کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری در مسیر بازرگانی شرق به غرب، راه های تجاری فراوانی داشته است. بیشتر حکومت ها به اهمیت عبور و مرور کاروان ها، تجار و مسافران در این راه ها، توجه خاصی نشان داده اند و در احداث بناهایی در جهت اسکان آنان ، که کاروانسرا یا رباط نامیده می شدند، همت گماشته اند. این بناها عمدتاً به صورت چهار ایوانی ساخته می شدند و به دلایل امنیتی اغلب یک ورودی داشتند. در برخی از کاروانسراها، شاه نشینی در بالای این ورودی قرار داشته است. در این بناها علاوه بر ایجاد اتاق هایی در جهت اسکان مسافران، فضاهایی نیز ، در جهت نگهداری چهارپایان در نظر گرفته شده است. تنوع کاروانسراها در ایران بسیار زیاد است. بخصوص در دوره صفوی کاروانسراهای فراوانی ساخته شده که نقشه چهارضلعی، مدور و یا چندضلعی داشته اند. در این پژوهش بررسی و تحلیل کالبدی فضایی کاروانسراهای هشت ضلعی دوره صفوی و میزان انطباق نقشه هشت ضلعی با کاربری کاروانسرا، مد نظر قرار دارد. پس از مطالعه و شناخت کلی کاروانسراهای دوره های مختلف، انواع کاروانسرا با توجه به دیدگاه های متفاوت دسته بندی شده و عناصر و اجزای تشکیل دهنده آنها مورد بررسی قرار گرفته اند. سپس شش کاروانسراهای هشت ضلعی، از طریق مراجعه به اسناد و منابع کتابخانه ای و استعلام از سازمان میراث فرهنگی شناسایی شدند. از این میان ، پنج کاروانسرای امین آباد، ده بید، خان خوره، چهارآباد و بنارویه طبق اسناد و مدارک موجود و تحقیقات باستان شناسی افرادی همچون ماکسیم سیرو، ولفرام کلایس و محمد یوسف کیانی، مربوط به دوره صفوی هستند و قدمت کاروانسرای انجیره (انجیله) به دوره ایلخانی می رسد. در این پژوهش نگاه ویژه به سوی کاروانسرای امین آباد است که ساختار بنا و تزئینات آن سالم تر از سایر کاروانسراهاست و امکان بررسی و تحلیل های بیشتر را میسر می سازد. مطالعات صورت گرفته در این پژوهش بر اساس روش تاریخی- توصیفی- تحلیلی انجام شده است. بدین منظور، پس از شناخت موقعیت طبیعی و تاریخچه بناها، تمامی نقشه ها توسط نرم افزار اتوکد ترسیم دوباره شده و از نظر مقیاس با بنای موجود و نقشه هوایی آن هماهنگ شده و با استفاده از روش میدانی و تهیه عکس هایی از وضع موجود بناها، تحلیل های لازم بر روی آنها انجام شده است و در جداولی نسبت های کالبدی فضایی و ویژگی های اصلی هر بنا به طور خلاصه ارائه شده است. در پایان با مطالعه تطبیقی این کاروانسراها و روش قیاسی، سعی شده است تا به دلایل بهره گیری از نقشه هشت ضلعی، نحوه سازماندهی فضاهای مختلف و اصول کلی طراحی این بناها، دست یافت. تحلیل ها بیانگر آن است که دلایلی همچون دفاع ساده تر از بنایی هشت ضلعی و متراکم، تقویت ایستایی ساختمان با افزایش تعداد برج ها و پشت بندها، اصلاح تداخل رفت و آمد به اصطبل ها در گوشه های حیاط، بهبود نورگیری اتاق های روبروی ورودی و ایجاد بنایی خاص جهت اسکان افراد ویژه و حاکمان، در شکل گیری کاروانسراهای هشت ضلعی، موثر بوده اند.

