نام پژوهشگر: رستم موسوی میرکلا
سیما لطفی اصل رستم موسوی میرکلا
جنگل های زاگرس برخلاف جنگل های شمال که از لحاظ تولیدات چوبی و صنعتی دارای ارزش هستند و از لحاظ جنبه حفاظتی، جلوگیری از فرسایش خاک، ملاحظات زیست محیطی و پتانسیل تولید محصولات غیرچوبی دارای اهمیت است. محصولات غیرچوبی نقش تعیین کننده ای در اقتصاد بهره برداران و روستائیان ساکن این جنگل ها دارد. بهره برداری مستمر به منظور استفاده های دارویی، خوراکی و صنعتی در این جنگل ها صورت می گیرد. هدف از بررسی محصولات غیرچوبی ارزیابی اقتصادی آنها در منطقه پیرانشهر می باشد. برای بررسی ویژگی های کمی و کیفی،منطقه ایبهوسعت2/5هکتارازجنگل های پیرانشهردراستان آذربایجانغربی (روستای گولک وقبرحسین) مورد مطالعه قرارگرفت. برای بررسی ویژگی های مذکور از قطعات نمونه دایره ای شکل به مساحت 1000 مترمربع دریک شبکهآماربرداری 50×50 استفاده¬شد.درهرپلات تعداد، نوع گونه،قطر، ارتفاع وتاج درختان جنگلی درفرم آماربرداری ثبت و داده ها وارد برنامه اکسل شدند و به تعیین رابطه مشخص همبستگی مثبت بین ویژگی¬های کمی پرداخته شد. از سوی دیگر به منظور بررسی و مقایسه تنوع گونه ای دو ناحیه جنگلی قبرحسین و گولک، میانگینشاخص های غنایگونه ای مارگالف،یکنواختی شانون وینر،تنوع گونه ای شانون وینروسیمپسون درهرقطعه نمونه محاسبه وبرای آزمون معنی داربودن اختلاف از بین میانگین شاخصهاازآزمون independent sample t test استفاده گردید. نتایج حاصل ازاین بررسی نشان دادکه بین میانگین شاخص-های غناوتنوع گونه ای و میانگین شاخص یکنواختی گونه ای دردومنطقه به شکل معنی داری اختلاف وجود نداشت. برای بررسی محصولات غیرچوبی مورد بهره برداری در منطقه و نیز سهم این محصولات در معیشت و درآمد خانوارهای بهره بردار از روش اسنادی استفاده گردید. به این منظور، پرسشنامه تهیه شد، پس از آزمون روایی و پایایی از اهالی روستاهای مورد بررسی پرسشگری صورت گرفت. به این منظور 4 روستا از روستاهای حاشیه جنگل در منطقه مورد مطالعه انتخاب شد، تعداد خانوارهای بهره بردار از طریق پرسشگری مشخص شدند. از این تعداد 67 نفر به سوالات مطرح شده در پرسشنامه پاسخ دادند. قیمت محصولات غیرچوبی نیز از طریق پرسشگری و طبق دستورالعمل faoاز بازار محلی جمع¬آوری گردید. نتایجنشان داد که 9 محصول غیرچوبی از جنگل برداشت می¬شود که بیشترین برداشت مربوط به گز علفی استکه بیشترین درآمد مردم محلی از فروش این محصول بدست می آید. به علاوه درآمد حاصل از فروش محصولات غیرچوبی سهم ناچیزی از درآمد خانوارهای بهره¬بردار (%) را تشکیل می دهد.
