ولایت فقیه ، همزاد فقه است که متناسب با شرایط سیاسی، اجتماعی دوره های مختلف ، مراحل مختلفی از رشد و بالندگی را طی کرده است . در دوره آغازین اجتهاد ( مرحله اول ) اصل ولایت فقیه از نگاه فقیهان امری مسلم تلقی می شده است . در مرحله دوم (عصر صفویه ) به دلیل روی کار آمدن حکام شیعی صفوی و تغییر وضعیت شیعیان از اقلیت تحت فشار به اکثریت حاکم ، اوضاع سیاسی جهت طرح انظار فقیهان در مساله ولایت فقیه مساعد تر گردید. در مرحله سوم محقق نراقی بحث مستقل و مفصلی از ولایت عامه انتصابی فقیه را ارائه داد . در این مرحله برای نخستین بار دو دیدگاه در مساله ولایت فقیه پیدا شد: یکی دیدگاه ولایت انتصابی عام فقیه و دیگری ولایت محدود فقیه. در مرحله چهارم ( دوره مشروطه ) نیز همان دو دیدگاه که از زمان محقق نراقی ظهور کرده بود طرفداران خود را داشت. در مرحله پنجم معمار بزرگ انقلاب ، امام خمینی هم ابتکار تبیین نوین و جامع از ولایت فقیه را در عرصه نظر به عهده گرفت و هم برای نخستین بار نظامی مبتنی بر ولایت فقیه را در ایران برپا ساخت.