گیاهان واقع در مناطق کوهستانی از جمله اکوسیستم های مهم و طبیعی در جهان می باشد. از آنجا که کشورمان ایران برروی کمربند خشکی زمین قرار دارد ولی قسمت زیادی از مناطق کشور ما ایران کوهستانی میباشد. استان کهگیلویه و بویراحمد در کمربند نیمه خشک نیمکره شمالی قرار گرفته و دارای نواحی کوهستانی متعددی میباشد ، که موقعیت حساسی را برای حفاظت، مطالعه و پژوهش بوجود می آورد. اخیرا مطالعات فلورستیکی و ارتباط آن با فاکتورهای اکولوژیکی در کوههای کهگیلویه وبویراحمد و همچنین مطالعات فلورستیکی در تعدادی از مناطق زاگرس انجام شده است. علی رغم تحقیقات انجام گرفته ، فلور علفی و چوبی گیاهان کوهستانی بوی‍ژه تغییرات آن در دامنه ارتفاعی جای تحقیق و بررسی بسیار دارد. و این فاکتور تعیین کننده، مرتبط با سایر متغییرهای اکولوژیک مانند دما، میزان بارش، باد، خاک و غیره می باشد. پوشش گیاهان کوهستانی نقش بسیار مهمی را در جلوگیری از فرسایش خاک در اثر سیلابها و باد را خواهد داشت. مطالعه کوه ها و تغییرات پوشش گیاهی آنها در طول شیب ارتفاعی نتایج ارزنده ای را برای مطالعات بعدی در زمینه حفاظت و مدیریت اکوسیستمهای خشکی بوجود می آورد. کشور ایران که بخشی از فلات ایران محسوب می شود متشکل از کوه های بسیار مرتفع و ناشناخته ای می باشد که همیشه مورد توجه محققین گیاهشناس و اکولوژیست در داخل و خارج از ایران بوده است. بسیاری از گیاهان موجود در این کوه ها قبلا در مجموعه های فلوری عظیم مانند فلورا ایرانیکا ]1[، مقالات و مونوگرافهای متعدد آورده شده است. اما همیشه در این بین جای مطالعات جزئی و بسیار عمیق بویژه در مناطق کوهستانی و دور افتاده خالی بوده است. موقعیت مورد مطالعه در این پایان نامه، کوه سیاه واقع در (شهرلنده، استان کهگیلویه و بویراحمد) می باشد. کوه های این قسمت بسیار ناشناخته می باشند و تحقیقات اکولوژیک و فلوریستیک در این مناطق نتایج پربار و حائز اهمیتی را از حیث مدیریتی و استفاده پایدار اکوسیستم ها به دنبال خواهد داشت. ازجمله کارای انجام شده در استان کهگیلویه و بویراحمد میتوان به پژوهش های آقای دکتر عزیزالله جعفری استادیار دانشگاه یاسوج اشاره نمود . ایشان کارهایی ازجمله جامعه شناسی پوشش گیاهی منطقه دنای شرقی و دنای غربی را در سالهای اخیر انجام دادند . ازدیگر کارای انجام شده میتوان به اطلس گیاهان منطقه حفاظت شده کوه سرخ در حوالی شهرستان گچساران و کوه خائیز در نزدیکی شهر دهدشت اشاره نمود. شناشایی و معرفی گیاهان اقتصادی شهرهای دنا و بویراحمد،اطلس رنگی گیاهان دنا ،بررسی پوشش های گیاهی استان به منظور گسترش حرفه زنبورداری ،جمع آوری گیاهان بومی استان، بررسی پتانسیل های تنوع زیستی در منطقه حفاظت شده زاگرس مرکزی، توسعه فیزیکی و تنوع زیستی در زاگرس مرکزی که همگی به همت تلاشهای جناب آقای دکتر جعفری انجام گرفته است. از دیگر پژوهش های انجام شده که اغلب در قالب پایانامه ارائه شده میتوان به بررسی اثرات شیب وعوامل اکولوژیک در دنای غربی و همچنین دنای شرقی ،مطالعه فلورستیک دژکوه و دو قلعه در دهدشت،بررسی فیتوشیمی درختان و درختچه ها ی استان،بررسی فیتوشیمی گیاهان منطقه دنای غربی که همگی به همت جناب دکتر جعفری در قالب استاد راهنما انجام شده است. ابتدا با استفاده از نقشه های توپوگرافیک مسیر سه ترانسکت در طول کوه سیاه معلوم می شود. در طول هر ترانسکت چندین ایستگاه نمونه برداری (هر 100 متر یک ایستگاه) منظور می شود و در هر ایستگاه یک پلات برای جمع آوری اطلاعات گونه ای و اکولوژیک برداشت می شود. متغییرهای مورد استفاده به دو گروه قابل تقسیم می باشند شامل گروه متغییرهای وابسته به گونه (شکل زیستی، اطلاعات فیتوجغرافیایی، غنای گونه ای و تنوع