خانه به عنوان جایگاهی امن برای زندگی روزمره انسان یکی از مهمترین گونه های معماری محسوب می شود که نقش به سزایی در تقویت روحیه و سلامت جسم، ایفا می کند. با این دیدگاه خانه را باید به گونه ای طراحی نمود که متناسب با نیازها و برطرف کننده خواست های روحی و جسمی فرد باشد و آرامش و آسایش انسان را تأمین کند. هدف این رساله طراحی مسکن برای اقشار کم درآمد در شهر جدید بهارستان است که بر پایه ی کاهش قیمت تمام شده مسکن می باشد به طوری که به سلامت مسکن و کیفیت سکونت، آسیب نرساند. با توجه به اینکه گروهی از مردم جامعه توانایی واستطاعت خرید مسکن با قیمت های بالا را ندارند، باید طرحی نو در الگوی کالبدی مسکن ارائه شود که در آن راهکارهایی از قبیل مسکن با مصالح و تکنولوژی ساخت ارزان، مسکن با ارزش زمین پایین، حداقل کردن فضاهای مورد نیاز، ایجاد فضاهای منعطف، سری سازی و مسکن تدریجی، یا ترکیبی از موارد ذکر شده استفاده گردد ، تا بتواند جوابگوی سکونت این گروه از مردم جامعه باشد . در طراحی این مجموعه حیاط و فضای سبز بسیار مورد توجه بوده است، چرا که فضای سبز علاوه بر تأمین بهداشت محیط مسکونی، نقش مثبتی در سلامت روان ساکنان و حتی شهروندان به عهده دارد. در این طرح علاوه بر تأمین سبزینگی در فضاهای جمعی و طبقات به امنیت و آسایش ، جمع گرایی ، نشاط، پویایی ، تنوع فضایی نیز توجه شده است. در این پژوهش اقشار کم درآمد جامعه به عنوان گروه هدف از سایر گروه ها جدا گردیده است و معماری مناسبی با مساحت مورد نیاز آن افراد ، با احتساب نیازهای اولیه سکونتی و شرایط رفاه نسبی و با توجه به تعداد نفرات متفاوت موجود در یک خانواده ، از یک زوج گرفته تا یک خانواده با تعدد فرزندان دختر و پسر ، بررسی و طراحی گردیده است.

استان ایلام در غرب سرزمین ایران با مساحتی در حدود 20 هزار کیلومتر مربع در مرز بین رشته کوه های زاگرس و دشت های پست کشور عراق قرار گرفته، مطابق یافته های باستان شناسان دارای تاریخی کهن به قدمت تاریخ تمدن بشری و حتی پیش از آن می باشد. اوج درخشش استان ایلام در تارک تاریخ طولانی سرزمین ایران بدون شک مربوط به دوره ساسانیان است که از خود آثاری بسیار در این استان به جای گذاشته اند، دلیل این مسئله را می توان به نزدیکی استان به پایتخت ساسانی و امنیت طبیعی بالای آن و نیز وجود شهر های مهم، راه های تجاری، سیاسی و نظامی، وجود رود خانه های دائمی و جلگه های حاصلخیز، آب و هوای مناسب و مساعد منطقه و... جستجو نمود. از میان بناهای به جای مانده از این دوره در استان ایلام، قلعه ها و استحکامات نظامی به دلیل تعدد و تنوع بالا از اهمیت خاصی برخوردارند که دلیل این تنوع و تعدد نیز در همان مواردی که در بالا ذکر آن رفت قابل مشاهده است. علیرغم این تنوع و تعدد، متأسفانه جز آنچه که عده ای از دانشجویان رشته هایی نظیر معماری و باستان شناسی به انجام رسانده و پژوهش های جسته و گریخته ای که به جهت ثبت آثار تاریخی و آن هم تنها در مورد تعداد محدودی از این بنا ها صورت پذیرفته است، تا کنون هیچ گونه تحقیق جامع و مانعی در مورد هیچ یک