بررسی و مقایسه اثر ادوات مختلف شخم در میزان حفظ ذخیره رطوبت در سیستم آیش گندم دیم و همچنین عملکرد محصول، کاربرد ادوات مختلف شخم شامل: دیسک ، گاوآن قلمی، گاوآهن برگردان، پنجه غازی - علف کش و شاهد (بدون شخم) در یک طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در مناطق دیمکاری شمال خراسان (بجنورد) مورد مطالعه قرار گرفت ، آزمایش در کرتهایی به ابعاد 10 × 40 متر انجام گرفت ، زمین مورد تحقیق در سال قبل زیر کشت گندم بود. سال اول عملیات آیش در پائیز سال 72 کلیه کرتها با گاوآهن قلمی شخم خورد. بهار سال 73 کرتها توسط ادوات شخم تیمار شد و عملیات ثانویه توسط پنجه غازی در اوایل تابستان بر علیه علفهای هرز و ایجاد مالچ خاکی جهت جلوگیری از تبخیر و تعرق انجام شد. در طول سال 73 در سه نوبت از سه عمق مختلف (0-30 و 30-60 و 60-90) سانتیمتری از کرتها نمونه برداری خاک انجام و رطوبت آن اندازه گیری شد و در پائیز همانسال کشت توسط بذر کار (عمیق کار) دیم با رقم گندم سبلان به مقدار 80 کیلوگرم در هکتار انجام گرفت . و در سال 74 محصول برداشت گردید. نتایج حاصله نشان داد که عملکرد دانه در حالتی که از گاوآهن برگردان استفاده شود بیشتر از بقیه تیمارها بوده و در حالت شاهد (بدون شخم) از بقیه موارد کمتر بوده است . رطوبت ذخیره شده در فصل آیش در تیمارهای گاوآهن برگردان و دیسک در عمق 30-60 سانتیمتری نسبت به بقیه تیمارها برتری داشته و از نظر آماری تفاوت معنی دار بوده است ، اگر چه عملکرد دانه در بین ادوات شخم بکار گرفته شده از تفاوت معنی داری برخوردار نبوده ولی روند تغییرات عملکرد به ترتیب از بیشتر به کمتر شامل گاوآهن برگردان دار، دیسک ، قلمی، پنجه غازی، علف کش بوده است . در بین تیمارها گاوآهن برگرداندار و دیسک نسبت به شاهد از تفاوت معنی داری برخوردار بوده است . بطور کلی کاربرد ادوات شخم در فصل آیش بمنظور حفظ ذخیره رطوبت در مقایسه با شاهد (بدون عملیات شخم) تاثیر مثبتی در افزایش عملکرد محصول داشته است .