آنچه در این پایان نامه گردآوری شده است، تصحیح و تحقیق نسخه خطی «غزوات» سرودۀ میرزا ابوطالب فندرسکی، عالم و شاعر معاصر شاه سلیمان صفوی است.(سده 11و 12 ه.ق.) «غزوات» منظومه ای، دربارۀ جنگ های امیرالمؤمنین علی(ع) در دوران خلافتشان، یعنی جنگ های جمل، صفّین و نهروان است ، و با شهادت ایشان در مسجد کوفه به پایان می رسد. این تصحیح از روی سه نسخه خطی؛ کتابخانه دانشگاه تهران به شماره 2873 و کتابخانۀ مجلس به شماره 7998 و کتابخانۀ ملی به شماره 2/4893، به روش تصحیح بر مبنای نسخۀ اساس صورت گرفت. همچنین در این پایان نامه دربارۀ زندگی و آثار و احوال این عالم دوران صفویه که تا کنون کاملاً شناخته شده نبود، تحقیق نسبتاً جامعی صورت گرفت، که نشان می دهد منابع تاریخ ادبیات ما، بیش از آنکه مطالبشان؛ مستند، محققانه و برگرفته از آثار نویسندگان و منابع اصلی باشد، عمومـاً جنبــۀ رو نویسی مطالب از روی یکدیکر دارد. و گاه آنچه یک نفر بدون سند و مدرک و عدم دقت بیان کرده ، دیگران نیز آن را تکرار می کنند. که این امر، وظیفۀ ما را در بازبینی و ویرایش مراجع و منابع تحقیقاتی خود، بیشتر بیان می کند. .

مثنوی انصاف نامه، اثر میرزا اسماعیل، تائب تبریزی است که شامل هزار بیت در عجایب خلقت خداوند و دعوت به توحید وشناخت عظمت الهی، توأم با الفاظ شوخی آمیز و دارای دیباچه ای منظوم قبل از مثنوی وابیاتی از توحیدنامه، زندان نامه، خشخاش نامه و رباعیات خود به آن افزوده است. این اثر مربوط به قرن چهاردهم هجری قمری است که در سال 1361 هجری قمری به نظم درآمد. از کتاب فوق الذّکر تنها یک نسخه به شماره ی 840 در مرکز احیاءمیراث اسلامی قم موجود بود .نگارنده به روش قیاسی متن را بازخوانی کرده و بر آن بوده تا نسخه ای نسبتاً مفید و ثمربخش را به دست دهد. آنچه که مربوط به اصلاح متن، اعمّ از ناخوانایی، غلط املایی، جا افتادگی، خط خوردگی است در پاورقی و توضیحات و تعلیقات و همچنین نقد و ابیاتی را که برای تکمیل شعرهای ناقص به مناسبت، از خود سرودم در قسمت توضیحات آوردم. در تمام موارد نشانه گذاری را رعایت کردم. با جستجو کردن واژه های بیگانه، واژگان دشوار، اختراعات روز، فهرست آیات، احادیث، امثال فارسی وعربی، فهرست و شرح اعلام تاریخی ومذهبی ، سعی بر آن بوده تا خوانندگان بتوانند از بهره های معنوی آن برخوردار شوند و راه گشایی برای احیای دیگر آثار او باشد. در پایان پیوستی به آن افزودم که شامل کتابهایی می باشد که خود تائب از آنها نام برده و مختصری توضیح داده است. با توجّه به اینکه بسیاری از مسائل اجتماعی آن دوران را در ضمن اشعارش بیان می کند از نظر تاریخی نیز می تواند منبع با ارزشی باشد.

شعرفارغ از توصیف و تصویر، سخنی عادی است. زیبایی و تاثیرگذاری اشعار، مرهون تصاویر و توصیفاتی است که از تخیل شاعران نشات می گیرد. درمیان تصویرسازی های متفاوت، توصیف صبح، یکی ازمضامین وتصاویرمشترک درمیان شعرای فارسی زبان است. فردوسی و خاقانی شروانی نیزدرشمارآن گروه ازشاعرانند که به این امر، توجه بسیار داشته اند. لذا محقق برآن شد تا پژوهشی دراین خصوص انجام دهد. نگارنده با توجه به وسعت و گستردگی شاهنامه ی فردوسی و قصاید خاقانی بررسی و مطالعه ی موردی را برای انجام پژوهش برگزید. در شاهنامه بخش پهلوانی، و دردیوان قصاید خاقانی ، ده قصیده با مطلع صبح انتخاب گردید. نتایج به دست آمده ازپژوهش بیان گراین است، که هردوشاعردرتوصیف صبح ازآرایه های ادبی تصویری استفاده نموده اند. تشبیه، استعاره، کنایه و اسناد مجازی مورد توجه هردوشاعرقرار گرفته است. عنصر رنگ و صبغه ی اشرافی نیزدراشعارهردوشاعرقابل بررسی است. دراشعارفردوسی، به ترتیب اسناد مجازی، عنصررنگ و کنایه بالاترین بسامد را دارد. درقصاید خاقانی، شاعربه ترتیب به استعاره، تشبیه و صبغه ی اشرافی رویکرد خاص داشته است.

یکی از مهم ترین وجوه تراژیک زندگی و یکی از بزرگ ترین چالش ها و دغدغه های هر انسان در طولِ تاریخ، در کنار مرگ، تنهایی و درد و رنج و...، مسئله گناه و هبوط و مجموع? اضطراب های حاصل آن است که در متون ادبی- عرفانی به انحای مختلف آمده است. این مفهوم، یکی از مضامین مهم و مکرر ادبیات عرفانی است که در موارد متعدد به بیان اقسام، انواع و نتایج این مفهوم پرداخته است. در این میان در متون فارسی عرفانی، به ویژه متون متقدم منثور قرن پنجم و ششم به دلایل و عوامل گوناگون، بستری فراهم شده که مفهوم گناه و هبوط آدمی در کنار مولفه هایی چون اختیار و اراده انسان، آگاهی و معرفت، آزادی و جبر بیشترین بسامد را داشته باشد. در این پژوهش نویسنده ضمن بررسی مفهوم گناه و هبوط در چهار حوزه اصل واقعه هبوط، امکان هبوط، اهداف هبوط و نتایج آن؛ مهم ترین اشتراکات و افتراقات اندیشه احمد غزّالی، عین القضاه همدانی و روزبهان بقلی را تحلیل و نقد کرده است. حاصل سخن اینکه در مجموعه متون منثور فارسی عرفانی به ویژه در دستگاه فکری عارفان یاد شده مفهومِ هبوط و گناه با توجه به ارکان چهارگانه آن با نگرشی عمیق و با صراحت بیان به گونه ای خاص، انعکاس و بازتاب یافته است.

