چکیده: هُنر سیستان و بلوچستان در مناطق جنوب شرقی فلات ایران، از سابقه ی دیرینه ای برخوردار بوده و هم زمان با سایر جنبه های تمدنی، مسیر تکامل خود را در دوره های مختلف تاریخی طی نموده است. فرش نیز یکی از دستبافته های اصیل در استان است، که از دیرباز تاکنون در منطقه رایج بوده و نقوش آن علاوه بر زیباییِ بصری، دارای معانی و مفاهیمی عمیقِ بسیاری است، و ارزشهای نمادینِ فرهنگ غنی ایرانیان را، در خود جای داده و همواره خصوصیاتِ فرهنگی و بومی خویش را حفظ نموده است. بخش هایی از نقوش بکار رفته در فرشهای معاصر و بومیِ دو منطقه ی سیستان و بلوچستان، هندسی، به هم نزدیک و دارای ریشه های تصویری و مفهومی یکسانی بوده است. با توجه به این که نوع بافت تأثیر مستقیمی در بوجود آمدن نقوش دارد. دراین پژوهش، نخست ویژگی های عُمومی فرشبافی و موارد مرتبط با دستبافته های رایج، براساس نمونه های موجود در استان و همچنین قدمت بافت، معرفی و پرداخته شده، آن گاه برای درک بهترِمفاهیمِ هنری، زیبایی شناسی و عناصرآن به همراهِ نقوش و فرش های دو منطقه براساس رنگ، نقشه و دسته بندی نقوش به مدد تصاویر و نمونه های موجود بررسی گردیده، از این رهگذر و مقایسه ی فرش های اقوام سیستانی و بلوچستانی، ارتباط و اشتراک آنها شناسایی و پرداخته شده است. بر این اساس، در روند انجام این پژوهش از یک سو به تحقیقات گسترده ی میدانی تکیه شده و از سوی دیگر، مطالعات کتابخانه ای، اینترنتی و رجوع به منابع مکتوب و نامکتوب صورت پذیرفته است.

از دیر باز میان ایران و اروپا تعاملات فرهنگی متعددی وجود داشته است، درباره میزان تاثیرگذاری هنر نساجی ایران بر اروپا و تاثیر صنعت نساجی دوره ساسانی بر نقوش منسوجات بیزانس و گسترش یافتن آنها در اروپا نظریات گوناگونی به اثبات رسیده است. نقش¬پردازی بدیع هنرمندان سلجوقی از نقوش انسانی، حیوانات رو¬ در¬ رو و پشت به پشت درخت زندگی، ترکیب¬بندی ایستا و متقارن درون مدالیون و تزیین نقوش به وسیله خط نوشته¬ها، موجب پذیرش نقش¬مایه¬های هنر ایران در بین هنرمندان اسپانیا گردید. در این پژوهش نقوش مشترک بر روی منسوجات دوره سلجوقی و همزمان با این دوره، اسپانیا مورد بررسی قرار گرفته تا به این سوالات پاسخ داده شود که: کدامیک از نقوش منسوجات سلجوقی بامنسوجات اسپانیا مشترک هستند؟، این نقوش به چه صورت جلوه¬گر شده¬اند؟ نتایج حاصل از پژوهش نشان می¬دهد که نقوش بسیاری از پارچه¬های ابریشمی در اسپانیا قرن 11و12 میلادی با نقوش پارچه¬های سلجوقی مطابقت دارد. این تشابهات به دلیل سیطره طولانی مدت نقوش ساسانی بر نقوش منسوجات ایران و اروپا است، همچنین در دوره اسلامی، به واسطه بسط روابط میان ایران و ممالک اسلامی با اروپا، به ویژه اسپانیا، این نقوش همچنان تاثیرگذار بوده اند. با توجه به منسوجات به دست آمده از دوره سلجوقی و تطبیق آنها با منسوجات اسپانیا در قرون (6-5 ه.ق/12-11م.) می¬توان گفت که نقوش پارچه¬ها، مضامین و ترکیب¬بندی نقوش منسوجات اسپانیا متاثر از ساسانی و تداوم این تاثیرپذیری¬ها تا اواسط سده¬های میانه میلادی، تا حدودی متاثر از نقوش سلجوقی ادامه داشته است. این پژوهش با استفاده از ابزار کتابخانه¬ای و با روش تطبیقی¬- تحلیلی و به هدف جستجوی این تاثیر پذیری در زمینه نقوش مشترک و چگونگی جلوه¬گر شدن نقوش انجام گرفته است.

