کانسار مگنتیت- آپاتیت سه چاهون در منطقه بافق، ایران مرکزی، از دو آنومالی x و xi تشکیل شده است. هر یک از این آنومالی ها متشکل از چندین کان تن هستند. فرآیند های جانشینی و برشی شدن در مقیاس گسترده ای در این کانسار به چشم می خورد. این کانسار از نوع کانسارهای اکسید آهن-آپاتیت (ioa) است، که در آن دگرسانی های سدیک، سدیک-کلسیک، پتاسیک و دگرسانی های دما پایین (پروپیلیتیک) قابل مشاهده است. کانه زایی مگنتیت - آپاتیت در 8 ± 510 میلیون سال پیش و در اواخر دوره فعالیت ماگمایی سدیک در منطقه (7 ± 525 میلیون سال پیش) رخ داده است. پس از کانه زایی (و پیش از وقوع پدیده برشی شدن)، فعالیت سیالات گرمابی غنی از co2-k-cl منجر به متاسوماتیزم مگنتیت (کاهش عناصر ti و al) و آپاتیت (شستشوی mn, mg, cl, na, y, lree و fe) شده است. در اثر این پدیده، بخش های تیره آپاتیت به همراه ادخال های مونازیتی غنی از lree و سیالات درگیر غنی از فاز مایع و بخار تشکیل شده است. وقوع پدیده برشی شدن باعث توقف متاسوماتیزم آپاتیت و مگنتیت شده و به دنبال آن، فضای ایجاد شده میان قطعات برش با کانی های گرمابی مانند کلریت، کلسیت، کوارتز، هماتیت، روتیل و تیتانیت پر شده است. عناصر al, ti, ree, p و fe که پیش از این قادر به جابجایی توسط سیالات گرمابی مرحله سدیک-کلسیک بوده اند، در سیال غنی از co2-k-cl تحرک محدودی داشته و به همین دلیل کانی مونازیت به صورت ادخال هایی در درون بخش های تیره آپاتیت نهشته شده است. فشار بالای حاکم بر کانسنگ در این مرحله، منجر به افزایش شستشوی ree از آپاتیت شده است. همین فشار در مرحله بعد باعث برشی شدن کانی ها شده است. با توجه به مطالعات انجام شده در این رساله، به نظر می رسد فعالیت سیالات گرمابی و تغییر ماهیت این سیالات در مراحل مختلف دگرسانی و کانه زایی نقش حیاتی دارد. متاسوماتیزم آپاتیت و مگنتیت و پدیده برشی شدن، مراحلی از تاریخچه تکامل کانسارهای ioa هستند که پیش از این کمتر به آنها پرداخته شده است.

هدف از انجام این مطالعه، تعیین منشا و رخداد نهشته فرومنگنز ناریگان واقع در 30 کیلومتری شمال شرق بافق یزد بوده است . به منظور دستیابی به این عدف ، مطالعات پتروگرافی، انواع سینرالوگرافی و ژئوشیمیایی بر روی کانسار انجام شد. در مطالعات پتروگرافی، انواع مختلف سنگهای پیرامون کانسار، شامل توفهای ریولیتی، گرانیت ، سنگ آهک ، شمیل و دایکهای دیابازی شناسایی، و بررسی گردیدند. در مطالعات سینرالوگرافی نیز کانیهای آهن و منگنزدار، به روشهای مختلف شناسایی و ارتباط پارانتیکی آنها با هم بررسی گردید. در مطالعات ژئوشیمیایی، به بررسی توزیع عناصر اصلی و ناچیز، عناصر نادر خاکی، اورانیوم و توریم در کانسنگ های فرونمگنز و سنگهای دربرگیرنده پرداخته شد. مجموعه اطلاعات بدست آمده، نشان می دهد که کانسار و سنگهای پیرامون آن در نواحی کم عمق و سکوی قاردار، تشکیل شده است . مطالعات ژئوشیمیایی نشان داد که این نهشته بر اثر فعالیت فرآیندهای گرمایی شکل گرفته و در بعضی موارد نیز تا حدودی به مواد خاگزاد آلوده شده است . مطالعات صحجرایی و پتروگرافی کانسنگ ها و سنگهای دربرگیرنده، منجر به تشخیص دو مرحله فعالیت گرمایی گردید: (1) کانه زایی اولیه بصورت رسوب ژلهای اکسیدی و هیدروکسیدی آهن و منگنز و تبلور بعدی آنها و (2) حرکت محلولهای گرمایی ثانویه، از مناطقی باشرایط احیایی بهسمت مناطق اکسیدان و انتقال آهن و منگنز به این مناطق و رسوب آنها. بعلاوه، مطالعات پتروگرافی بر روی کلیه سنگهای فوق نشان داد که در زمان تشکیل کانسار، پدپده کافتش در منطقه رخ داده و باعث تشکیل حجم وسبعی از ماگمای فلسیک و قلیایی گردیده است . همزمان با وقوع این پدیده، محلولهای گرمایی که محتوای خود را مستقیما از ماگمای مذکور، و یا بصورت غیر مستقیم از آبشویی توفهای ریولیتی بدست آورده اند. بصورت یک محلول بروندمی وارد بستر حوضه شده، و پس از پیمودن مسافتی در دریا، فلزات محلول در خود (بویژه آهن و منگنز) را بصورت distal ته نشین کرده و موجبات تشکیل کانسار فرومنگنز را فراهم آورده اند.