براعت استهلال از آرایه های معنوی علم بدیع است امروزه با توجّه به تعاریف و کاربرد آن در اوّل بعضی از منظومه ها به ویژه شاهنامه ی فردوسی، تحلیل عناصر صرفی، نحوی و معنایی آن، کاری ادبی و علمی محسوب می شود. دراین حیطه سعی نگارنده برآن است بامطالعه ی کتاب ها وآثار دیرینه و منظومه های ادب پارسی و به ویژه خوش آغازی آن ها، طرح نوی درانداخته شود و دست کم یکی از جلوه های فراموش شده ی آن؛ یعنی : آرایه ی براعت استهلال وکاربردآن در منظومه های فارسی با نگاهی و نظری جدیدتر مطرح و تحلیل گردد. هدف این است که طرفی و شمّه ای از مسائل ادبی فارسی که تا به حال مجهول مانده است، به روش علمی و منطقی شناسانده شود. در ایـن رساله، روش تحلیل محتوا با مباحث نـظری و کاربردی مدّ نظرقرارگرفته است. نمونه گیری هم از کتاب های تاریخ ادبیّات و کتب بدیعی و منظومه های مرتبط به صورت استفاده ازنوع خوشه ای تصادفی وساده و هدفدارصورت گرفته است. نویسنده ی این رساله کوشیده است باتوضیح و تحلیل آرایه ی مذکور؛ یعنی: شگرف آغازی در آثار و منظومه های فارسی، عناصراین آرایه را بررسی کند و درپایان کاربردآن را به حوزه های دیگر زندگی اجتماعی بشری همچون آغاز سخن مدّاحان وسخنرانان در مراسم عزا، مقدّمه گویی درحیطه ی مطالب معنوی و اخروی برای شروع تلاوت و تفسیر قرآن مجید، آغازخطبه ها، بـزم ها و به کارگیری آرایه درتحمیدیّه ها، دعوت نامـه ها، درج عبارت هایی در آغاز آگهی های مجالس ترحیم، سخنرانی ها و مواردی ازاین قبیل تعمیم دهد.

یکی از مهم ترین وجوه تراژیک زندگی و یکی از بزرگ ترین چالش ها و دغدغه های هر انسان در طولِ تاریخ، در کنار مرگ، تنهایی و درد و رنج و...، مسئله گناه و هبوط و مجموعه اضطراب های حاصل آن است که در متون ادبی- عرفانی به انحای مختلف آمده است. این مفهوم، یکی از مضامین مهم و مکرر ادبیات عرفانی است که در موارد متعدد به بیان اقسام، انواع و نتایج این مفهوم پرداخته است. در این میان در متون فارسی عرفانی، به ویژه متون متقدم منثور قرن پنجم و ششم به دلایل و عوامل گوناگون، بستری فراهم شده که مفهوم گناه و هبوط آدمی در کنار مولفه هایی چون اختیار و اراده انسان، آگاهی و معرفت، آزادی و جبر بیشترین بسامد را داشته باشد. در این پژوهش نویسنده ضمن بررسی مفهوم گناه و هبوط در چهار حوزه اصل واقعه هبوط، امکان هبوط، اهداف هبوط و نتایج آن؛ مهم ترین اشتراکات و افتراقات اندیشه احمد غزّالی، عین القضاه همدانی و روزبهان بقلی را تحلیل و نقد کرده است. حاصل سخن اینکه در مجموعه متون منثور فارسی عرفانی به ویژه در دستگاه فکری عارفان یاد شده مفهومِ هبوط و گناه با توجه به ارکان چهارگانه آن با نگرشی عمیق و با صراحت بیان به گونه ای خاص، انعکاس و بازتاب یافته است.

در این پایان‏نامه با موضوع بررسی تطبیقی ضرب‏المثل‏های کرمانی با امثال و حکم فارسی ابتدا به کلیات پرداختم، در این بخش تصویر کلی از پژوهش به مخاطب ارائه کرده، اهداف را مشخص نموده و روش انجام تحقیق را که کتابخانه‏ای و مصاحبه‏ای بود بیان کردم. سپس برای آشنایی ریشه‏ای با موضوع به شرح و بررسی برخی از عناصر مرتبط با پژوهش از جمله فرهنگ عامه، مثل، زبان، گویش و ... پرداختم.هدف اصلی این پژوهش مشابه یابی برای ضرب‏المثل‏های کرمانی بود تا از این راه به شناخت هرچه بیشتر مفهوم، عناصر سازنده و ساختار زبانی مثل‏ها دست یافته و بتوان آن را در اختیار مخاطب قرار داد، برای این منظور 630 ضرب‏المثل اصیل کرمانی را انتخاب کرده وجهت بررسی تطبیقی مثل ها در ذیل هر کدام ترجمه، توضیح، تطبیق ، درپاره‏ای از موارد ریشه‏یابی ونظیر آن را نوشته و در پایان کار هم نتیجه‏گیری از کل پژوهش را ارائه کردم.

یکی از واژگان و تعابیر مقدّس در متون عرفانیِ و?قاموس فلاسفه و ادبا و یکی از هفت?پرسش اصلی انسان در طول تاریخ، مفهوم درد و رنج است . مقصود از درد و رنج در یک نگاه فراگیر مجموعه احوال و احساساتی است که حاصل ?تعارض باورها و تصوّرات مطلوب انسان با واقعیّت های موجود است. بررسی انعکاس این تعابیر و واژگان همسو با آن (غم، اندوه، اضطراب، تنهایی و ...) در متون ادبی به ویژه متون عرفانی، شبکه زنجیره ای گسترده ای را در پیش چشم خواننده قرار?می دهد؛ که نشان از بسامد بالای این تعابیر در متون ادبی دارد. از بزرگترین شخصیت هایی که در مجموعه ادب عرفانی به?این مساله توجه کرده جلال الدین محمّد بلخی و پیر و مرشد او شمس تبریزی است. مولف با توجه به این موضوع، این جستار را در پنج فصل تدوین و ارائه کرده است. در فصل اول کلیّات، تعاریف و مفاهیم، تقریر شده است. در فصل دوم با عنوان معرفت شناسی درد و رنج، درد و رنج در چهار حوزه ماهیّت شناسی درد ورنج، وجود شناسی درد ورنج (انواع، علل، راههای رهایی)، شان اخلاقی درد و رنج ( نحوه ی رویکرد خود و دیگران)، غایت شناسی درد و رنج( نتایج مثبت و منفی)، بررسی و تحلیل می شود.در فصل سوم و چهارم مفهوم درد و رنج در آثار منثور شمس تبریزی (مقالات) و آثار منثور مولانا (مکاتیب ، فیه ما فیه ، مجالس سبعه) بررسی خواهد شد. فصل پنجم جمع بندی و نتیجه گیری است . نگارنده پس از بررسی و تحلیل ابعاد مختلف این مسئله، می تواند ادعا کند هر دو عارف در مورد ماهیّت درد و رنج و مصداق های آن هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت سخن گفته اند. در حوزه ی وجودشناسی درد و رنج، بیشتر به راههای رهایی از درد و رنج اهتمام داشته اند و به انواع و علل آن، کمتر مورد توجه بوده است. در حوزه ی شان اخلاقی درد و رنج، همواره درد ورنج دیگران را بر درد و رنج خویش ارجح دانسته اند. درحوزه ی غایت شناسی درد و رنج، به نتایج مثبت ِکمال، طلب و تضرّع عنایت بیشتری نشان داده اند؛ در یک جمع بندی کلی، عنایت و اتصال به مرشد و انسان کامل (راههای رهایی ) و اتصال به خداوند تعالی ( طلب و تضرّع) از مهم ترین مسائل در باب راه رهایی از درد و رنج تصویر شده است

