اصول تعلیم و تربیت مفاهیم، تکیه گاهها، دستورالعملهای کلی اساسی، جهت دهنده ای است که می توانند راهنمای عمل تربیتی معلمان، شاگردان، والدین و کلیه دست اندرکاران تعلیم و تربیت در رسیدن به اهداف آموزش و پرورش قرار گیرند. روش مورد استفاده در این پایان نامه، توصیفی - تحلیلی است . هدف از این تحقیق شامل استنباط و استخراج اصول تعلیم و تربیت از کتاب مثنوی معنوی مولوی به منظور استفاده دست اندرکاران تعلیم و تربیت کشور است . پس از طرح کلیات و توضیح وتبیین اصول تعلیم و تربیت به طور کلی ومعرفی مثنوی و خالق آن یعنی مولوی، نکات برجسته و مباحث کلی و اساسی مثنوی در مورد انسان و شئونات مهم حیات مادی و معنوی او در چهار فصل به بحث و بررسی گذاشته شد . اصول مبتنی بر آنها استنباط و استخراج گردید، که خلاصه آن به شرح زیر است : انسان ماهیت از اویی و به سوی اویی دارد، خلقتش هدفمند است ، درگیر دو دعوت الهی و شیطانی است و در نظام شاهد و مشهودی و جهان هدفمند زندگی می کند، او تربیت پذیر، کمال جو، ارزشمند، مختار و مسئول است و به همین دلیل قادر است در میان دو بی نهایت سیر کند که یکی به اعلی علیین و دیگری به اسفل السافلین منتهی می گردد. انسان در طی طریق کمال از شش مرحله یا مرتبه عبور می کند - جمادی، نباتی، حیوانی، آدمی، فرشته ای، و ابرفرشته اب - که سه مرجله اول مادی و اجباری و مربوط به جسم است و سه مرحله دومی اختیاری و معنوی و مربوط به روح او می باشد و مهمترین وظیفه تعلیم و تربیت این است که انسان را به سلمت از سه مرحله دوم عبور دهد. انسان علاوه بر بعد فردی از بعد اجتماعی و هویت جمعی نیز برخوردار است ، لذا هم می تواند بر اجتماع تاثیر گذارد و هم استعداد این را دارد که از اجتماع تاثیر بپذیرد. انسان از دو بعد جسمانی و روحانی برخوردار است که هر یک تمایلات و رغبتهای خاصی دارد. هر دو بلرای موجودیت و حیات مادی و معنوی اولازمند ولی ارجحیت و اصالت از ان بعد معنوی و روحانی و تمایلات و رغبتهای آن است . او نفسی دارد که دارای مراتب مختلفی همچون اماره، لوامه و مطمئنه است . مرتبه اول برای او خطرناک و در مرتبه دیگر می تواند نجات بخش او باشند، لذا مبارزه با نفس اماره و حمایت و تقویت نفوس لوامه و مطمئنه باید کاری همیشگی باشد. دل انسان کانون تجلی حق و مطمئن ترین وسیله کسب معرفت است که همواره باید در تزکیه و تجلیه آن کوشید.