مقصود جوادی زارع محمدحسین پاپلی یزدی
یکی از ارکان برنامه ریزی روستایی نحوه ارائه خدمات به روستائیان است ، چنانچه همگان فرصت و امکان استفاده از آن را بیابند، ولی محدودیتهای متعددی امکان استقرار تمام امکانات خدماتی را در نواحی روستایی میسر نمی سازد. از طرفی محدودیت منابع مالی و امکانات دولتی، مانع از استقرار تمام امکانات خدماتی در سطوح مختلف شده و از سوی دیگر ماهیت بسیاری از این خدمات به گونه ای است که استقرار آنها را در تمامی نواحی به لحاظ اقتصادی و درجه تخصصی بودن آنها، غیر ممکن می سازد و از اینجاست که درجه بندی وسلسه مراتب سکونت گاهی با درجه معینی از تخصصی بودن مطرح می شود در این نظام هر سکونتگاه در سلسله مراتب ، ارائه کننده خدمات معینی است ، از مراتب پایین به بالای نظام بر وسعت و طیف خدمات ارائه شده، همچنین بر درجه تخصصی شدن آنها افزوده می شود و در راس این نظام مراکز بزرگ شهری قرار می گیرد و در فرآیند توسعه نیروهای حاصل از آن از طریق مکانیسمهایی به سطوح پایین تر منتقل می شود، موضوع مهم در این نظام تعیین نقاط و گرهکهایی است که این وظیفه را بر عهده دارند. روشهای گوناگون بر تعیین سلسله مراتب سکونتگاهی ارائه شده است . که هر یک دارای نواقص و نقاط قوتی می باشند. در تحقیق حاضر بلحاظ تعدد متغیرهای مورد بررسی در سطح حدود 400 آبادی مدل میزان سنج نهادی "گاتمن" مناسب تشخیص داده شده که با تغیراتی در محدود مورد مطالعه بکار گرفته شده است . نتایج حاصل حاکی از تطابق آن با شرایط و واقعیتهای محدوده مورد مطالعه است . با بکارگیری 37 متغیر در سکونت گاهها و اعمال مدل فوق الذکر در سطح آبادیهای شهرستان نظام سطح بندی خدمات رسانی به شرح زیر طراحی گردیده است . 5 مرکز منظومه درجه 1، 22 مرکز منظومه درجه 2 و 57 مرکز مجموعه، بصورت سلسله مراتبی 235 آبادی بالای 20 خانوار و 90 روستای زیر 20 خانوار را در نزدیکترین فاصله ممکن به صورت اقماری زیر پوشش قرار می دهند. در نهایت برای مراکز مختلف خدمات دهنده و خدمات گیرنده سطحی از انواع خدمات در نظر گرفته شده است و بر همین اساس نیازبادیها برآورد و اولویت ایجاد آن مشخص شده است . تعداد زیاد آبادیهای شهرستان و همچنین تعداد متغیرهای مورد بررسی محاسبات دستی را تقریبا غیر ممکن می نمود و به همین لحاظ نرم افزار خاصی طراحی شده است که توانایی دریافت داده ها و ارائه گزارشهای مختلف بر اساس متغیرهای گوناگون و در سطوح مختلف آبادیها و همچنین تجزیه و تحلیل و برنامه ریزی را دارد.