یکی از رویکردهای جدیدی که در مطالعات اسطورهای در عرصهی ادبیات و هنر بکار گرفته میشود، اسطورهی قهرمان است که در آثار بسیاری از اسطورهشناسان مطرح و بنامی چون میرچا الیاده، کارل گوستاو یونگ، جوزف کمپبل و ... دیده میشود. در این رساله سعی بر این است، کهن الگوی قهرمانی را که بهرام بیضایی؛ سینماگر مولف در آثار سینمایی و نمایشی خود استفاده کرده است با الگوی سفر قهرمان کمپبل مورد مداقه قرار داده و به این پرسش پاسخ داده شود که: با توجه به نظریه الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل، چگونه میتوان بازنمایی اسطورههای ایرانی در آثار بهرام بیضایی و شکل گیری آن در ادبیات نمایشی و سینمایی خاص وی را تبیین کرد؟ همانطورکه کمپبل در کتاب "قهرمان هزار چهره"ی خود بیان کرده است، قهرمان از دنیای عادی پا در دنیای ویژهای میگذارد و با عبور از موانع، آزمونها، دشمنان، آزمون بزرگ و ... تجدید حیات و دوباره به دنیای عادی خویش باز میگردد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و از ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانهای نیز بهره گرفته - شده است.

یکی از پرمخاطب ترین و موثرترین آثار گرافیکی، اعلان های سردر سینما هستند. این بخش با وجود اینکه تحولات پرشماری را از سر گذرانده، کمتر مورد توجه هنرمندان و پژوهشگران قرار گرفته است. نظر به میزان اهمیت و نوآوری موضوع، پایان نامه حاضر با طرح این پرسش شکل گرفت که اساساً " چه تحولات تکنیکی و بصری در خصوص اعلان های سردر سینما در ایران رخ داده است؟" اعلان های اولیه، نقاشی هایی بودند که بر روی پرده های بزرگ انجام می شدند؛ امروزه با پیشرفت صنعت و علوم، از شیوه های مختلف چاپ عکس یا طرح بر روی پرده های بنر یا فلکسی فیس استفاده می شود. فناوری جدید دیگر استفاده از نمایشگرهای بزرگ دیجیتالی است. پیرامون تحولات بصری نیز می توان به رواج استفاده از عکس های پرتره بازیگران و اجرای پر زرق و برق با نرم افزارهای گرافیک اشاره نمود. تحولات اساسی در اعلان ها و پوسترهای سینمایی ایران را می توان به دو دوره: سنتی (نقاشی)، از دهه 1310 تا اوایل دهه 1380 و دیجیتال (کامپیوتری) از 1380 تا کنون، تقسیم نمود. در خصوص گرافیک سینمایی، پوستر فیلم و اعلان سردر (پلاکارد) به صورت کلی و پراکنده مطالبی به چاپ رسیده، ولی تحقیق جامعی که به اعلان های سردر سینما در ایران پرداخته باشد، انجام نشده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته و در انجام آن از منابع کتابخانه ای و همچنین سایت های معتبر استفاده شده است.