رستم موسوی میرکلا محمود زبیری
مطالعه سازگاری گونه های سوزنی برگ مهم دنیا، یکی از مهمترین و شاید منطقی ترین کاری باشد که در کشوری چون ایران که از لحاظ تولیدات چوب سوزنی برگان، با کمبود فاحشی مواجه می باشد، باید صورت گیرد. در این مطالعات ، پی بردن به شرایط زیست این گونه ها و بررسی تطبیق آنها با شرایط موجود در کشور ما و جستجو برای یافتن عرصه های مناسب با کشت این گونه ها، باید در سرلوحه برنامه ها قرار گیرد تا بتوانیم از این طریق به تامین آنچه که نیاز داریم، دست یابیم. البته وارد کردن گونه های سوزنی برگ باید با احتیاط و مطالعه و آینده نگری باشد تا ناخواسته جنگلهای با ارزش کشورمان را با هدف ایجاد جنگلهای سوزنی برگ ، قربانی اهداف اقتصادی ننماییم. در این پژوهش ، گونه کریپتومریای ژاپنی که سی درصد جنگلهای طبیعی ژاپن را تشکیل می دهد و برای کاشت در کشور ما، طی طرحهای عظیم جنگلکاری به منطقه گیلان وارد شده، با حداکثر پراکنش جغرافیایی در این استان، مطالعه شد. مناطق کاشت این گونه در ایران منطقه اردجان، پیلمبرا، عنبران محله آستارا، امامزاده عبدالله آمل، اسکولک رودبار، بهدشت سراوان، ساحل گیسوم، باغ اکولوژی لاهیجان، نهالستان شهرپشت و باغ اکولوژی نوشهر می باشد. از چهار منطقه مورد مطالعه، منطقه اسکولک رودبار در قسمت جنوب شرق استان گیلان و بهدشت سراوان نزدیک (15km) شهرستان رشت ، اردجان و پیلمبرا در قسمت غربی این استان (40km شهرستان طالش) واقع شده است . از لحاظ زمین شناسی این مناطق، منطقه اردجان و پلیمبرا متعلق به دوران چهارم و در مناطق اسکولک و سراوان آثار دوران اول و ژوراسیک زیرین دیده شده است . منطقه اردجان از لحاظ سطح بالاترین میزان (5/5 هکتار) و بعد از آن به ترتیب مناطق اسکولک (4/5 هکتار)، پلیمبرا (2/5 هکتار)، سراوان (15 هکتار) قرار دارند. در تین بررسی روش آماربرداری صد درصد بود، که در آن قطر برابر سینه تمام درختان در ارتفاع برابر سینه، به همراه فاکتورهای کیفی چون دوشاخگی، سه شاخگی، پیچیدگی تنه، پوسیدگی تنه و سرشکستگی مطالعه شده است . همچنین ارتفاع کل و ارتفاع تاج به روش تصادفی اندازه گیری شد. تعداد در هکتار در منطقه اردجان 522 اصله در منطقه اسکولک 715 اصله و در منطقه سراوان 1600 اصله تعیین شده است . سطح مقطع برابر سینه در منطقه اردجان 30/79 متر مربع، در منطقه پیلمبرا 18/81 متر مربع، در منطقه اسکولک 30/6 متر مربع و در منطقه سراوان 77/5 متر مربع اندازه گیری شد. میانگین قطر برابر سینه در منطقه اردجان 27/4 سانتی متر، در منطقه پیلمبرا 28/21 سانتی متر، در منطقه اسکولک 23/4 سانتی متر و در منطقه سراوان 24/4 سانتی متر بوده است . میانگین ارتفاع کل در منطقه اردجان 15/9 متر، در منطقه اسکولک 15/4 متر، در منطقه پلیمبرا 16 متر و در منطقه سراوان 15/3 متر می باشد. بالاترین درصد تاج پوشش در منطقه اسکولک (حدود 90 درصد) و پایین ترین آن در منطقه اردجان (حدود 50 درصد) می باشد. کمتر از 4 درصد درختان دارای علایمی چون دوشاخگی، دارای پیچیدگی تنه، پوسیدگی تنه و سرشکستگی بودند. از لحاظ خاک شناسی به استثنای منطقه اسکولک که دارای بافت کاملا رسی می باشد در بقیه نقاط دارای بافت لیمونی رسی و لیمونی-رسی-شنی می باشد. نتایج کلی بدست آمده از این تحقیق حکایت از آن دارد که این گونه بیشتر، آب و هوای خیلی مرطوب و خاک دارای آب کافی و زهکشی تا حدی مطلوب و ارتفاع تا 300 متر از سطح دریا را می پسندد. سازگاری این گونه از لحاظ بالاترین میزان رشد، مربوط به منطقه پیلمبرا و اردجان و از لحاظ بالاتر بودن تعداد پایه ها، منطقه اسکولک بوده است .