نام پژوهشگر: اعظم هدایتی

زندگانی و تکاپوهای سیاسی خان احمد خان گیلان
پایان نامه 0 1362
  اعظم هدایتی   هاشم آغاجری

سادات کیائی در گیلان از انقلابیون عرب بوده اند که بواسطه فشارهای خلافت عباسی از عراق خارج شده و در ابهرسکنی گزیدند. پس از مدتی ابهر مهاجرت نموده در منطقه کهدم سکنی گزیدند و سپس در روستای ملاط ساکن شدند و در زمان امیرکیا ، قیامی برعلیه حاکمان وقت کرده و مجبور به نقل مکان به رستمدار شدند و بعد از فوت او، پسرانش با حمایت حاکمان مازندران دوره ای از کشمکش و جنگ با حاکمان محلی گیلان را آغاز کرده و موفق به فتح گیلان بیه پیش و استقرار حکومت در این منطقه شدند. در باره نقش کیائیان در روی کار آمدن صفویان ، آنها با حمایت از اسماعیل و پناه دادن به وی نقش مهمی در پرورش روحی و جسمی موسس سلسله صفوی و نیز آمادگی تشکیلاتی نهضت آنها داشتند. خان احمد خان در واقع وارث حکومت کیائی بود و چون زمان مرگ پدر خردسال بود نقش امرا و سپهسالاران گیلان در استمرار حاکمیت او بر گیلان بسیار مهم است. خان احمد در دوره شاه طهماسب به عنوان عضوی از اتحادیه حکومت صفوی محسوب می شد که وفاداری و سرسپردگی از اصول مهم تداوم و بقا شمرده می شد. اما وی با در پیش گرفتن سیاست فرهنگی و مذهبی مبتنی بر تسامح و نمایش بعضی تمایلات استقلال طلبانه مورد غضب و خشم شاه قرار گرفت و سرانجام نیز دستگیر شده و از حکومت برکنار شد. گیلان بعد از خان احمد در اختیار صفویان قرار گرفت اما مردم آن در برابر قزلباشان دست به مقاومت زدند. در فاصله سالهای 985-975 خان احمد در زندان بود و شاه اسماعیل ثانی گرچه قول آزادی او را داد ولی به وعده خود عمل نکرد و خان احمد سرانجام در زمان محمد خدابنده آزاد شده و حکم حکومت گیلان را دریافت و با دختر شاه طهماسب نیز ازدواج کرد. روابط خان احمد با سلطان محمدخدابنده به دلیل کوتاه بودن فاصله زمانی مورد خاصی نداشت ولی در دوره شاه عباس سرشار از ماجراهای بسیار است . شاه عباس با در پیش گرفتن سیاست تمرکزگرایی تحمل حکومتهای محلی را نداشت و خان احمد با درک چنین سیاستی برای حفظ خود دست به تلاش برای برقراری رابطه با عثمانی و روسیه و درخواست حمایت از آنها زد.