نام پژوهشگر: صدیقه ترابی پلت کله
حمید بلالی صادق خلیلیان
در شرایط کنونی که افزایش جمعیت و افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی موجب گسترش سطح زیر کشت آبی و پیشی گرفتن عوامل تقاضا بر عرضه منابع آب در بسیاری از مناطق دنیا از جمله در کشور ایران گشته، مدیریت تقاضای آب شامل بهره گیری از ابزارهای همسو نظیر سیاست قیمت گذاری آب و سیاستهای کشاورزی مرتبط با عامل آب به عنوان بهترین راهکار برای کنترل و مدیریت بهره برداری منابع آب مورد توجه قرار گرفته است. بطوریکه برخی از اقتصاد دانان معتقدند در حدود نیمی از ظرفیت ذخیره و حفظ منابع آب از طریق سیاستها و ابزارهای مدیریت منابع آب حاصل می گردد. در این تحقیق تلاش گردیده تا آثار سیاست های مدیریت تقاضای آب شامل سیاست قیمت گذاری آب، سیاست تعدیل پرداخت یارانه انرژی و سیاست تعدیل قیمت محصولات زراعی با نیاز آبی بالا بر بهره برداری و حفظ منابع آب زیر زمینی در بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین بخش مصرف کننده آب در دشت همدان- بهار مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. متدلوژی بکاررفته در این تحقیق بر پایه روش برنامه ریزی ریاضی دینامیک استوار بوده و شامل مجموعه معادلات مدل رفتار تعادلی بخش کشاورزی، مدل تعادل منابع آب زیر زمینی و مجموعه معادلات تعیین کننده ارتباط بین این دو مدل است که در قالب یک مدل کلی برنامه ریزی دینامیک در محیط نرم افزاری gams 22.9 و با هدف حداکثر سازی بازده ناخالص حاصل از فعالیت های زراعی آبی تشکیل شده است. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر این موضوع می باشد که دلیل اصلی بهره برداری بی رویه از منابع آب زیر زمینی، هزینه پایین استفاده از این منبع و ارزان بودن آن برای بهره برداران بوده و سیاست قیمت گذاری آب آبیاری در سطوح مختلف، تاثیر معنی داری در کاهش تقاضا برای منابع آب زیر زمینی در بخش کشاورزی منطقه مورد مطالعه دارد. همچنین سیاست تعدیل یارانه انرژی و در واقع افزایش محدود قیمت این نهاده در بخش کشاورزی بعنوان نهاده مکمل آب که بصورت قابل توجه در فرآیندهای استخراج آب زیر زمینی و پمپاژ آن در سیستم های آبیاری تحت فشار مورد استفاده قرار می گیرد، هزینه استفاده از منابع آب زیر زمینی را افزایش داده و از این طریق باعث کاهش تقاضای آب زیر زمینی می گردد.