در عرفان اسلامی، معرفت و هدایت دو اصل جدایی ناپذیرند که هر یک می تواند مقدمه دیگری قرار گرفته و وصال انسان به کمال و رسیدن به کعبه آمال را محقق سازد. کسب معرفت وگام گذاشتن در مسیر هدایت جز از طریق پیروی از انسان کامل میسر نیست و در مکتب تشیع، پیامبر اکرم (ص) واهل بیت طاهرینش (ع) که قرین قرآن ومفسرین فرقانند، مصادیق انسان کاملند وتمسک به ایشان در کنار قرآن مایه نجات وخلاصی از هلاک است . از سوی دیگر توجه به اسرار و رموز فرایض عبادی که خالق بی همتا بر اساس «لطف» و«جود» بیکرانش آنها را وضع کرده و طریق سلوک الی الله را به آسانی در اختیار همه نوع بشر قرار داده از اهمیت بسیار برخوردار است و در میان همه اعمال عبادی فریضه حج نمایه ای از مراحل حرکت عبد به سوی معبود است. کتاب «حج العاشقین» اثر «علاء الدین عبدالخالق قاضی زاده کرهرودی »، نمونه ای از آثاری است که دربیان اسرار حج و به دنبال آن معرفی ولی خدا وانسان کامل ازقرن 11 هجری به یادگار مانده است. نثر این کتاب مزین به انواع آرایه های ادبی و آمیخته به نظم و آراسته به آیات و احادیث ( به ویژه در بخش نخستین کتاب) است. دراین مقاله که با هدف تحلیل محتوایی نسخه صورت گرفته به بررسی ویژگیهای زبانی ، سبکی و ارزشهای ادبی آن نیز پرداخته شده است.

مولانا جلال الدّین بلخی یکی از نام آورترین شاعران تاریخ ادب پارسی است. مولانا علم وعرفان را در هم آمیخته است، ومعجون دلپذیری ارائه داده است. گذشته از شعر، نثر او نیز از نثرهای برجسته ی عرفانی فارسی محسوب می شود. عوامل متعددی باعث زیبایی وجذابیت این نثر ها شده است. یکی از این عوامل کاربرد هنرمندانه عناصر فرهنگی واجتماعی در این آثار منثور است. در واقع مولانا با توجه به این دلیل که غالب مخاطبشان مردمان عادی اجتماع بوده اند سعی کرده، مطالب پیچیده ی عرفانی را با زبان ساده ی همان مردم با بهره گیری از عناصر فرهنگی واجتماعی جامعه ی پیرامونش ونیز با تأکید برعنصر بلاغت عامه مطرح کند. پرداختن به عناصر زندگی مدنی، غذاها و پوشاک بخشی از تأثیر پذیری مولانا از عناصر فرهنگی واجتماعی جامعه ی خویش است. اصلی ترین روی کرد ما در این تحقیق بررسی باز تاب عناصر فرهنگی واجتماعی درآثار منثور مولوی است. در این نوشتار آثار منثور مولانا با نگاه ویژه به عناصر فرهنگی واجتماعی مورد تحقیق وبررسی قرار گرفت ودر این راستا این عناصر برجسته نمایی ونشانه گذاری گردید. در واقع هدف اصلی توصیف وتبیین جلوه های مختلف زندگی مادی ومعنوی مردم در قرن هفتم است. آن گونه که مولانا در آثار منثورش به آن ها اشاره کرده است. نگرش عمیق نویسنده به محیط پیرامون ودرک مسائل موجود در جامعه، مهارت، روانی وسادگی بیان شاعر مخصوصاً در فیه مافیه در بیان جذاب این عناصر بسیار قابل توجّه است. مولوی با قدرتی اعجاز آمیز مطالب علمی وعرفانی را با استعاره از عناصر فرهنگی واجتماعی به زبانی ساده و به کمک عناصر فرهنگ عامّه در قالب تمثیل های ساده بیان کرده است. این پایان نامه یک مقدمه و چهار فصل دارد: بعد از کلیات تحقیق، مطالبی در باره ی آثار منثور مولانا و شرح احوال وآثار او بیان شده است. فصل سوم: که اصلی ترین فصل کار است. دارای هفت بخش است: تعلیم تربیت، سرگرمی ها وتفریحات، مشاغل، نظام حکومتی و دیوان سالاری‏، عناصر زندگی مدنی (مدنیّات)‏، داد و ستد و معاملات و طب ودرمان می باشد ودر نهایت نتیجه گیری جامعی از یافته های تحقیق ارائه شده است.

ولادیمیر پراپ (1895-1970) فولکلورشناس روسی، آثار فولکلوریک را براساس قواعدی صوری دسته بندی می کند. و این روش را ریخت شناسی می خواند. وی تحلیل خود را براساس "عملکرد" اشخاص قصه، قرار می دهـــد و برای هر یک از "عملکردها" نمادی تعیین می کند .وی دریافت که تمامی کارهای موجود در قصه به سی و یک عملکرد محدود می شود. این نوشتار، تحلیل حکایات کتاب "کوش نامه" با به کارگیری ریخت شناسی پراپ است. کاربرد این روش، آزمونی برای نظریه ی ریخت شناسی در نوع ادبی "اسطوره" به شمار می رود. همچنین با بررسی تطبیقی ساختار حکایت، همگونی هایی در زیر ظاهر آشفته و متفاوت آن ها، نمایان خواهد شد.بسیاری از کارکردها وکنش های بررسی شده در کوش نامه با روایت شناسی پراپ یکسان است.

در تاریخ ایران هجوم مغولان، بیش از سایر حملات در تمدن، فرهنگ و موجودیت این سرزمین تاثیر به جای گذاشته است. هجوم مغول، فرهنگ غنی و دیرپای ایرانی را برای مدت های مدید از عرصه فعالیت و سر زنده بودن دور ساخت. این هجوم و تخریب برای گروه ها و متفکران اجتماعی و فرهنگی آن دوره غیر قابل پیش بینی بود. این تهاجم، از گسستی تاریخی- فرهنگی اشاره دارد. این گسست نتوانست فرهنگ و تمدن ملی ایرانیان را از پای درآورد. اما با افزودن تملق، تزویر و ریا، به آن صدمه زد که آثار آن هنوز نیز در تار و پود زندگی ما مشاهده می شود. مغولان با وجود تسلط دورانی کوتاه بر ایران، خود به ناچار تسلیم این فرهنگ شدند و آداب و رسوم، رفتارها، خوشی ها، ناخوشی ها، جشن ها و آیین های ملی ایرانیان را پذیرا شدند. تاریخ جهانگشا توانست به شیوه خود از نابودی علم وادب ایران جلوگیری کند.عناصر فکری جوینی او را بر آن می دارد که رویدادهای تاریخی را با دقت بررسی کند تا سخنی بر خلاف حقیقت نگوید و این امر ناشی از ایمان وفرهنگ دینی اوست. بررسی وتحلیل موضوعی تاریخ جهانگشا ،اوضاع فرهنگی – اجتماعی وحتی سیاسی دوره استیلای مغول را به روشنی بیان کند.به همین منظور برای درک بیشتر تأثیرات متقابل برخورد دو فرهنگ متفاوت ،این اثر ارزشمند مورد نگاهی نو قرار گرفته است .

