موثر شبکه جام جم در این ارتباط از یکسو و موضوع هویت ملی ایرانیان از سوی دیگر، موجب شد این پژوهش در گام نخست و بسیار مهم، با هدف ایجاد زمینه برای ارتقای جایگاه هویت ملی ایرانیان از طریق رسانه و نیز ارزیابی اثر بخشی برنامه های شبکه، نقش شبکه جام جم را در حفظ و تقویت هویت ملی ایرانیان در خارج از کشور را مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش به صورت اسنادی و پیمایشی انجام شده است. دراین پژوهش با طرح سوالهایی ناظر بر ابعاد هویت ملی و نیز با در نظر گرفتن متغییرهای میزان تماشا، رضایت و اعتماد به برنامه های شبکه، با پرسشنامه 500 نفر از جامعه ی ایرانیان خارج از کشور که با شبکه جام جم از طریق ایمیل مرتبط بوده اند مورد مطالعه قرار گرفته اند. در نتایج به دست آمده با توجه به تنوع ابعاد هویت ملی، سه بعد فرهنگی (با شاخص هایی مانند زبان، آداب و رسوم، پرچم، پوشش)، تاریخی (با شاخصهایی همچون پیشینه کشور، مفاخر و بزرگان تاریخی، اقوام ایران) و جغرافیایی (با شاخصهایی مانند مرزهای کشور، اقلیم و آب و هوای ایران، منطقه ای که ایران در ان قرار دارد، تنوع جغرافیایی اقوام)بعنوان مهمترین آنها در نظر گرفته شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، بعد جغرافیایی بالاترین میزان پذیرش را در بین مهاجران داشته است، سپس به ترتیب ابعاد تاریخی و فرهنگی قرار دارند.

ورود ماهواره و توسعه روز افزون شبکه های ماهواره ای بویژه در کشور ما با حاکمیت ایدئولوژی الهی و ملزم به ارزش ها و آرمان های اسلامی، نگرانی های فراوانی را ناشی از هجمه ی فرهنگی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران بوجود آورده است. در این میان یکی از معروفترین رسانه های غربی که سابقه دیرپایی در سخن پراکنی علیه جمهوری اسلامی ایران دارد رادیو بی بی سی و شبکه ماهواره ای فارسی زبان آن است، در این تحقیق علت بازنمایی اقلیت های دینی ایران در شبکه ماهواره ای فارسی زبان بی بی سی(مطالعه موردی مستند قوم ازیاد رفته) و پیرو آن اهمیت پرداخت رسانه ملی به موضوع اقوام و اقلیت ها بررسی می شود. در این راستا چارچوب نظری با دریافت مفهوم بازنمایی و نظریه های استوارت هال (بازتابی، ارادی و برساختی)، از یک سو و نظر علمای دینی از سوی دیگر، جایگاه اقلیت های دینی در قانون اساسی و سیاست های رسانه ملی است. روش تحقیق نیز روش تحلیل انتقادی گفتمان براساس رویکرد نظریه نورمن فرکلاف در سه سطح (توصیف، تفسیر و تبیین) می باشد. نتایج حاصله از این تحقیق گویای آن است که مستند قوم از یاد رفته پخش شده از شبکه فارسی زبان ماهواره ای بی بی سی با بکارگیری شگردهای خاص تبلیغاتی خود به انعکاس سیاست های دولت بریتانیا می پردازد، بی شک مهمترین کارکرد رسانه ای این شبکه بویژه در پخش انواع برنامه ها و مستندها با موضوع اقوام و اقلیت های دینی و مذهبی ایجاد شکاف میان ملت و دولت و سوظن مخاطب و نگاه تردید آمیز جامعه جهانی نسبت به سیاست گذاری های نظام اسلامی است. لذا این تحقیق مستند قوم از یاد رفته را به عنوان سطحی خُرد از گفتمان، همسو با سیاست های رسانه ای دولت بریتانیا می داند.

