پیدایش یک شبکه شهری و و چگونگی شکل گیری فضایی آن در یک کشور و یک منطقه بازتاب پدیداری شکل بندی های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی در مقاطع مختلف تاریخی خاص هر دوره است . همچنین خصیصه ای می تواند به حالات گوناگونی در نحوه تکامل و تحول ساختارهای فضایی و شبکه شهری به انجامد که آن را می توان بعنوان شبکه شهری توسعه یافته، در حال توسعه، کمتر توسعه یافته و یا توسعه نیافته تعبیر نمود. اساس این تفکیک در میزان و درجه بلوغ و تکامل سازمان فضایی و شبکه شهری، هماهنگی عناصر درونی و انتظام یابی فضایی آن با عناصر بیرونی، انطباق ساختارهای عملکردی، تعادل یابی توسعه پایدار، روانی و سهولت در جابجایی موثر جریانات متقابل عملکردی نهفته است . شبکه شهری ایران تا چند دهه قبل، از همگونی نسبی و سنتی برخوردار بوده است که از دهه 30، به دنبال دگرگونی شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران که ناشی از حاکمیت الگوی برونزا بوده است ، دچار تغییرات اساسی گردیده است پیدایش کلانشهرها، گسیختگی یا انفصال در شبکه شهری در سطح کلی سرزمین و در سطح مناطق و سلطه نظام تک شهری از ویژگی های این نظام شهری است . به دلیل خصلت تمرکز طلبانه سیستم سرمایه داری بسیاری از کشورهای بیشتر توسعه یافته نیز دارای ساختار نخست شهری در نظام شهری هستند ولی تجربیات بعمل آمده در این کشورها در زمینه اختیار و عملی سازی راهبردها و دستیابی به اهداف در مقایسه با کشورهای کمتر توسعه یافته بطور نسبی موفقیت آمیز بود که امکان بکارگیری برخی از تجربیات تاریخی و توسعه ای دور از دسترس نمی باشد. این رساله به بررسی امکان کنترل، اصلاح و ساماندهی نظام شهری می پردازد و با توجه به شرایط و محدودیت های کشور ویژگی های تاریخی و توسعه ای آن سوالاتی در این ارتباط مطرح می سازد که هدف رساله پاسخگویی به این سوالات با توجه به شرایط خاص استان اردبیل می باشد که بعنوان نمونه موردی مورد مطالعه قرار می گیرد. جهت دستیابی به اهداف رساله، مطالعه و بررسی نظری و تجربی در زمینه برنامه ریزی نظام شهری صورت می گیرد و براساس فرآیند تحقیق و تدوین رساله در نهایت راهبردهای قابل عمل در جهت اصلاح، کنترل و ساماندهی نظام شهری استان و امکان بکارگیری این راه حلها در سایر نقاط کشور مطرح می گردد.