چکیده در این اثر به بررسی بزم و توصیفات بزمی در دیوان خاقانی پرداخته شده است. جشن و شادی مردم که همان بزم نامیده می شود از نگاه خاقانی بررسی شده و در شش فصل تنظیم شده است. خاقانی به بزم اهمیت می دهد و جزئیات مجالس بزم را با نگاهی دقیق توصیف می کند.در این شش فصل انگیزه ها و اشخاص و لوازم بزم تجزیه و تحلیل می شود و در ابتدای هر فصل مقدمه ای کوتاه ذکر شده و سپس به توضیح مسائل مربوط به ان بخش پرداخته و ابیا آن از دیوان خاقانی استخراج گرددیده است. حاصل این پژوهش پر اهمیت بودن بزم را از دیدگاه خاقانی نشان می دهد. او به بزم و مجالس بزم نگاهی عمیق دارد. او برای شادی مردم ارزش قائل است و با آوردن نکات ظریف و دقیق کمک بزرگی به تاریخ بزم وبزم سازی می کند.

مجلات ادبی دانشکده ی تهران با رعایت نوین ترین اسلوب و روش های تحقیق اطلاعات علمی و ادبی در ایران تهیه شده و یکی از منابع با ارزش در زمینه ی مطالعات ادبی به شمار می آیند.اهمیت مقاله های این مجلات از دیدگاه های ذیل قابل بررسی و تحلیل است: -1 از لحاظ محتوا و موضوعات مقالات مجلات ادبی -2 از نظر اینکه اغلب نویسندگان این مقالات از نام آوران ادبیات معاصر و دارای آثار بی شمار ادبی می باشند -3 بررسی سیر نگارش ادبی مجلات و مقالات ادبی و زبان آنها -4 فراهم نمودن زمین هی مقایس هی کمی و کیفی مقالات ادبی مجلات با نوشته های دوره های قبل و سال های جاری ... در این تحقیق با شیوه ی کتابخانه ای و تحلیل محتوای کیفی اقدام به تهیه ی خلاصه و فهرست توصیفی در مورد مقالات شده است و در ادامه فهرست های متعدد شامل فهرست نام نویسندگان ،موضوعی،سخنرانی ها وگزارش ها،مقالات ترجمه شده و در نهایت فهرست تصاویر و سایر فراهم امده است،شاید بیشترین یافته این تحقیق اگاهی بر سیر شتابدار ادبیات در این دوره و مواجه شدن با حجم زیاد و پر محتوای مقالات است، وجود چنین پژوهش هایی با توجه به زمان درازی که از نگارش مجلات گذشته است برای ادب پژوهان کشورمان بیشتر احساس می شود. هدف تحقیق دادن خلاصه ای مفید از مقالات مجله و رسیدن به سوال های تحقیق یعنی موضوع و محتوا و تعداد مقاله ها و نام نویسندگان انها که این منظور در پژوهش فوق محقق شده است.

چکیده اهمیت ساعدی در عرصه ادبیات داستانی ایران، ایجاب می کند که آثار او از جنبه های مختلف بررسی شود. توجه خاص او به مسائل شهری و روستایی سبب شد تا موضوع شهر و روستا و سنت و مدرنیسم در آثار داستانی او شایسته مطالعه و تحقیق به نظر برسد. در پایان نامه حاضر این موضوع در داستان های بلند و کوتاه ساعدی مورد بررسی قرار گرفته است تا میزان توجه او به مسائل شهر و روستا و نحوه انعکاس سنت و مدرنیسم در آثار داستانی او نشان داده شود. این پژوهش در یک مقدمه و سه فصل تنظیم شده است. در فصل اول پس از پرداختن به زندگی ساعدی، درباره سبک نویسندگی و سهم مطالعات روانشناسی و عناصر روستایی در سبک او بحث شده است. در فصل دوم به شهر و روستا در ایران در فاصله زمانی 1357 ـ 1332، دوره اصلی خلق آثار ساعدی و مقوله سنت و مدرنیسم پرداخته شده است. در فصل سوم آثار داستانی ساعدی مطالعه و بررسی شده است. نتایج حاصل از این پژوهش در پایان رساله آمده است. واژهای کلیدی: ساعدی، رئالیسم جادوئی، روستا، شهر، سنت، مدرنیسم

موضوع این رساله «صور خیال در شاهنامه ی فردوسی» است. منظور از صور خیال در این تحقیق، مجاز، تشبیه، استعاره، کنایه، نماد، اغراق، ایهام، حسن تعلیل، تجاهل العارف، حس آمیزی و براعت استهلال است. در این رساله کوشش پژوهنده بر این بوده است تا نشان دهد این اثر به سبب وجوه ادبی و بلاغی فراتر از یک متن منظوم است. هدف از تدوین این اثر شناخت قلمرو صورخیال، استخراج عناصر خیال در شاهنامه و شناخت تصاویر، ترکیب ها و شیوه های تصویر سازی است. نوع روش تحقیق، تحلیل محتوا و روش گردآوری اطّلاعات کتابخانه ای است. روش تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی و واحد تجزیه و تحلیل کلمه و بیت است. در این رساله رفتار هنری فردوسی در شاهنامه، ساختار تصویر، تأثیر صور خیال در شاهنامه، بهره جویی از عناصر خیال، براعت استهلال در دایره ی صورخیال، مواد تصویر در شاهنامه، فلسفه ی زیباشناختی فردوسی در شاهنامه، ترکیب های خیالی، رنگ آرایی، وصف و انواع آن نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. فردوسی در سرایش شاهنامه از دو عنصر هنری استعاره و کنایه بیش از دیگر عناصر بهره برده است. استعاره، خصیصه ی اصلی سبک فردوسی است از میان اقسام استعاره، استعاره ی مصرّحه بیشترین کاربرد را دارد. بسآمد بالای کنایه در شاهنامه نشانه ی گستردگی دایره ی واژگان شاعر و چیرگی او برزبان فارسی است. از میان انواع تشبیه گرایش فردوسی به تشبیه بلیغ بیشتر است. امّا مجاز در شاهنامه از تنوّع بسیاری برخوردار است. منطق فردوسی در سرودن شاهنامه چنین است که او جهان پیش از خود را با زبان هنری بازسازی کرده است.

چکیده شخصیت و شخصیت پردازی در داستان های (کوتاه و بلند) منیرو روانی پور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این پژوهش تلاش می کند این عنصر برجسته را در داستان نویسی روانی پور بررسی و تحلیل کند. نگارنده در این تحقیق به بررسی شخصیت، انواع شخصیت ، نمودهای شخصیت ، شیوه های شخصیت پردازی و ابتکار موجود در آن ها می پردازد. به این ترتیب ، خواننده این پژوهش با انواع تکنیک های منیرو روانی پور آشنا می شود. با تحلیل و بررسی دو مجموعه داستان کوتاه و یک رمان از منیرو روانی پور روشن می شود که غالب شخصیت ها ـ به ویژه شخصیت اصلی ـ را زنان تشکیل می دهند . مردان بیشتر در زمره شخصیت های فرعی داستان قرار می گیرند و کودکان، به ندرت در داستان های نویسنده حضوردارند. نویسنده بیشتر به شخصیت های نوعی توجه دارد. شخصیت ها غالباَ ساده و ایستا هستند. در شیوه شخصیت پردازی ، نویسنده تلاش می کند بیشتر از نحوه غیرمستقیم و روش های آن استفاده کند. وی در شخصیت پردازی رمان متاثر از مکتب رمانتیسیسم و در غالب آثارش متاثر از مکتب رئالیسم جادویی است و از انواع پروتوتیپ های طبقاتی، گروه های انسانی، سیاسی و خود نویسنده بهره گرفته است.