نخستین بار حاکمان ایلخانی، بدون توجه به احکام شرعی اسلامی در خصوص منع تصویرگری چهره، به ویژه تصویر اولیای الهی، دستور به نگارش کتب مصور، همراه با نگاره هایی با مضامین مذهبی دادند. تعدادی نسخ خطی، تحت حمایت هنری حاکمیت تیموریان به وجود آمدند که تصاویر پیامبر اسلام(ص) و اصحابش و همین طور امام علی(ع) و دو فرزندش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به نمایش می گذاشتند. در ابتدای دوران صفویه نیز، تعدادی از تصاویر نسخ خطی به ترسیم عناصر شیعی اختصاص یافتند. نگارگران برای برجسته ساختن شمایل مورد نظرشان از روش هایی چون: اختصاص موقعیت های مکانی خاص در ترکیب بندی اثر، و یا در نظر گرفتن هاله ی نور به دور سر، بهره می گرفتند. سوالی که در صدد یافتن پاسخ آن هستیم این است که: شیوه ترکیب بندی و استفاده از رنگ در شمایل نگاری شیعیِ تیموری و صفوی بر چه مبنایی استوار است؟ ترکیب بندی این آثار به گونه ای است که، حرکتی منحنی و حلزونی را برای بیننده تداعی می کند. ویژگی های رنگ شناسی در این آثار فراوان اند. از بارزترین آن ها می توان به استفاده از رنگ طلایی و سبز برای ایجاد حالات روحانی و معنوی در اثر اشاره نمود. در این پایان نامه، به مظاهر شمایل نگاری شیعی و معرفی دوازده نسخه ی خطی مربوط به دوره ی تیموری و صفوی با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته می شود، ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است.

موضوع اقلیم معماری یکی از موضوعات مهم در مطالعات مربوط به نقش عوامل اقلیمی در مورد مسکن است. که بعنوان علمی نوین جهت بهره برداری بهینه از مواهب طبیعی به منظور صرفه جویی در انرژی و ایجاد آسایش حرارتی مطرح می شود. از طرفی معماری به عنوان یک موضوع انسانی دارای یک هویت فرهنگی است. زیرا موضوع این علم انسان است و هر علمی دارای یک موضوع است. بعنوان مثال موضوع علم مکانیک یک قطعه جسم صلب است که تحت تاثیر بار قرار گرفته باشد و یا موضوع علم مهندسی عمران راه و ساختمان است اما موضوع علم معماری بر خلاف تصور و برغم تشکیل ساختار آن از مواد و مصالح ساختمانی و هم چنین اهمیت تکنولوژی ساخت و ساز، انسان است. به همین در این تحقیق سعی بر این است که علاوه بر تاثیر عوامل اقلیمی بر ساختار مسکن منطقه ی کوی قدس زاهدان، از زاویه فرهنگی هم مورد بررسی قرار بگیرد. شـهر زاهدان بدلیل واقع شدن در عرض جغرافیایی میانه، شرایط توپـوگرافی و سامـانه های اقلیمی مـوثر بر منطقه و با استفاده از داده های هواشناسی از اقلیم گرم و خشک برخوردار است. در این تحقیق از آمار 30 ساله (1361 تا 1390) زاهدان برای تعیین شرایط اقلیمی استفاده شده است. در نهایت چنین نتیجه می گیریم که در گذشته توجه به اثر عوامل اقلیمی و فرهنگ مردم منطقه بر طراحی و معماری ساختمان بیشتر از حال بوده است. بنابراین برای حفظ ارزشهای فرهنگی و معماری بومی سنتی و در عین حال بهره جستن از روند مدرن معماری با توجه به شرایط اقلیم، سعی بر این است که بتوان با بهره گیری از مواهب طبیعی موجود در محیط پیرامون، بستری مناسب برای زندگی آماده گردد.

هدف اصلی این رساله ، شناخت نقش های قالی سنتی و اصیل سیستان به منظور معرفی و احیا هنر اصیلی که از تخیل مردم آن مایه گرفته، و بدیهی است که تخیل همواره قبل از تفکر بر روح انسان حاکم بوده است. به همین دلیل هنر سابقه ای بس طولانی و مرتبط با اعتقادات بشر در گذشته بسیار دور دارد.