پژوهش حاضر به تحلیل محتوای اخبار انتخاباتی بخش خبری 60 دقیقه شبکه تلویزیونی ماهواره ای بی بی سی فارسی اختصاص یافته است. هدف آن دستیابی به نحوه پوشش خبری انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران در این رسانه است. جامعه آماری این تحقیق تمامی اخبار انتخاباتی این بخش از 3 تا 22 خرداد 1392 بوده است. در این بررسی نمونه گیری صورت نگرفته و کل جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفته است. در مجموع در مقطع زمانی مورد بررسی، تعداد 299 خبر انتخاباتی همراه با 65 سرخط خبری از جنبه هایی مانند منبع مطالب، محور اصلی مطالب، جهت گیری مطالب، نشانگاه جهت گیری، استناد مخاطبان مطلب، مکان خبر، نوع تصویر، پیش بینی، نوع پیش بینی و نوع تکنیک، منبع خبری تصویری، تعادل در خبر، نوع خبر، عناصر خبری مورد بررسی قرار گرفت. روش به کار گرفته شده در این پژوهش «تحلیل محتوا» و واحد تحلیل نیز «خبر» بوده است. مطالب مورد بررسی پس از کدگذاری از طریق نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از آنجا که جامعه آماری با حجم نمونه یکی است از آزمون آماری استفاده نشده است و فقط به توصیف رابطه بین متغیرها پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین پوشش خبری انتخابات در خبر 60 دقیقه بی بی سی مربوط به 19تا 23 خرداد بوده است و بیشتر مطالب این بخش خبری از سوی کارشناسان، شخصیت های اصول گرا و اصلاح طلب و نامزدها به موضوع هایی از قبیل چگونگی قطب بندی جناح های سیاسی در انتخابات و نحوه ائتلاف آنها، حوادث سال 88 و سیاست خارجی اختصاص یافته است. حدود 50 درصد جهت گیریهای مطالب خبری این رسانه منفی بوده است. جهت گیریها با استفاده از آرا و نظرات منابع انتخابی بی بی سی فارسی به اخبار اضافه شده است.

در حوزه اسلامی مشخصه های برشمرده شده از اقرار زبانی و عمل ظاهری تا تصدیق قلبی و معرفت باطنی نوسان داشته است. خارج بودن عمل از حوزه مفهومی ایمان و تعبیر ایمان به دلبستگی درونی پسندیده ترین مشخصه های برشمرده شده در حوزه اندیشه اسلامی ارزیابی می گردد. متعلق ایمان جایگاه قابل توجهی در بحث ایمان دارد ولی ارتباطی به مفهوم ایمان ندارد. هر چند می تواند در گونه بندی ایمان موثر باشد. پذیرش گونه برای ایمان به معنی پذیرش زیستهای مومنانه متفاوت است که این تفاوت گاهی به تفاوت متعلقات ایمان و در مواردی به تفاوت خاستگاه و تعریف ایمان باز می گردد. در قرآن ایمان آوردن فرآیندی دو سویه معرفی شده است : عطای خداوند و اراده و پذیرش انسان در طول یکدیگر زمینه ایمان آوری را مهیا می سازند. مومن ، صاحب بینش، آینده نگر و صاحب قلب پذیرا و ایمان آوردن او فعلی دلیل پذیر و عقل پسند است ، اما محور نیست. عمل صالح جز ایمان به شمار نمی رود و گناهکاری مومن او را از دایره ایمان خارج نمی سازد. مومنین به توبه و تذکر و نوکردن ایمان خود ترغیب شده اند. تسلیم ، توکل، اطمینان و خشوع با ایمان قابل جمع هستند اما در مفهوم ایمان نمی گنجند. در آیات قرآنی توصیفی که ایمان را مشخصا امری فطری بنامد به چشم نمی خورد. معرفی قلب به عنوان جایگاه ایمان ( تصدیق قلبی) ، مطلوبیت ایمان دینی، تفاوت ایمان با علم و عقل ، پذیرفتن نقش اراده درایمان از ویژگیهای مشترکی است که همسویی نظریه های ابراز شده در موضوع ایمان را با آموزه های قرانی تایید می کند. قرآن متعلقات مختلفی برای ایمان برشمرده است اما نمی توان این متعلقات را جز در یک مورد ( ایمان به حق و ایمان به باطل) گونه ساز دانست. شاید نزدیکترین رای به صواب این باشد که در قرآن گون های مومنی کردن آمده است نه گونه های ایمان. متعلق ایمان مطلوب قرآنی خداوند است و آنچه بر حضرت محمد(ص) نازل شده است . بررسی ویژگیهای مومن مطلوب قرآنی بیانگر این حقیقت است که قرآن درصدد ارائه الگویی موفق برای انسان ، در صحنه زندگی دنیایی است.