هدف: ارزیابی و مقایسه اثرات همودیالیز و پیوند کلیه روی عملکرد تولید مثلی مردان مبتلا به نارسایی مزمن کلیه.مواد و روش ها:طی 15 ماه (از خرداد ماه 76 تا شهریور 77) در 19 بیمار مبتلا به نارسایی مزمن کلیه با سن 47-18 سال (متوسط 5/32 سال) که حداقل 6 ماه تحت همودیالیز قرار داشتند و جهت پیوند کلیه مراجعه کرده بودند. اندازه گیری سطح سرمی تستسترون، ‏‎lh, fsh‎‏ و پرولاکتین و آنالیز مایع منی انجام شد، پارامترهای فوق مجددا 6 ماه بعد از پیوند کلیه موفق اندازه گیری و نتایج با هم مقایسه شد. بیوپسی بیضه در بیمارانیکه اولیگواسپرمی شدید داشتند قبل از پیوند و 6 ماه بعد از آن انجام گردید. نتایج: حین دیالیز سطح سرمی تستسترون در 7 بیمار پایین و سطح ‏‎lh, fsh‎‏ و پرولاکتین به ترتیب در 13، 12 و 6 بیمار بالاتر از حد طبیعی قرار داشت. در تجزیه مایع منی، پارامترهای مختل شامل: اولیگواسپرمی شدید و متوسط در 9 مورد، اختلاف تحرک و موروفولوژی اسپرم به ترتیب در 14 و 10 بیمار و اختلال در حجم مایع منی در 6 بیمار وجود داشت. از 4 بیماری که اولیگواسپرمی شدید داشتند. قبل از پیوند بیوپسی بیضه به عمل آمد که گزارش پاتولوژی همه موارد ‏‎late maturation arresy‎‏ بود. بعد از پیوند سطح سرمی تستسترون در 5 بیمار، ‏‎fsh‎‏ در 3 ‏‎lh‎‏ در 6 پرولاکتین در 3 بیمار به حد طبیعی بازگشت. بعد از پیوند بازگشت سطح سرمی تستسترون ‏‎lh, fsh‎‏ به حد طبیعی از نظر آماری قابل توجه و معنی دار بود. ‏‎(p<0.05)‎‏ متعاقب پیوند شمارش اسپرم در 5 مورد، تحرک و مورفولوژی اسپرم به ترتیب در 6 و 4 مورد و حجم در 4 بیمار بهبود یافتند. بهبود شمارش، تحرک و مورفولوژی اسپرم از نظر آماری قابل توجه و معنی دار بود.‏‎(p<0.05) از بیمارانی که قبل از پیوند بیوپسی شده بودند. متاسفانه 3 مورد رضایت به بیوپسی مجدد ندادند و پس از پیوند تنها یک مورد بیوپسی به عمل آمد که اسپرماتوژنز طبیعی ‏‎(normal spermatogenesis)‎‏ گزارش شد. با توجه به نتایج بدست آمده روی هم رفته ‏‎(overall)‎‏ کیفیت مایع منی بعد از پیوند در مقایسه با دیالیز، در 6 بیمار بهبود یافته که اختلاف آماری معنی داری را نشان می دهد. ‏‎(p<0.05)‎‏ بحث و نتیجه گیری:با توجه به بهود سطح سرمی هورمونها و کیفیت مایع منی بعد از پیوند کلیه موفق در مقایسه با دیالیز، می توان گفت که پیوند کلیه سبب بهبود پتانسیل عملکرد تولید مثلی مردان مبتلا به نارسایی مزمن کلیه در سنین باروری می گردد، اگرچه این بهبودی نسبی باشد. بنابراین بازیافت عملکرد تولید مثی بعد از یک پیوند موفق یک انتظار واقعی و منطقی برای مردان جوان مبتلا به نارسایی مزمن کلیه است.