جواد امام جمعه زاده

بررسی تطبیقی علل ناکارآمدی احزاب سیاسی دوران محمد مصدق و محمد خاتمی

پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده علوم اداری و اقتصاد 1390
میلاد هاشمی جواد امام جمعه زاده

چکیده: عصر کنونی، عصر دموکراسی هایی است که در آن احزاب نقشی مهم را ایفا می نمایند. اما تاریخ فعالیت های احزاب و پدیده تحزّب در ایران، به خوبی بیانگر عدم توفیق این پدیده ی مهم سیاسی در سده ی اخیر و حتی در حال حاضر است. پژوهندگان سیاسی همواره در پی تبیین علل این بی ثباتی بوده اند و علل مختلفی را در حوزه سیاسی، تاریخی، اقتصادی، فرهنگی و حقوقی برای این معضل برشمرده اند. رساله حاضر تلاشی به منظور بررسی و شناخت دلایل ناکامی، ضعف و ناپایداری احزاب در تاریخ ایران معاصر تا به امروز و به ویژه علل ناکامی و ناپایداری احزاب در دوره ی خاص تاریخی یعنی دوران نخست وزیری محمد مصدق تا کودتای 28 مرداد و دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی می باشد. رویکرد اصلی که در این نوشته از آن به منظور دست یابی به درکی صحیح تر و تحلیلی مناسب تر مورد استفاده قرار گرفته، روش مقایسه ای است که بر اساس آن دو دوره ی مذکور را در سه سطح حاکمیت، نهادهای مدنی و سطح بین المللی مطالعه و بررسی شده است. مهم ترین اهدافی که این پژوهش دنبال می کرد این است که علل شکل گیری احزاب سیاسی در دوره حیات سیاسی مصدق و خاتمی، وجوه اشتراک و افتراق احزاب سیاسی در دو دوره مذکور و دلایل ناکارآمدی احزاب آن ها با بهر گیری از رهیافت مقایسه ای مورد تبیین و تشریح قرار گیرد. روشی مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی و تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه ای و دیجیتالی بود. در ارتباط با علل ناکارآمدی احزاب در ایران پاسخ های متفاوتی ارائه شده که عمدتاً به این مسئله نگاهی یک سویه داشته و تنها به یک علت و یا تعدادی از عوامل ضعف احزاب در ایران معاصر اشاره شده است. اما نکته ای که لازم است مورد توجه قرار گیرد این است که ضعف و ناکامی احزاب در ایران را چه در دو برهه ی زمانی مورد نظر این پژوهش و چه در سراسر تاریخ این قرن ایران باید معلول جمع پیچیده ای از عوامل دانست که در کنار یکدیگر موجب شده تا احزاب در ایران به استمرار و پایداری نرسیده و نتوانند به عنوان یک نهاد واسط عمل کرده و کارویژه هایی را که از احزاب انتظار می رود به انجام رسانند. بدین سبب به منظور افزایش کارآمدی احزاب و تثبیت نظام حزبی در ایران می بایست به دنبال رفع نقایص و کاستی هایی رفت که در سه سطح مذکور بود. این امر نیازمند اتخاذ برنامه ها و استراتژی هایی که بخشی از آن به اصلاح احزاب و ساختار و کارکرد آن ها مربوط می شود و بخشی دیگر را می بایست در اصلاح و تغییر ساختار سیاسی، حقوقی، فرهنگی و اقتصادی کشورمان جستجو کرد. کلید واژه: حزب سیاسی، توسعه سیاسی، فرهنگ سیاسی، جامعه مدنی،مطالعه تطبیقی،حاکمیت

بررسی آگاهی شهروندان نسبت به مفهوم دموکراسی و عوامل موثر بر آن در کشورهای خاورمیانه

پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
مریم اکبری وحید قاسمی

پژوهش حاضر با عنوان بررسی «آگاهی شهروندان نسبت به مفهوم دموکراسی و عوامل موثر بر آن در کشورهای خاورمیانه» به دنبال بررسی تأثیر عواملی چون رسانه های جمعی، نوع رسانه، دینداری، ارزش ها، تحصیلات، درآمد، شغل و پایگاه اقتصادی اجتماعی بر میزان آگاهی شهروندان نسبت به مفهوم دموکراسی می باشد. به همین خاطر ابتدا به بررسی پیشینیه تحقیق، تاریخچه شکل گیری دموکراسی، تعاریف صاحب نظران مختلف از دموکراسی پرداخته شد و چارچوب نظری تحقیق از نظریات اینگلهارت و ولزل، دنیس مولر، تیکنور، دونوهو و اولین، لیپست و دواس و هاگس برگرفته شد. در این پژوهش از روش تحلیل ثانویه داده ها با استفاده از داده های موج پنجم(2008-2005) پیمایش جهانی ارزش ها که در میان 57 کشور جهان صورت گرفته است استفاده شد و مطالعه خود را بر پنج کشور خاورمیانه شامل ترکیه، مصر، ایران، اردن و عراق متمرکز کرده است. جهت تجزیه و تحلیل داده های آماری نرم افزار spss مورد استفاده قرار گرفت و از روش های آماری توصیفی(درصد، درصد نسبی، تجمعی، میانه، میانگین و ترسیم نمودار) و استنباطی(ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تی تست، ضریب کندال cو b، تحلیل واریانس یکطرفه) برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین تحصیلات، جنسیت، پایگاه اقتصادی اجتماعی، نوع شغل، نوع رسانه های جمعی با آگاهی نسبت به دموکراسی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. یعنی هرچه تحصیلات افراد بالاتر می رود بر میزان آگاهی آن ها نسبت به دموکراسی افزوده می شود؛ مردان نسبت به زنان از میزان آگاهی بیشتری برخوردارند؛ هرچه پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد بالاتر می رود آگاهی افراد نسبت به دموکراسی بیشتر می شود؛ آگاهی نسبت به دموکراسی در مشاغلی چون کارفرمایان، وکیلان پایه یک، معلمان، حسابداران، کارمندان غیر یدی، کارگران دستی ماهر و نیمه ماهر و افراد بیکار بیشتر از سایر مشاغل می باشد؛ و کسانی که از رسانه های جمعی چون کتاب، اینترنت، مجله و روزنامه استفاده می کنند آگاهی بیشتری نسبت به دموکراسی دارند تا کسانی که از رسانه هایی چون تلویزیون یا رادیو استفاده می کنند. همچنین بین دینداری، درآمد، میزان استفاده از رسانه های جمعی، ارزش های ابراز وجود و آگاهی نسبت به دموکراسی رابطه منفی و معکوس وجود دارد یعنی ارتباطی بین میزان دینداری افراد و آگاهی آن ها نسبت به دموکراسی وجود ندارد؛ و میزان درآمد و میزان استفاده از رسانه های جمعی نیز تاثیری بر میزان آگاهی افراد ندارد و بین داشتن ارزش های ابراز وجود و آگاهی نسبت به دموکراسی نیز رابطه مثبتی وجود ندارد. همچنین نتایج نشان می دهد که میزان آگاهی افراد در کشورها نیز متفاوت می باشد یعنی بیشترین میزان آگاهی به ترتیب متعلق به کشور ترکیه و بعد از آن ایران، عراق، مصر و در نهایت اردن می باشد.

نام پژوهشگر: جواد امام جمعه زاده