چکیده از زمان نزول قرآن تاکنون، مخالفان اسلام تلاش کرده اند تا با ایجاد تردید در الهی بودن قرآن، آن را ساخته ذهن بشر و برگرفته از منابع پیشین بدانند. قرآن کریم خود نیز به این موضوع اشاره کرده و به اجمال پاسخ مدعیان را داده است. در سده های اخیر با گسترش موج اسلام پژوهی در غرب، فرضیه اقتباس برخی از محتویات قرآن از متون ادیان گذشته نیز یکی از زمینه های فعالیت خاورشناسان قرار گرفت. آنها علاوه بر اتهام اقتباس، گاهی حتی پیامبر(ص) را به انجام خطای تاریخی در اقتباس نیز متهم کردند. بشری بودن قرآن از یک سو و اصالت منابع پیشین از سوی دیگر، عمده پیش فرض های غیر مسلمانان در بررسی های خود در مورد مصادر قرآن است. آنها با روش نقد تاریخی به بررسی مطالبی از قرآن، که عمدتاً تاریخی هستند، پرداخته و تلاش کرده اند تا با یافتن مطالب مشابه در متون مربوط به ادیان گذشته، آنها را منشأ و مصدر قرآن معرفی کنند. این رساله ضمن بیان برخی از مهم ترین ادعاهای خاورشناسان در مورد وام گیری قرآن از ادیان و فرهنگ های گذشته همچون یهودیت، مسیحیت، صابئان، حنفاء، مجوس و فرهنگ جاهلی، به بررسی و نقد ادلّه خاورشناسان پرداخته است. صرف نظر از پیش فرض های خاورشناسان در این بحث، که هیچ کدام مورد قبول مسلمانان نیست، ادعاهای آنها حتی بر پایه مبانی خودشان نیز دچار مشکلات روش شناختی است. کلید واژه ها : مصادر قرآن، منابع قرآن، قرآن و خاورشناسان، شبهات خاورشناسان، قرآن و فرهنگ جاهلی، قرآن و ادیان گذشته، قرآن پژوهی غربیان

پرداختن به تبیین واژگان عرفانی قران ازموارددشواردرتفسیرقران است دراین رساله سعی شده است به تبیین مفهوم لقاءالله درقران که یکی از ترکیبات عرفانی قران است باعنایت به سیاق تاریخی آن پرداخته شود.درراستای پاسخ دادن به آن پرداختن به معنای اساسی واژه که همان دیدارطرفینی است ونسبت به خداوند این دیدارروحانی می باشدازاهم موارداست.وسپس بااین معنامفهوم آن درفضای آیات (بستربافت وسیاق)تفسیرشده است.لکن قبل ازپرداختن به آن لازم می آمدجایگاه این واژه درذهنیت مردم عصرنزول تبیین شودوعلت نزول ادبیات گفتاری آیات لقاءالله که اغلب باتکذیب و شک وتردیدو......آمده است بیان گرددکه به دست آمدقران به فضای زمانه خودتوجه داشته است هرچندکه پیام آن فراتاریخی است. درتفسیرنهایی آیات به دست آمد لقاءالله عام است وبرای همگان درروزقیامت رخ میدهد.ازاین رواغلب مفسران ثواب وعقاب الهی رابرای آن تفسیرکرده اندکه نصیب همگان میشود.لکن برای عده ای مطلوب وعده ای دیگرآزاردهنده است.هدف اصلی قران هم ازآن همه تبلیغات برای تحصیل لقاءالهی لقاءمخصوص مومنان (لقاءخاص)است که همراه باقرب الهی ورویت الهی است.شرایط تحصیل آن هم شرک نورزیدن به خداوندوانجام عمل صالح می باشد.