از گونه های ساختمانی متعلق به دوره ساسانی در سطح استان صورت نگرفته است. به همین روی نگارنده این سطور در صدد برآمده است ضمن ارائه الگویی مشخص جهت بررسی معماری بناهای تاریخی استان و بویژه قلعه های موجود در آن، تعدادی از این قلعه ها را که در فهرست آثار ملی ثبت گردیده و تعلق آنها به دوره ساسانی مسجل می باشد و درضمن از نظر ساختمانی و کالبدی تا حد قابل قبولی سالم و قابل بررسی می باشند، انتخاب و در چارچوب الگوی پیش گفته مورد مطالعه قرار دهد. در پژوهش حاضر که در آن علاوه بر مطالعات کتابخانه ای از پژوهش های میدانی به طور گسترده استفاده شد، علاوه بر ذکر کلیاتی نظیر ضرورت تحقیق، پیشینه تحقیق، روش تحقیق، منابع تحقیق و ... مختصری در مورد استان ایلام و نیز تاریخ و معماری ایران بویژه در دوره ساسانی و نیز پیشینه قلعه سازی و تحقیقات گونه شناسانه ای که در مورد آن صورت پذیرفته است، بحث گردید و در فصل مربوط به معماری، معماری قلعه های مورد مطالعه در سه بخش تحت عناوین سامانه زمینه، سامانه فضایی و سامانه کالبدی، بررسی و ضمن ارائه جمع بندی و نتیجه گیری از مطالعات مذکور، پیشنهاداتی جهت گونه شناسی بناهای نظامی استان در دوره ساسانی ارائه و احتمال تعلق هر یک از بناهای نظامی استان- اعم از ثبت شده و ثبت نشده در فهرست آثار ملی- به یکی از گونه های پیشنهاد شده، مطرح گردد.

مقوله آموزش رسمی در کشور ایران دارای سابقه طولانی است و مدارس بخش مهمی از بناهای تاریخی کشور را تشکیل می¬دهند¬. علی¬رغم تغییراتی که در دوره¬های مختلف تاریخی روی داد اما آموزش همواره اهمیت خود را حفظ کرد و الگوی خاصی برای معماری مدارس شکل گرفت. در اواخر قاجار و اوایل پهلوی تحت تأثیر عوامل گوناگون تغییرات بنیادینی در وضعیت اجتماعی کشور و جنبه¬های مختلف زندگی مردم ایران روی داد¬. در پی این تغییرات آموزش نوین مورد توجه قرار گرفت و به مرور بخش اصلی و عمده¬ی آموزش کشور را تشکیل داد¬. این آموزش جدید نیازمند مدارس جدیدی هم بود و به این ترتیب اندک اندک مدرسه¬های جدید در شهرهای مختلف کشور تأسیس گردیدند¬. بی شک شناخت تغییرات معماری در یک گونه مهم همچون مدارس و نیز ردیابی و بررسی علل این تغییرات از اهمیت فراوانی برخوردار است و راه را برای پژوهش¬های بعدی هموار می¬کند¬. شهر یزد از دیرباز یکی از مراکز علمی کشور بوده و تعدادی از مدارس سنتی مهم کشور در آن واقع بودند¬. زمانی کوتاه پس از آغاز تأسیس مدارس جدید در کشور¬، یزد نیز شاهد ایجاد این مدارس بود و بعد از مدتی تعداد قابل توجهی مدرسه جدید در یزد دایر گردید¬، بررسی معماری مدارس جدید در یزد امکان تحلیل معماری مدارس جدید در دوره اواخر قاجار و پهلوی اول را فراهم می-آورد¬. نمونه¬های حائز شرایط از طریق مطالعات کتابخانه¬ای¬، بررسی میدانی و اسناد و مدارک سازمان میراث فرهنگی مورد شناسایی قرار گرفتند¬. در این تحقیق بخشهای مربوط به مباحث نظری و تاریخی و نیز اطلاعات مرتبط با هر یک از نمونه¬ها به صورت کیفی توصیف¬، طبقه بندی و تحلیل شده¬اند¬. علاوه بر این¬، اطلاعات حاصل از این تحلیل¬ها در