چکیده یکی از موضوعات پربسامد در مجموعه دیوان شاعران معاصر البته با رنگ و بوی خاص و تازه؛ عشق و متعلَقات آن است که بررسی زوایا و ابعاد آن با عنایت به مباحث هستی شناسی، جهان شناسی، انسان شناسی و... در شعر معاصر نیازمند پژوهشی کلان و فراگیر است. در این میان فروغ فرخزاد و احمد شاملو در کنار اخوان، سهراب و نیما، چند شاعر برجسته و تاثیرگذار بر جریان شعر معاصر فارسی هستند که در حوزه ی یاد شده با رویکرد تازه در زمینه های ماهیت شناسی عشق، وجود شناسی عشق، غایت شناسی عشق و شأن اخلاقی عشق؛ هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت بیشترین اشعار را سروده اند که در این مقاله نویسنده، مجموعه اشعار این دو شاعر را در چهار بخش یاد شده و با روش مقایسه ای، طبقه بندی و بررسی و تحلیل کرده است. با نگاه فراگیر به موضوع عشق و رویکرد این دو شاعر، چنین بر می آید که در حوزه ی «علل پیدایش و ظهورعشق» فروغ در دوره ی اول، آفرینش شیطان و رانده شدن آن از بهشت برین و در دوره ی دوم، آشنایی با عرفان و مفاهیم وحیانی را مهم ترین عامل ظهور عشق در بحث وجودشناسی عشق معرفی می کند، در حالی که شاملو در دوره ی اول، ظلم و ستم از سوی رژیم حاکم و در دوره ی دوم، وجود «آیدا» را.

موضوع این پژوهش ادبی، بررسی مختصات نثر بینابین و بیان ویژگی های آن با نگاهی به آثار منثورقبل و بعد از آن است. برای حصول این امر مقایسه ی تاریخ باعمی و تاریخ بیهقی (به عنوان نمایندگان روشنی از نثر ساده و نثر بینابین) برگزیده شد. سبک و نحوه ی بیان و گزینش خاصی از واژه ها و تعابیر و عبارات در هر دو اثر به ویژه (تاریخ بیهقی)، توجه خواننده را به خود جلب می کند. در این پژوهش با بیان مقدماتی از نثر، دو کتاب از دو نویسنده ی تاریخی که در تاریخ نگاری با هم مشترک هستند، انتخاب شده و پس از تحلیل محتوایی نثر، متن دو کتاب با هم مقایسه شده است. مقایسه ی شناسانه ی این دو اثر روشن می سازد که دو نویسنده در بسیاری موارد مضامین و تعابیر و بعضاً اصطلاحات مشترکی را به کار می برند، اما با دقت در یکی از آن ها (تاریخ بیهقی) به نثر پخته و روانی بر می خوریم که در عین داشتن ویژگی های نثر مرسل دوره ی قبل، رگه هایی از نثر نو در آن نمایان است که تمایل دارد خود را به نثر دوره ی بعد در حال تولد است، نزدیک کند؛ یعنی، همان نثر فنی.با کمی تأمل می توان دریافت که اثر تاریخ نگار غزنویان، عمودی و رو به بالاست که عین بهره بردن از نثر دوره ی پیشین به مرحله ی جدیدی از نثر قدم می گذارد. او تاریخ خود را وسیله ای برای بیان نصیحت و عبرت قرار داده است و فراتر از یک روایت کننده ی صرف، دستورات اخلاقی و اجتماعی به ما می دهد. مورخ عصر سامانی بر محور افقی سیر می کند و در نوع خود خوب روایت می کند. روایتی که با تشریح جزئیات و در قالب نثر ساده. ناگفته نماند نویسنده ی تاریخ بیهقی، خود بیهقی است که امور و رویدادهای اجتماعی را شاهد و ناظر است و یا از معتمدی ثقه شنیده است و حاصل کار بلعمی در واقع برگردان تاریخ نامه ی « طبری» است که اغلب موارد با حالت دانای کلی آن را روایت می کند.

گفتگو به طور کلی و گفتگو در ادبیات داستانی، به ویژه ادبیات غنایی (نظامی گنجوی)، مسأله ای است که بررسی و تحلیل ابعاد، زوایای آن نیاز به تأمل و کاوش دارد. روش تحقیق در این پژوهش، رسیدن از کل به جزء بوده است. به این صورت که برای رسیدن به بررسی های مربوط به گفتگوهای داستانیِ داستان های نظامی، ابتدا چیستی و ماهیت خود گفتگو را بررسی کرده ایم. سپس به انواع گفتگو در ادبیات فارسی پرداخته و پس از آن نیز در کتاب های داستان نویسی و نمایشنامه نویسی کاوش کرده، وظایف و ویژگی های گفتگو را جمع آوری و به شکلی مدون طبقه بندی کرده ایم، پس از آن به استخراج انواع، اقسام و اشکال مختلف این مسأله در دو اثر نظامی- به شکل مجزا- پرداخته و در نهایت نیز جمع بندی و نتیجه گیری بحث را آورده ایم. گفتگو در ادبیات کهن فارسی از دیرباز در انواع مختلف ادبی وجود داشته است. بسیاری از شاعران و نویسندگان چه در آثار داستانی، حکایات و چه در دیگر انواع ادبی از گفتگو استفاده کرده اند؛ اما آنچه که در این پژوهش، تحقیق و بر آن تأکید شده است، گفتگو محور بودن آثار نظامی - به ویژه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون- است. نظامی داستان نویس و نمایش نامه نویسی است که با زبان شعر توانسته است خالق گفتگوهای ماندگار ادبیات غنایی جهان باشد.

نسخه خطی "رضوان "نوشته میرزا آقاخان کرمانی، نویسنده دوره بازگشت ادبی است که به سبک "گلستان سعدی "در قالب حکایت و به نثرمسجع و توأم با نکات ادبی، و اخلاقی در قرن 13 به رشته تحریر درآمده است. حاوی 351 حکایت منظوم و منثور بوده و نخستین اثر میرزا آقاخان کرمانی ادیب عصر قاجار است که برای شناخت اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران در قرن سیزدهم هجری بسیار سودمند است. - مولف در نگارش و نثر کتاب خود از "گلستان سعدی "بسیار تاثیر پذیرفته است. به طوری که اگر یکی از معتبرترین اثر به سبک "سعدی "نباشد ولی یکی از مهم ترین اثر اخلاقی دوره مشروطه است. - تنوع در نثر کتاب و نوع نگارش نیز درخور توجه و چشم گیر است، به این معنا که "رضوان "نثری مزین و مسجع و موزون دارد، به ویژه بخش دیباچه و مقدمه آن که با تحمیدیه و توصیف بهار بوده و متن اصلی (به استثنای کلمات و عبارات عربی به کار برده شده) از نثری ساده و قابل فهم برخوردار است. - اصطلاحات عرفانی و تعاریفی از صوفی، توکل، یقین، تقدیر به تناسب در چندین جای متن دیده می شود، اگرچه موضوع کتاب عرفانی نیست. پژوهش حاضر با مقابله نسخه خطی مجلس شورای اسلامی تصحیح شده که شامل یک دیباچه، یک مقدمه مفصل و چهار موسم و یک خاتمه می باشد. در این پایان نامه علاوه برتصحیح متن، ویژگی های سبکی و دستوری نسخه و مضمون و محتوایی آن مورد بررسی قرارگرفته است.

