ایرج جلالی اردشیر خدادادیان
فصل اول را به پیشینه ارتش در ایران باستان (قبل از ساسانیان) یعنی دوره های پیشدادی و کیانی براساس روایات ملی، مادها، هخامنشیان و اشکانیان اختصاص دادیم. در این فصل، از ساختار و تشکیلات ارتش ، سلاحهای جنگی سپاهیان و تغییراتی که ارتش در هر دوره نسبت به دوره قبل از خود داشته مطالبی را بیان کرده ایم. در فصل دوم از عوامل مختلف تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دینی، که باعث شکل گیری ارتشی منظم و دایمی در دوره ساسانیان می شود، مطالبی به میان آمده است . در فصل سوم تشکیلات و واحدهای مختلف ارتش دوره ساسانی را با توجه به ساختار و کارکرد تاریخی آنها مورد تحقیق و بررسی قرارداده و واحدهای مختلف آنرا معرفی کرده ایم. فصل چهارم نیز به ابزارهای جنگی و پوشش نظامیان در دوره ساسانیان اختصاص داده شده است . در این فصل سلاحها و ابزارهای مختلف تهاجمی و دفاعی این دوره معرفی و بطور خلاصه به پوشش و لباس برخی از سپاهیان اشاره شده است . در فصل پنجم از ترکیب قومی ارتش ساسانی صحبت به میان آمده است . در این فصل بخری از گروهها و اقوام کمکی ارتش ، مورد شناسایی قرار گرفته و درباره اهمیت حضور آنها در ارتش مطالبی ذکر شده است . دست آخر تعدادی از این گروههای بکارگرفته شده در ارتش را، در دوره برخی از شاهان ساسانی معرفی کرده ایم. اساس مطلب ذکر شده در این فصل شگردهای رزمی و امور دفاعی ارتش در این دوره است و در کنار آن به سایر مسائل جنبی، که بنحوی با این مبحث در ارتباط می باشد، اشاره ای شده است . در فصل هفتم از مراسم و تشریفات در دوره ساسانیان، مطالبی به میان آمده است و چگونگی انجام این مراسم را تا حد توان در این نوشتار شرح داده ایم. در فصل هشتم مناصب و القاب نظامی را در دوره ساسانیان معرفی کرده ایم و رتبه و جایگاه هر یک از آنان را در امور نظامی این دوره مشخص نموده ایم. فصل نهم را به نظامیان در اجتماعی عصر ساسانی اختصاص داده ایم. اهم مطالب ذکر شده در این فصل، راجع به طبقه نظامیان، موقعیت و جایگاه آن طبقه در جامعه دوره ساسانی، ترکیب و ساختار و ویژگی و مختصات این طبقه در مقایسه با سایر طبقات این دوره است . فصل دهم، که آخرین فصل این رساله است ، به شاهان ساسانی و ارتش اختصاص دارد. مطالب این فصل راجع به میزان رسیدگی و توجه برخی از شاهان ساسانی به ارتش و وضعیت امنیتی کشور است . همچنین از عوامل تاثیرگذار بر ارتش در دوره برخی از این شاهان ذکری به میان آمده است .