قالب جداول با یکدیگر مقایسه شده¬اند¬. هدف از این تحقیق شناخت معماری مدارس جدید در این دوران و بررسی تغییرات آنها نسبت به مدارس سنتی و عوامل موثر بر این تغییرات است¬. در این تحقیق مشخص شد عوامل گوناگونی در تغییرات آموزشی اواخر قاجار نقش داشته¬اند و این تغییرات به راحتی حاصل نگشته است و در ابتدا با مخالفت¬های فراوان رو به رو بوده است¬. بر مبنای نتایج این تحقیق در مجموع¬، تغییر در نوع عملکرد آموزشی منجر به تغییر در معماری مدارس گردید¬. در مدارس جدید از الگوی متداول مدارس ایرانی استفاده نشد¬. الگوها و عناصر سامان¬دهنده¬ی فضاها در ساختمان مدارس تغییر کرد اما الگویی قطعی و یکسان برای ساخت تمامی مدارس جدید در آن دوران حاصل نگشت¬. با وجود تغییرات اساسی و مهم در معماری مدارس جدید نسبت به مدارس سنتی¬، در برخی زمینه¬ها مانند شیوه ساخت¬، سازه¬ و مصالح¬، این مدارس جدید همچنان تا حد زیادی در ادامه شیوه¬های معماری سنتی می¬باشند¬.

کبوترخانه ها یکی از انواع معماری بومی ایران به شمار می روند. بناهایی اعجاب انگیز و زیبا که مسکن کبوتران و مرکز جمع آوری کود برای باروری خاک می باشند. برج های کبوترخان با وجود کارکرد ساده ای که دارند، از ویژگی های معماری و سازه ای شگفت انگیز و منحصربه فردی برخوردار هستند. امروزه به دلیل تغییر در ساختارهای سنتی کشاورزی، کبوترخانه ها کارکرد اصلی خود را از دست داده و تنها برج هایی رو به ویرانی در دشت ها محسوب می شوند. با توجه به تعدد کبوترخانه های تاریخی در استان اصفهان، لزوم گونه شناسی کبوترخانه ها برای قرار دادن نمونه های مشابه در یک گروه و بررسی الگوهای به کار رفته ضروری است. روش های گوناگونی برای گونه شناسی وجود دارد، لیکن در رساله ی پیش رو صرفاً گونه شناسی بر مبنای فرم مدنظر می باشد. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و دسته بندی انواع گونه های کبوترخانه در استان اصفهان بر مبنای طرح و فرم آنها و سپس تحلیل تأثیرات فرم گونه ها بر پایداری سازه ی آنهاست. این تحقیق در پی پاسخ به دو پرسش می باشد. اول اینکه، کبوترخانه های استان اصفهان از لحاظ فرمی به چند دسته تقسیم می شوند و دوم اینکه چه شاخصه هایی در فرم آنها وجود داشته که موجب پایداری سازه و به تبع آن ماندگاری شان در طی سالیان متمادی شده است. برای نیل به این مقصود، از روش های کتابخانه ای همچون فیش برداری از منابع تاریخی و سفرنامه ها، جداول آماری و منابع تصویری و نیز از روش های میدانی شامل مشاهده، مصاحبه و روش های صوتی و تصویری استفاده شده است. این پژوهش از منظر هدف، در زمره ی تحقیقات کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی است.از نتایج تحقیق این گونه بر می آید که برج های کبوتر استان اصفهان از لحاظ فرم به سه گونه ی اصلی تقسیم می شوند: گونه ی استوانه ای، گونه چندقلو و گونه مکعبی. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که معماری و سازه کبوترخانه های استان اصفهان به نوعی در هم تنیده، به صورتی که فرم برج های کبوتر موجب پایداری بیشتر سازه ی آنها شده است.