چکیده مجلّات علمی و ادبی بی تردید، منابع مهم و باارزشی برای دانشجویان و دانش پژوهان محسوب می - شوند به ویژه آن که مجلّه از سرچشمه علم و دانش- دانشگاه- بیرون تراود و معرّفی و شناساندن آنها به روش های مختلف، یک ضرورت به شمار می رود. یکی از این مجلّات ؛ مجلّه علمی، ادبی، تاریخی، اجتماعی «دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد» است که چاپ آن از سال 1344 به صورت فصلنامه شروع شده و هنوز ادامه دارد. در این پژوهش، با شیوه سندکاوی و کتابخانه ای و با استفاده از روش تحلیل محتوا ، بعد از آن که تمام مطالب مندرج در 11 مجلّد از مجلّه که دوره-های 23 الی 33 را شامل می شود به دقّت مطالعه شد، خلاصه ای از مطالب مجلّه به صورت فهرست هایی ارائه گردید. ارائه این فهرست ها از این جهت دارای اهمّیت است که دستیابی به مطالب متنوّع مجلّه برای علاقمندان و محقّقان در زمینه های ادبی، علمی و هنری به سهولت امکان پذیر است و می تواند اطّلاعات ارزشمندی راجع به ادبیات کلاسیک و معاصر، نویسندگان و مترجمینی که در ایجاد تحوّلات ادبی و فکری ایرانیان نقش بسزایی داشتند و سیر نگارش ادبی مجلات و مطالب موجود در آنها به علاقمندان بدهد و علاوه بر صرفه جویی در وقت و هزینه ، بدون در دست داشتن اصل منبع تا حدّ زیادی مطلوب مراجعان تأمین گردد. از نتایجی که در این پژوهش به دست آمده می توان به حجم بالای مطالب ادبی اشاره کرد که حدود 45 درصد از کل مندرجات این 11 دوره را دربر می گیرد. همچنین در بررسی فهرست ها مشخّص شد که متون ترجمه شده کمترین عناوین را به خود اختصاص داده است. واژگان کلیدی: فهرست- توصیفی- مجلّه- مشهد- دانشگاه

نسخه حاضر جزء متون روایی تلقی می شود. در مجموع این اثر از آثار اخلاقی-تعلیمی عصر صفویه است که تاکنون ناشناخته مانده است. امید است با احیای این چنین اثر نفیس علاوه بر آشنایی با نگارش زبان فارسی و نثر ادوار گذشته، راه گشای دانش پژوهان و همه کسانی باشد که سخنان پیشینیان را چراغ راه آینده می دانند.

چکیده قصص انبیاء یکی از موضوع های در خور توجه و مطرح است، که نویسندگان و مفسران بسیاری بدان پرداخته اند. یکی از آثاری که در همین حوزه به رشته تحریر درآمده ، کتاب اعجاز موسوی تألیف معین الدین محمد فراهی (قرن دهم) است، که مولف آن را پس از مطالعه و تدقیق سی و پنج سال? خود در کتب تفاسیر، روایات و احادیث، به قلم درآورده است، موضوع اصلی این نسخه داستان حضرت موسی(ع) است، که نویسنده آن را با استناد به آیات قرآن و تفاسیر مختلف نوشته است. مولف در عرض? روایات و نقل قول ها، به راویان آنها و صحت و سقم روایات چندان توجهی نداشته و هرکجا روایتی دیده آن را نقل کرده است، البته خود مولف نیز گویی در بیان برخی روایات شک داشته و آنها را با تردید مطرح می کند. کاربرد این حجم از روایات نشان دهند? اشراف نویسنده به کتب تفسیر و احادیث است.این اثر علاوه بر جنب? داستانی و مذهبی، دارای صبغ? ادبی نیز بوده و نویسنده به فراخور داستان از اشعار شاعران نامدار و در مواردی از اشعار خود نیز بهره برده است. نکات عرفانی و اخلاقی بسیاری نیز در لابلای داستان به چشم می خورد. در این تصحیح نگارنده سعی نموده، تا با استفاده از کامل ترین نسخ? موجود در ایران، با روش تصحیح بینابین- مقایس? نسخه با چاپ سنگی موجود در ایران- این اثر را به رسم الخط امروزی درآورده، ویژگی های دستوری، ادبی، سبکی و رسم الخطی نسخه را مورد بررسی قرار دهد، و این اثر را به پیشگاه هم? دوستداران ادب و پژوهش تقدیم می نماید. کلید واژه: تصحیح نسخه خطی-قصص-اعجاز موسوی

چکیده: بیان وبدیع زینت هر سخن و زیور هر کلام است . شعر جنوب کشور (استان بوشهر) نیز آکنده است از صنایع وآرایه های ادبی. اما هنوز شاعران آن (بالاخص پیشینیان) در گمنامی به سر می برند که از جمله آنان مرحوم سیدعبدالقاهر قاهری (مدام دیری) می باشد و علیرغم طبع سرشار، کلک سحار و نازکی خیال تا سال 1379 ذکری از وی در زبان مردم نبوده است و پس ازآنکه آثار وی کشف گردید نیز مقدار بسیار اندکی از کل اشعار وی چاپ و منتشر شده وچه بسا ما بقی در گذر زمان به فراموشی هم سپرده گردد. آن چه از شعر این شاعر در دست می باشد مملو است از صنایع بیانی و بدیعی. مجاز، تشبیه ، استعاره وجناس حضوری رونق ده و زاید الوصف در شعر وی دارند. غنای این اشعار از حیث برخورداری از صنایع وشاخصه های موصوف تا حدی است که یاد آور دوران شکوه غزل و قصیده فارسی می گردد. در این پژوهش مباحث مربوط به حوزه علوم بیان و بدیع در شعر مدام دیری که به ترتیب عبارت از مجاز، تشبیه و استعاره(در بیان) و جناس (در بدیع) می باشند مورد بررسی قرار گرفته است. بدان امید که با کارهای تحقیقی وتحلیلی در شعرجنوب زمینه زدودن غبار گمنامی از صندوقچه این آثار گرانبها و بازشناسی خدمات ارزنده این شاعران به ادب پارسی، فراهم گردد.

تعریف تلمیح و اشاره. و اشاره مفصلی به زندگی نامه ناصر خسرو . و بیان اشارات و تلمیحات و کنایاتی که در این پنجاه قصیده ناصر خسرو بیان کرده است . و این کلیدی است برای باز گشایی رمز های این ابیات.

موضوع این پایان نامه، بررسی موسیقی در غزلیات سلمان ساوجی است.که در آن به بررسی دقیق عناصر چهارگانه ی موسیقی ساز از قبیل موسیقی بیرونی شعر(وزن عروضی)،موسیقی کناری(قافیه و ردیف)،موسیقی درونی(سجع،جناس،تکرار)و بالاخره موسیقی معنوی که به بررسی تمام ارتباط های پنهانی عناصر یک مصرع که از رهگذر انواع تضاد ها و تقابلها ،تشبیه و استعاره ها،انواع ایهام و ...پدید می آید،می پردازد. اهمیت والای موسیقی در شعر و نیز عدم وجود این نوع تحقیق در غزلیات شاعری چون سلمان ساوجی،پژوهنده را برآن داشت تا به بررسی و تحقیق عناصر موسیقی ساز در غزلیات سلمان ساوجی بپردازد.ضمن اینکه وجود لطافت بیان وزبان عاشقانه عارفانه ی این شاعر در غزل،جذابیتهای خاصی رابرای محقق به وجود آوردو وی را برای اجرای کار،راغب تر نمود. روش اجرای کار در این پژوهش این گونه بود که ابتدا،تحقیقات و بررسیهای لازم پیرامون پیشینه تحقیق و موضوعات مربوط به آن صورت گرفت و مطالب مورد نیاز جمع آوری گردید و سپس غزلیات شاعر به صورت ریز و جزئی بر اساس جنبه های چهارگانه ی موسیقی،بررسی و فیش برداری شده،جدولها و نمودارهای مربوطه تهیه وترسیم گردید.

