بحرانهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موجودیت دولت اموی را در آستانه خلافت عمربن عبدالعزیز به شدت تهدید می کرد. این مشکلات نتیجه سیاستهای ضددینی و ضد مردمی دولت اموی بود. از جمله این مشکلات ، شورش و نارضایتی گروه های مخالف و ساکنان سرزمین های مفتوحه بود. از دیگر گرفتاریهای دولت اموی در این دوران ، رسوخ ظلم و بیعدالتی درارکان اداری و مالی دولت بود. عمربن عبدالعزیز از سویی به عنوان یک اموی برای حفظ بقای حکومت خاندانش و از سوی دیگر به عنوان مردی زاهد ، باتقوی و آگاه به سیره پیامبر(ص) و خلفای راشدین ، برای تطبیق امور با احکام شرعی دست به اصلاحات زد. او در برخورد با گروههای مخالف و ناراضی ، سیاست گفتگو ، مناظره و دلجویی را در پیش گرفت. در این راستا از علویان دلجویی کرد و حقوق پایمال شده آنان را مانند فدک، خمس و مقرری را بازگرداند. برای اقناع فکری خوارج ، با آنان به گفتگو و مناظره پرداخت. از موالی دلجویی کرد و آنان را از حقوق اجتماعی مساوی با سایر مسلمانان برخوردار ساخت. با مردم سرزمین های مفتوحه به رفق و مدارا رفتار کرد . فتوحات خارجی را که نه به نام توسعه اسلام، بلکه با هدف کسب درآمد و شهرت ادامه داشت، متوقف کرد. در اقدامات اصلاحی عمربن عبدالعزیز به جای امیران و کارگزاران ظالم و ناتوان ، افراد صالح و توانا در راس امور قرار گرفت.