با عنایت به اینکه در زندگی امروزی به علت مشکلات زیادی که وجود دارد کمتر خانواده ها می توانند به سفر بروند و جاذبه های ایران را از نزدیک مشاهده کنند. نیاز به مکانی است که این جاذبه ها را به گونه ای مناسب در خود جمع کرده باشد. اراضی وکیل آباد مشهد به علت اینکه یکی از نقاط خوش آب و هوای منطقه است و دارای ویژگی های طبیعی با ارزش است و با توجه به موقعیت و وسعت خود می تواند به این نیاز پاسخ گوید. در این دره سنگی، گرانیت آب رودخانه و درختان با هم در می آمیزند و مناظر بدیع و زیبایی را می آفرینند. این منطقه از نقاط با ارزش و دیدنی مشهد است که همواره به عنوان یکی از مهمترین مکان های تفریحی شهر مشهد مطرح و مورد استفاده اهالی شهر و مسافرین بوده است . طرح این باغ با هدف معرفی و شناساندن هر چه بیشتر فرهنگ و جغرافیایی نقاط مختلف سرزمین ایران خصوصا به جوانان و نوجوانان که سرمایه های کشور هستند ارائه می شود. هدف اصلی این عملکرد، اعتلای فرهنگ ایران و ترغیب مردم نقاط مختلف این سرزمین که بازدید کننده از این باغ هستند، به نگهداری عناصر طبیعی و مصنوع شهر و دیار و آداب و سنن خود است . باغ ایرانگردی (ایران سرزمین من) با عناصر و بخش های زیر شکل خواهد گرفت : معرفی ایران شامل نمایاندن عناصر معرف شهرها و معرفی ایران بخش های پذیرایی منطبق با فرهنگ هر منطقه و محوطه های با آرایش و سیلقه هر بوم بدیهی است رستوران ها و چایخانه های مختلف در این طرح، کار پذیرایی را به عهده خواهند داشت ضمن اینکه فضاهای جنبی مانند فضاهای بازی بچه ها فضاهای کمپینگ و پیک نیک و یا مسیرهای دوچرخه سواری و قطار تفریحی نیز در این طرح در نظر گرفته خواهد شد. به علت اینکه باغ وکیل آباد همواره به عنوان گردشگاه و محل تفریح شهروندان مشهدی و زوار بوده است . لذا این پارک با هدف حفظ این نقش و اعتلای کمی و کیفی آن شکل خواهد گرفت . و تبدیل باغ وکیل آباد به پارک تفریحی و پذیرائی، در کنار عملکرد "ایران سرزمین من" در نظر گرفته خواهد شد. در کنار دو عملکرد بالا، پردیس هنر ایران (باغ صنایع و هنر ایران) نیز مطرح خواهد شد. این طرح با هدف شناساندن و معرفی صنایع و هنرهای دستی نقاط مختلف ایران و احیای آنها که غالبا در معرض فراموشی هستند، خصوصا نسل جوان که عمدتا از این صنایع بی اطلاعند و قدردانی از استادکاران مختلف ، صنفی نمایش گوشه هایی از آثار و هنرهای ارزشمند آنان شکل می گیرد. استادکاران و هنرجویان رشته های مختلف صنایع دستی در کارگاهها بطور جنبی فعالیت خواهند داشت . همه این فضاها، در راسته هایی مانند بازارهای قدیم در هر شهری طراحی خواهد شد. که البته در هر شهر یا استان فعالیت پردیس هنر همان شهر در نظر گرفته خواهد شد. این طرح ضمن بازدهی اقتصادی، بخش بسیار جذابی برای مردم هنر دوست ایران خواهد بود.