زیستی) و گروه متغییرهای محیطی (ارتفاع، شیب، جهت شیب). گونه های گیاهی بر اساس فلور فارسی ایران [14] و فلورا ایرانیکا شناسایی خواهد شد. اشکال زیستی رانکیه [15]، بر اساس موقعیت نقطه رویشی گیاه (جوانه رویشی) نسبت به سطح خاک و آب، مورد استفاده قرار می گیرد. پراکنش جغرافیایی هر گونه بر اساس اطلاعات دریافت شده از مونوگراف ها و اطلاعات توزیعی در فلورها، مخصوصاً فلور ایرانیکا، ارزیابی می شود. لازم به ذکر است که برای بدست آوردن میزان پوشش نسبی هر گونه به طور فرضی از مقیاس عددی بران- بلانکه برای این کار استفاده می شود. اصطلاحات مربوط به مناطق فیتوجغرافیایی بر اساس تحقیقات انجام شده توسط زهری [16] و تاخته جان [17] می باشد. تنوع گونه ای در شیب ارتفاعی، براساس آزمون مربع کای (chi-square) و سطح اطمینان 95 درصد و شاخص سنجش تنوع گونه گیاهی سیمپسون، در پلاتهای نمونه برداری، سنجیده خواهد شد. برای آنالیز داده ها دو ماتریکس اطلاعاتی تهیه می-شود. ماتریکس گونه ای شامل اطلاعات در مورد حضور و عدم حضور گونه ها و ماتریکس متغییرها شامل ارتفاع، شیب، درصد حضور هر شکل زیستی، غنای گونه ای بر واحد سطح و سایر عوامل اکولوژیک جمع آوری شده است. سپس از دو نرم افزار juice و با استفاده از تکنیک twinspan برای رده بندی داده ها و از نرم افزار canoco برای رسته بندی داده ها و از spss برای آنالیز چند متغیره دیگر مانند anova و pearson correlation استفاده می شود.

دنا دهمین ذخیره گاه زیست کره در ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره گاه زیست کره در شبکه ذخیره گاهی جهانی محسوب می شود. این ذخیره گاه از نظر ارزشهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی دارای اهمیت بالایی می باشد. با هدف مقایسه مشخصه های کمی و کیفی رویشهای جنگلی در منطقه تحت حفاظت دنا با مناطق پیرامونی در سه بخش که شامل دامنه شرقی، دامنه غربی و خط الرأس آماربرداری صورت گرفت. آماربرداری به روش سیستماتیک تصادفی در شبکه آماربرداری 100×100 متر با قطعات نمونه 30×15 (شدت آماربرداری 5 درصد) متر صورت گرفت. در هر بخش 25 قطعه نمونه و در کل 150 قطعه نمونه برداشت شد. در هر قطعه نمونه مشخصات کمی و کیفی درختان برداشت شد. جهت بررسی اطلاعات گونه-های درختچه ای و زادآوری در مرکز قطعه نمونه مستطیل شکل متر یک میکرو قطعه نمونه 15×3 متر پیاده شد و اطلاعات زادآوری و لایه درختچه ای برداشت شد. برای مطالعه گونه های علفی در مرکز و چهار گوشه هر قطعه نمونه مستطیل شکل میکرو قطعه نمونه 2×0/5 متر پیاده شد و اطلاعات لایه علفی شامل گونه و فراوانی آن برداشت شد. جهت بررسی وضعیت تنوع زیستی از شاخص های تنوع و غنای (سیمپسون، شانون - وینر، هیل، مک ارتور، برلیون) و یکنواختی (کامارگو، یکنواحتی سیمپسون، نی، اسمیت - ویلسون، مارگالف و منهنیک) استفاده شد. از آزمون های تی مستقل و تجزیه واریانس یکطرفه استفاده شد. آنالیز داده ها به وسیله نرم-افزار spss16، ecological methodology و excel انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که متوسط مشخصه های کمی و کیفی درختان در منطقه حفاظت شده بیشتر از منطقه آزاد پیرامونی است و از نظر زادآوری بیشترین میزان زاد آوری سالم و دانه زاد و ارتفاع بیشتر از 2 متر در بخش حفاظتی مشاهده شد. نتایج بررسی تنوع زیستی نشان داد که متوسط شاخص های تنوع زیستی در منطقه حفاظتی بیشتر از منطقه آزاد پیرامونی بوده و این اختلاف از نظر آماری معنی دار بوده است و بیشترین میزان تنوع زیستی در اشکوب علفی در دامنه شرقی مشاهده شد. نتایج تحقیق نشان داد که وضعیت کمی وکیفی جنگل و زادآوری و تنوع زیستی در بخش حفاظت شده بیشتر از منطقه آزاد پیرامونی است.

