تحقیق حاضر، براساس پنج کتاب (قابوس نامه، تاریخ بیهقی، سفرنامه ناصرخسرو، سیاست نامه و کیمیای سعادت )است . این آثار، هر یک از جهاتی(سیاسی، حکومتی، اخلاقی، تاریخی، جغرافیایی، ادبی و فرهنگی) اهمیت دارند و مجموعا"، مجموعه فرهنگ ایران را قبل از حمله مغول بیان می کنند. نویسندگان این آثار نیز دارای وجهه و شخصیت برجسته ای - هر یک از جهتی - هستند. نظام الملک ، نماینده طبقه حاکم قرن پنجم، بیهقی، نماینده طبقه اندیشمندان غیردینی( و نه ضددینی)، ناصرخسرو، نماینده دیگراندیشان و چپی های مذهبی و غزالی نماینده عالمان دینی هستند. عنصرالمعالی کیکاوس - هرچند از درباریان و طبقه حاکمان است - ولی در قالب شخصیت تمام طبقات رفته است و در هر بخش نماینده یکی از آنهاست . شخصیت خود اوبیشتر، بیانگر طبقه توانگر غیرحکومتی است . اجماع ناخودآگاه این پنج شخصیت در موضوعی یا عقیده ای، بیانگر پذیرفته بودن آن در کل جامعه است . این تحقیق بیشتر در زمینه فرهنگ (به معنای مجموعه میراث فکری، اخلاقی، اعتقادی) است ، و نه تمدن(به معنای مجموعه میراثهای مادی و ابزاری).