اسطوره ها از دیرباز با هنر و ادبیات پیوند نزدیکی داشته است و تجلی گاه اسطوره ها را می توان در ادبیات داستانی ملت ها یافت. برای شناخت بهتر این آثار به ناچار باید با اسطوره آشنا بود. هر کسی که به زبان اسطوره آشنا نباشد هرگز قادر نخواهد بود ادبیات داستانی را آن چنان که شایسته است دریابد. در ادبیات داستانی انقلاب اسلامی ایران با توجه به تغییراتی که در اوضاع فکری و عاطفی جامعه ایرانی بعد از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به وجود آمد، عده بسیاری از نویسندگان با آگاهی از اساطیر و روایت های اسطوره ای به بازآفرینی این روایت ها در آثار خود اقدام کردند. می توان گفت یکی از دلایل گرایش داستان نویسان این دوره به حوزه ی اسطوره، جنگ بوده که غالبا با نماد و نمادگرایی همراه شده است. درک زبان ویژه اسطوره با واژه های نمادین و مفاهیم عمیق، درک زبان نویسنده رمان یا داستان را آسان تر می کند و خواننده با دریافت دقیق تر این مفاهیم با دنیایی از رمز و راز آشنا می شود. نگارش این پایان نامه، ایفای نقشی بسیار اندک برای دریافت مفاهیم اسطوره ای در رمان ها و داستان هاست که سعی شده است عناصر اسطوره ای انعکاس یافته در ادبیات داستانی بعد از انقلاب اسلامی با تأکید بر آثار معروفی، بنی عامری، خسروی، چهل تن، دهقان و بر اساس تم غالب در رمان یا داستان کوتاه، بررسی، نقد و تحلیل شود.

یکی از پژوهش های ارزشمند و مفید در حوزه ی تحقیقات انتقادی، بررسی مجموعه آثار پژوهش محققان برجسته است. از سوی دیگر کشف ویژگی های سبکی و نوشتاری محققان می تواند به آموزش نسل های بعد برای نوشتن کتاب و مقاله های گزین و برتر منجر شود. یکی از محققان برتر در سده اخیر در حوزه نگارش مقاله و آثار انتقادی بی تردید مجتبی مینوی است. در این پایان نامه، صد مقاله از مجموعه مقالات فارسی ایشان در حوزه های مختلف از وجوه زبانی، محتوا، روش تحقیق و شیوه بیان مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. بنا بر مطالعات انجام شده می توان گفت روش تحقیق مینوی در مقالات بر پایه ی استدلال و استشهاد و استناد پایه گذاری شده است. آن چه روشن است این که موفقیت وی در مقاله های نوشته شده مرهون تسلط وی بر زبان های خارجه و ارتباط لاینفک وی با کتابخانه های بزرگ و اشخاص بزرگ ادبی و همچنین مستشرقین فارسی دان است. ارجاعات و نقل قول های متعدد ایشان در حین بیان مطلب، علاوه بر پرهیز از کسالت متن، به مستندکردن آن یاری رسانده؛ و این سودمندی درکمیت وکیفیت مقالات ایشان تاثیری شگرف داشته است. روش نگارش وی در مقاله ها، در نقل مستندات یا شواهد، غالباً مفصل وگاهاً موجز است. لیکن مینوی اهتمام برآن داشته تا یافته های خود را بطور مختصر و مفید بیان کند. شیوه ی بیان وی در اکثر مقالات با انتقاد و پیشنهاد و یا با توصیف همراه است. لحن وی با توجه به زمینه ی سخن تغییرکرده گاهی ملایم و گاهی تند می شود. اما در انتقاد به کژی ها بدون استثنا لحنی تند و تلخ دارد. هر چه از نخستین مقاله ها می گذرد، پختگی و صلابت کلام وی به سوی انسجام سوق می یابد. از بسامد و عبارات خاص بکار رفته در واژگان کاربردی، مینوی اصطلاحات خاصی را بکار می برد و شیوه ی نویسندگی منحصر بفردی دارد؛ از ویژگی های دیگر این مقالات همراه کردن مخاطب با خود در تفهیم مطالب، با طرح سوالات استفهامی است که به صورت ایجابی و برای تاکید مطلب است. مقالات وی هدفمند و دارای بار اطلاعاتی و علمی مفیدی است. نکته ی دیگر، عدم رعایت اصول مقاله نویسی نوین در سال های اول نویسندگی است،که البته در مقالات پایانی وی شاهد رعایت اصول آن ها هستیم، به گونه ای که به جرات می توان گفت مقالات پایانی وی پر بارتر از مقالات ابتدایی اوست. مینوی برای اقناع مخاطب از هر منبع و نقل قولی که مصداق حقیقت است مدد گرفته، به همین علت بندرت در مقالات وی به اشکالات ارجاعی برمی خوریم.