منطقه مورد مطالعه منطقه¬ای کوهستانی، مرتفع، برف گیر با یخچال¬های طبیعی می باشد و دارای موقعیت جغرافیایی٦/٥١ درجه شرقی و 30 درجه شمالی می باشد. ارتفاع آن نسبت به سطح دریا حدود 1800 تا 2800متر است. میانگین بارش سالانه 89/815 میلیمتر و متوسط درجه حرارت 9/9 تا 4/16 درجه سانتی گراد است. هدف از این پژوهش شناسایی گونه های گیاهی منطقه و ارزیابی آن ها از نظر فرم رویشی، دارویی، خوراکی، اندمیک، در معرض خطر و نادر منطقه و دست یابی به توانمندی ها و پتانسیل های منطقه جهت شناخت بهتر گیاهان می باشد. گیاهان در طی فصول مختلف با روش پیمایشی جمع آوری شدند و بعد از خشکانیدن و تهیه نمونه هرباریومی نسبت به شناسایی آن ها اقدام و با استفاده از شاخص های مختلف مورد ارزریابی قرار گرفتند. نتایج و یافته های به دست آمده به این صورت می باشد که گیاهان شناسایی شده شامل304 گونه، 6 واریته گیاهی متعلق به 3 گونه، 209 جنس و 58 تیره می باشند. 45/16درصد گونه ها تک لپه ای(28 گونه)، 33/0درصد بازدانه(یک گونه)، 23/82درصد دولپه ای(209 گونه)، 33/0 درصد بریوفیت(یک گونه) و 66/0 درصد تالوفیت( دو گونه) می باشند. تیره های آستراسه(23 جنس و 32 گونه)، شب بو(22 جنس و 24 گونه)، نعنا(17جنس و 21 گونه) بزرگ ترین تیره های منطقه می باشند. گونه ها از نظر فرم رویشی 6/16درصد ژئوفیت(51 گونه)، 84/6درصد کاموفیت(21گونه)، 62/30درصد همی کریپتوفیت(94گونه)، 54/5درصد فانروفیت (17گونه) و 4/40 درصد تروفیت(124 گونه) می باشند. از نظر ناحیه رویشی7/53درصد گونه ها(165گونه) متعلق به منطقه ایران و تورانی،6/31درصد(97گونه)، 23/4 درصد(13گونه) متعلق به ناحیه ایران و تورانی-اوروسیبری، نوبوسندین، 64/2 درصد(8گونه) متعلق به ناحیه ایران و تورانی- نوبوسندین ، 28/2 درصد(7گونه) متعلق به ناحیه ایران و تورانی- مدیترانه ای و 65/0 درصد(2گونه) متعلق به ناحیه ایران و تورانی و مدیترانه ای و اوروسیبری می باشد. 28 گونه اندمیک و 91 گونه دارویی در منطقه حضور دارد.

نتایج این بررسی نشان داد ، حاشیه رودخانه ها و آبراهه ها دارای دو فرماسیون گیاهی چوبی آبدوست و گیاهان علفی آبدوست اند.فرماسیون های اصلی شامل پنج فرماسیون به قرار زیر می باشند: فرماسیون جنگلی بلوط، فرماسیون خلنگ زار شامل چهار فرماسیون فرعی بادان های خاردار، بادام، فرماسیون فرعی شن و فرماسیون فرعی موچسب و بالاخره فرماسیون گیاهان بوته ای علفی، فرماسیون گیاهان بوته ای خاردار و بالشتکی و فرماسیون گیاهان (کوهسری) است.