بنابراین یکی از مهمترین سوالات اساسی که در این مجال می شود این است که شیوه حکومتی اسلام تا چه اندازه با شیوه حکومتی رایج در غرب که دمکراسی نام دارد (البته صرفنظر از اینکه دمکراسی در اغلب موارد جز روی صفحات کاغذ محقق نمی شود) شباهت داشته یا همخوانی دارد به عبارت دیگر موضاعات مطرح شده در حقوق اساسی در فقه شیعه شده و یا آنها داده شده است یا خیر، در حکومت مبتنی بر فقه شیعه مردم چه نقشی و جایگاهی داشته و از چه حقوقی برخوردارند و محدودع اختیارات فقیه که به عنوان رهبر دینی مطرح شده است کدام است و آیا مردم در نظارت بر اعمال وی حقی را دارا هستند یا خیر و با توجه به موضوع این رساله مرحوم نائینی و امام خمینی در این زمینه چه نظریاتی را ارائه نموده اند. انگیزه و ضروت بحث : همچنانکه مطرح شد از مهمترین بحثها در فقه امامیه مساله ولایت فقیه و محدوده اختیارات وی به عنوان حاکم جامعه اسلامی می باشد که از محوری ترین بحثها در زمینه حقوق اساسی است و در این رابطه مساله حقوق مردم و نحوه کنترل و نظارت آنها بر اعمال ولی فقیه مطرح می شود که بسته به نظارت فقهی سیاسی هر یک از عماء در طول تاریخ فقه شیعه داشته است که نظریات سیاسی مرحوم نائینی و امام خمینی به عنوان دو فقیه اسلام شناس که در متن مبارزه عملی برای تحق حکومت اسلامی قرار گرفته اند و ریشه در فقسه شیعی دارد بررسی و ارائه می شود. سوال اصلی در این رساله این است که نظریات سیاسی دو شخصیت مورد نظر یعنی مرحوم نائینی و حضرت امام خمینی با عنایت و توجه به مباحث مطرح شده در حقوق اساسی چیست ؟ در مباحث ارائه شده فرض بر این است که اسلام دینی آمیخته با سیاست و دارای نظام سیاسی است که قواعد کلی را بیان کرده و این قواعد کلی را بیان کرده و این قواعد قابلیت تطبیق در زمانهای مختلف را داراست و یا این پیش فرض نظرات فقهی و سیاسی این دو بزرگوار مطرح می شود. فرضیه ما در این مباحث همان موضوعاتی است که در حقوق اساسی مطرح است که تحت دو عنوان کلی "ساختار حکومت و حقوق مردم" ارائه می گردند و گرایش این تحقیق مباحث فقهی حقوقی است که از آثار عملی این دو شخصیت بر جای مانده است که از بیان، نحوه تحقیق نیز مشخص می شود که با مراجعه با آن آثار و طرح آن نظریات به تحلیل حقوقی آنا و تطبیق آنها با یکدیگر پرداخته می شود. نحوه تحقیق در این نوشتار با عنایت به منابعی که از نظرپردازان این دو مبنا در دست بوده و در مقاطع مختلف تاریخ ارائه گردیده استفاده شده است . محورهای این تحقیق در یک مقدمه و دو فصل و یک نتیجه ارائه می شود که فصلهای آن عبارتند از: -1 حقوق اساسی و حکومت دینی و 2- مضامین حقوق اساسی در دیدگاههای فقی سیاسی علامه نائینی و امام خمینی است که در فصل اول به بحثهای کلی در زمینه حقوق اساسی و موضوعات آن و رابطه آنها با دین و بررسی اجمالی نظرات علمای اهل تسنن و مشروعیت قدرت تشیع و تسنن پرداخته شده و در فصل دوم با ارائه نظریات فقهی سیاسی این دو بزرگوار اقدام گردیده و در خاتمه و نتیجه تطبیق نظریات آنها اراده گردیده است .