چکیده: «علم خدا»، یکی از مهم ترین مسائل مطرح در شناخت خدا و در متون دینی است. روش ها و رویکردهای دین شناسان در بررسی متون دینی یکسان نیست و هر گروه با روی آورد ویژه خود، به آن نگریسته، تو بر توی آن را واکاویده اند. متکلمان، فلاسفه، عرفا، مفسران و دیگر دانشمندان مسلمان، هر یک با رهیافت و روش خویش، لایه های گوناگون این بحث را بررسیده اند. هر دسته از آنان در رهگذر این تلاش، گره هایی از این بحث گشوده؛ و یا گاهی، گرهی در آن در انداخته اند. عرب قبل از عصر بعثت رسول اکرم - صلی الله علیه و آله - نسبت به شناخت خدا؛ و به طور ویژه، نسبت به شناخت علم او، از دیدگاهی سطحی، محدود و نیز محصور در عالم ماده برخوردار بود. این نگرش ناقص و کم سو، در شعر و نثر بر جای مانده از این دوره، تبلور یافته است. هدف از نگارش این رساله، آن است تا (با تاکید بر روش معناشناسی)، دیدگاه کامل و جامع قرآن کریم در بار? «علم الهی» ترسیم گردد. آیات و روایات بیانگر «علم خدا» به دو دسته کلی، بخش پذیرند: «مضامین صریح» و «مضامین غیرصریح». دسته نخست، دو پاره را در-بردارد: پاره ای به «فعل دانستن» از سوی خدا پرداخته است، و پاره ای به «منبع این دانایی». آیات و روایاتی که به دلالت التزامی، «علم الهی» را بیان نموده اند، در «مضامین غیرصریح» جای دارند. در این رساله، سعی شده تا در حد وسع، آیات و روایات این موضوع، با تاکید بر رهیافت معنا شناختی، مورد مداقه قرار گیرند. در این رویکرد پژوهشی، دقت نظر در «میدان های معنایی» و «واژه های کلیدی» و به طور خاص، «کلمه های کانونی» از اهمیتی خاص برخوردار است. این روی آورد، کاوش در سطوح معناشناختی را می طلبید. در بررسی «سطح های معناشناختی»، سعی بر آن بود تا ابتدا «معناشناسی واژگانی» ، سپس«معناشناسی ترکیبی (جمله ای-گزاره ای)» و در مرحل? سوم، «معناشناسی متناظر (شبکه ای یا سیستمی)»، در هر یک از میدان های معناشناختی این موضوع مورد تعمق و دقت واقع شود. صدها آیه و روایت به تصریح یا تلویح، به بیان ابعاد علم الهی پرداخته اند. از مجموع این آیات و روایات استفاده می شود که خدای متعال از ازل، به همه موجودات آگاه بوده، هست و خواهد بود.

آنچه که در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته بعد از بیان کلیات، معنی لغوی و اصطلاحی توحید و عبادت و همچنین تقسیمات توحید، تشریح و توضیح بعضی از آنها و در نهایت اقسام عبادات مورد توجه قرار گرفته و سپس مفهوم توحید عبادی و اینکه تنها باید او را پرستش نمود و عبادت منحصر به اوست، دلیل این انحصار هم، هریک از اوصاف باریتعالی به ویژه خالقیت، ربوبیت و غیره است، طی دو بخش در فصل سوم بیان گردیده. در فصل بعدی به فلسفه توحید عبادی همت گماشته شده، از نظر نگارنده تحقق بخشیدن به فلسفه آفرینش یعنی کمال و تقرب به درگاه الهی، تحصیل تقوا، شناخت صراط مستقیم، شکر و سپاس گذاری از نعمت های خدا، فلسفه عبادت موحدانه شمرده شده است. مراتب کمال توحید که عبارتند از توحید در توکل، توحید در خوف و خشیت، توحید در محبت توحید در رجاء و غیره، بحث بعدی است که مورد بررسی قرار گفته است. آنگاه موانع توحید عبادی اعم از نظری و عملی که عبارتند از حس گرایی، تقلید از نیاکان، گناه، حب دنیا، و غیره در فصل ششم بیان گردیده است. در فصل هفتم ضمن بر شمردن معنی لغوی، اصطلاحی و اقسام شرک، جهل، حس گرایی، تقلید از نیاکان، توهم منافع، پیروی از هوای نفس، و القائات شیطانی از انگیزه های آن دانسته شده است. در فصل آخر هم رابطه توحید عبادی و توسل مورد کنکاش قرار گرفته و چنین نتیجه گرفته شده که سنت توسل در همه عالم هستی حاکم است توسل به ذوات مقدس علاوه بر اینکه هیچ گونه تضادی با توحید ندارد از دیدگاه آیات و روایات عین توحید دانسته شده است زیرا توسل در مواردی که توضیح داده شد فقط به اذن "الله" است، و تاثیر واسطه هم از ناحیه اوست.

