قاعده لطف از قواعد مهم علم کلام است که کاربردهای متعددی در علم کلام و علم فقه دارد. طرفداران آن متکلمان امامیه و معتزله و متکلمان اشاعره از مخالفان این قاعده هستند . در تحقیق ، ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی لطف و کاربردهای آن در علم کلام و علم فقه و بررسی دلائل و شبهات وارد بر این قاعده و نگرش این قاعده در آیات و روایات اسلامی ، در جستجوی این پرسش که مبنای عقلی این قاعده چیست به این پاسخ رسیدیم که دو اصل حکمت و رحمت الهی هر دو مبنای این قاعده اند و نیز به این نتیجه رسیدیم که لطف الهی در کلام ، شباهت بسیار زیادی با معنای عنایت الهی نسبت به خلق در فلسفه دارد. همچنین با استفاده از آیات الهی به این نتیجه رسیدیم که لطف الهی شامل حال غیر انسانها هم می شود. ماحصل کلام آنکه ، بر حکیم فیاض لازم و ضروری است که بندگان را هدایت نموده و راه سعادت را به آنها بنمایاند و در این راه انزال کتب و ارسال رسل کند بنابرآنچه در این راه ، انسان را در رسیدن به هدف خود نزدیک می کند از باب لطف بر خداوند لازم است .