این تحقیق، ضمن ارائه مفهوم هرمنوتیک و ارتباط آن با فهم و تفسیر قرآن کریم به ارزیابی دیدگاه های فلسفی برخی فلاسفه غربی و روشنفکران مسلمان درباره امکان هرمنوتیکی بودن کتاب خدا می پردازد و اختلاف مفسّران در تفسیر و حقیقت فهم قرآن را براساس دو دیدگاه مفسّر محور و تفسیر محور (متن محور) شرح می دهد. نگارنده می کوشد شرایط و کیفیت فهم قرآن کریم را با توجّه به الفاظ و محتوای خاصّ قرآن و نیز زبانی که این کتاب آسمانی به روش ویژه خود با آن سخن می گوید، بپردازد و شیوه تفسیر قرآن را از منظر مفسّران و قرآن پژوهان مسلمان تبیین کند. وی معتقد است از آن جا که مفسّران مسلمان به مسأله "هرمنوتیک" اهمّیت زیادی نشان ندادند و ابعاد مختلف آن را بررسی نکردند، مجال برای دگر اندیشانی مانند محمّد آرکون و نصرحامد ابوزید که تفکراتی مایل به اندیشه های فیلسوفان غرب و خاورشناسان دارند، پیدا شد تا دیدگاه های انحرافی خود را در زمینه تفسیر قرآن مطرح سازند. نوشتار حاضر در دو بخش تدوین شده است. نگارنده در باب اوّل ضمن ارائه تعریف هرمنوتیک و قواعد، اصول و مبانی مربوط، دیدگاه های برخی فلاسفه غربی به ویژه مارتین هایدگر، شلایرماخر درباره مبانی هرمنوتیک و تفسیر و تأویل کتاب های مقدّس را منعکس ساخته و تاریخچه پیدایی تفکرات هرمنوتیکی و ارتباط آن با تفسیر و تأویل متون مقدّس و آسمانی را ارائه می کند. وی ضمن بررسی مکتب های مختلف فکری درباره هرمنوتیک در میان فلاسفه غربی، اومانیستی بودن این افکار را تشریح می سازد. نویسنده در باب دوم نیز طی سه فصل به رابطه هرمنوتیک و فهم و تفسیر قرآن می پردازد. فصل اوّل از باب دوم به معنای فهم قرآن، مفهوم تفسیر و اختلاف مفسّران در معنای آن، ضوابط تفسیر، مفهوم تأویل و معانی شش گانه آن، معانی تأویل نزد علمای اصول، تفاوت های تأویل و تفسیر، مفهوم فهم از منظر علمای لغت و فلاسفه اختصاص دارد. نویسنده در فصل دوم از این باب با اشاره به چگونگی فهم قرآن توسّط مسلمانان در طول تاریخ اسلام، از روش های مختلف تفسیر قرآن و اسلوب های ادبی مبتنی بر لغات و واژه های قرآن، جمود بر معنای ظاهری، روش تفسیر اثری و ایرادهای وارد شده بر آن، مانند ضعف سند و ورد اسرائیلیات و همچنین روش عقلی در تفسیر قرآن و ویژگی های هر یک از شیوه های تفسیری سخن می گوید. فصل سوم از باب دوم کتاب به تبیین مبانی فهم قرآن اختصاص دارد و نگارنده در آن به بررسی چگونگی فهم خطاب ها و سخنان خدواند، خصوصیات متن و نصّ الهی، قدرت انسان در فهم این نص، دیدگاه های فلاسفه غرب درباره معرفت و شناخت انسان، حقیقت و مَجاز در قرآن، اقسام مَجاز، نقش قرآن و سنّت در فهم و تفسیر قرآن و مبانی هرمنوتیکی تفسیر قرآن می پردازد.

چکیده ندارد.

در فصل نخست این پایان نامه بر مساله زبان ، مفهوم زبان ، فلسفه زبان، و کارکردها ونقشهای گونه گون زبان به ویژه زبان هنری-ادبی را از زبان متعارف و علمی بحث می شود.فصل دوم ، زبان دین را بررسی می کند.در فصل سوم چشم اندازی بر مهمترین عناصر فکری سه قرن اخیر غرب ، به ویژه معرفت شناسی تجربی ، فلسفه تحلیلی و هرمنوتیک فلسفی و چالشهایی است که این عناصر در فراروی معرفت دینی و زبان دین بحث می شود. فصل چهارم گزارشی است از چهار طیف از رهیافتهای زبان دینی معاصر غرب که در عین حال بر معضلهای بنایی یا مبنایی هر یک نیز فی الجمله اشاراتی گویا رفته است.در فصل پنجم کوشش شده است تا ریشه ها، زمینه ها و علل بروز نظریات زبان دینی جدید غرب واکاوی شود. در فصل ششم به حوزه زبان قرآن وارد می شود. در فصل هفتم به طرح این پرسش اصلی می پردازد که آیا زبان قرآن ناظر بر معانی ویژه، وضع عرفی خاص است یا در همان معنای عام لغوی-عرفی؟ و یا آن که نوعی تفصیل در این زمینه مطرح خواهد بود؟. در فصل هشتم ، قرآن زبان نمادها یا حقایق متعالی است بحث می گردد.در فصل نهم به این پرسش پاسخ می دهد که آیا زبان قرآن تنها اثر کارکردی و تعهد برانگیزی دارد یا آن که گزاره ها و آموزه های این متن در قلمرو موضوعات گوناگون تمامی برخاسته از واقعیت و حکایت از حقیقت دارد ؟ در فصل دهم راههای گوناگون پیشادینی و درون دینی که زمینه های کشف زبان قرآن را فراهم می نماید مورد بررسی قرار می گیرد.فصل یازدهم دیدگاه نویسنده را در زبان قرآن بیان می کند.آخرین فصل این پایان نامه را معناشناسی و هرمنوتیک فهم قرآن تشکیل می دهد.