در این پژوهش صرفاً بر آنیم تاحدودی اندیشه ها و آراء نویسنده و متفکری غربی از دوران معاصر را با افکار و عقاید شاعر و عارفی مسلمان و مربوط به قرن ها پیش، در خصوص ضرورت آشنایی و جستجوی انسان کامل، مقایسه نماییم. اهدافی را که از انجام این پژوهش جستجو می کنیم به طور خلاصه، می توان چنین بیان کرد: اول این که آیا در موضوع انسان کامل و ضرورت جستجو و نیل به آن، بین دو دیدگاه شرقی – اسلامی عطار و غربی – مسیحی باخ مشابهت و همگونی وجود دارد یا خیر؟ دیگر آن که هر کدام از این دو نویسنده، چه مراحل و آموزش هایی را برای نیل به این مقصود معرفی کرده اند. سوال دیگری که باید بدان پاسخ گفت این است که آیا دلیل یکسانی در به کار بردن نمادهای مشترکی همچون نماد پرنده، سفر و مرگ از جانب این دو نویسنده وجود داشته است و هر دوی آن ها از به کار گیری این نمادها، معنا و مفهوم واحدی را اراده کرده اند یا خیر؟ و نهایتاً این که آیا می توان چنین نتیجه گرفت که با توجه به تقدم زمانی عطار، باخ در اثر سمبلیک خود به طور مستقیم یا ضمنی از او الهام پذیرفته است ؟ نکته لازم به ذکر این است که هدف ما از این گونه مقایسه - که تأکید بر کشف و بیان شباهت های فکری و فرهنگی دو اندیشه متفاوت از دو فرهنگ متفاوت است - در حقیقت کشف دوباره نفس واحدی است که هر کدام از افراد عالم با هر عقیده و هر تفکری، شاخه ای منشعب از آن ریشه است که: «خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحِدَه» / شما را از «نفس واحدی» آفرید. (نساء/1) و بسیاری مفاهیم و نمادهایی که می شناسیم و به کار می بریم، ریشه در همان نفس واحد دارد که از آن به «فطرت» یاد می کنیم؛ و این فطرت واحد همه انسان هاست که از شرق تا غرب عالم یک حرف می زند و یک بیان دارد و به هر زبانی که سخن بگوییم و از هر نژادی و با هر فرهنگ و مذهبی که باشیم، آن یک حرف و آن یک نحوه بیان را می شناسیم و می فهمیم و همین باعث ایجاد شباهت ها و اشتراکات در ادبیات جهان و نمادهای مشابه و یکسان در اذهان و افواه آدمیان گشته است. برای مقایسه کتاب «جاناتان مرغ دریایی» با «منطق الطیر» ، پس از مراجعه به متن زبان اصلی کتاب «جاناتان» و مقابل نهادن سه ترجمه فارسی از آن، نهایتاً ترجمه خانم لادن جهانسوز را که از متنی روان تر و با حفظ امانت بیشتر برخوردار بود، به عنوان مبنا انتخاب کرده و با منطق الطیر مقدمه و تصحیح استاد شفیعی کدکنی مقابل کردیم. روش تحقیق ما در این پژوهش، روش تحقیق کتابخانه ایست که البته در بسیاری موارد که منابع مکتوب در اختیار نبود، از منابع الکترونیک و شبکه جهانی اینترنت استفاده شده است. این جستار، شامل چهار فصل است که سه فصل نخستین، موضوعات مقدماتی بحث را در بر گرفته و فصل پایانی به مبحث اصلی مقایسه دو کتاب می پردازد. در فصل آغازین، بنا به ضرورت به معرفی مختصری از دو شخصیت موردمطالعه - عطار و باخ- و همچنین آثار ایشان و به طور مبسوط تر دو کتاب مورد نظر – منطق الطیر و جاناتان مرغ دریایی – پرداخته شده است. در دومین فصل، با مفاهیم نماد و رمز، از دیدگاه روان شناسی و ادبیات آشنا می شویم و از آنجا که برخی نمادها در میان اقوام و ملل مختلف، به طور مشابه و یکسان به کار می رود و به خصوص در این دو کتاب با نماد مشترک «پرنده» مواجهیم، ریشه یابی به کار گیری نمادها از دیدگاه روان شناسان، مفید و ضروری به نظر می رسید که در این فصل به اختصار بدان پرداخته شده است. در فصل سوم، بیشتر به موضوع اصلی نزدیک شده و با توجه به این که تأکید ما در این پژوهش بر مقایسه انسان کامل از دو دیدگاه است، به معرفی آن از دیدگاه های مختلفی که زمینه فکری و فرهنگی و اعتقادی عطار و باخ را در بر گرفته اند، می پردازیم. در فصل پایانی، که جان سخن و اصل پژوهش ما را شامل می شود، به مقایسه مفاهیم عرفانی دو کتاب، با تأکید بر انسان کامل پرداخته شده است؛ و همان طور که پیش از این نیز اشاره شد، در این فصل بیشتر به جستجوی نقاط اشتراک دو فرهنگ و تأثیر گذاری و تأثیرپذیری ضمنی آن دو، توجه شده است. و نهایتاً حاصل کلام، که بیانگر اهداف و نتایج مقایسه این دو اثر سمبلیک است.وآن این که،اولاًهر دو کتاب منطق الطیر و جاناتان مرغ دریایی، در زمره آثار ادبی سمبلیک جهان قرار گرفته اند و نمادهای مشترک «پرنده» ، «سفر» و «مرگ» در هر دوی این آثار به چشم می خورد.ثانیاًهرچند مدرکی دالّ بر اقتباس و الهام گرفتن باخ از منطق الطیر در دست نیست اما طبیعی است اگر مسأله توارد و اقتباس غیر مستقیم و ضمنی باخ را بپذیریم. به علاوه این که فطرت و نفس واحده همه ما، صرف نظر از مذهب و زبان و زمان و مکان، تنها یک حرف برای گفتن دارد و آن بازگشت به اصل است. همان اصلی که برای عطار در منطق الطیر، سیمرغ و برای باخ در داستان جاناتان، مرغ بزرگ یا مرغ حقیقت است.ثالثاًزیبایی و لطف این مقایسه، آن جا بیشتر آشکار می شود که در صفحه صفحه کتاب باخ، قدم به قدم تعالیم عطار را برای سیر و سلوک، به زبان و بیانی متفاوت مشاهده می کنیم. سختی ها و مرارت های این راه بی نهایت، مخالفت و ممانعت مخالفان، تلاش ها و از جان گذشتگی های خالصانه سالک و نهایتاً تعالی و پیشرفت و نیل به کمال، صحنه های اصلی و همانند یک سناریو است که با دو کارگردان، و در دو زمان کاملاً دور از هم به صحنه کتاب آمده است. دیگر آن که از نظر باخ حقیقت بر اساس غلبه اندیشه اگزیستانسیالیسمی به فعلیت رسیدن توانایی های بالقوه آدمی است ؛ ولی در اندیشه عرفانی عطار ، حقیقت وجود مطلقی است که حتی اکمل کاملان –پیامبر اکرم (ص) نیز به اندازه دو قوس کمان با او فاصله دارد. باخ رمز پیروزی انسان را منحصر به قابلیت، استعداد و افزایش آگاهی افراد می داند؛ در حالیکه عطار افزون بر این به علتی مافوق طبیعی یعنی به عظمت و عنایت حضرت حق نسبت می دهد. بروز احساس عشق و مهرورزی در هر دو داستان وجود دارد، با این تفاوت که باخ عشق را آخرین مرحله و نتیجه هم? تلاش ها و بعد از کسب توانمندی های و غلبه بر موانع می داند؛ در حالی که در نگرش عطار عشق دومین مرحله از هفت مرتبه کمال و محرّک آدمی در غلبه بر مشکلات است. همچنین متن زبان اصلی کتاب جاناتان مرغ دریایی، به عنوان پیوست در پایان این پژوهش قرار گرفته است.

«درد و رنج»به عنوان یک از وجوه تراژیک زندگی از جمله مسائلی است که هر انسانی درطول حیات خود، خواسته یا ناخواسته با آن مواجه بوده و خواهد بود. این مسأله در شعر معاصر و بویژه شعر شاعران زن به گونه ای برجسته و خاص منعکس شده است که بررسی و تحلیل این مسأله به کاوش و تأمل بسیاری نیاز دارد. در این پژوهش با توجه به شعر شاعران زن معاصر یعنی فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی به عنوان مدخل ورود به بحث و در بخش ماهیت شناسی، سعی شده است تصویر جامعی از این مسئله عرضه شود. در ادامه بررسی فلسفه وجودی درد و رنج و زیر مجموعه های آن به انواع درد و رنج (گریز پذیر و گریز ناپذیر)، علل درد و رنج و راه های رهایی از آن پرداخته شده است. در بخش "غایت شناسی و هدف درد و رنج" نیز سعی بر این بوده تا دیدگاه این دو شاعر در مورد درد و رنج بررسی شود.و در ادامه " وظیفه شناسی درد و رنج" در شعر آن دو نشان داده شده است.آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته در چهار فصل تقسیم بندی شده است. در فصل اول موضوع پایان نامه و مسئله تحقیق و اهمیت و زوایای مختلف آن بررسی شده است و در ادامه شناختی کلی از «درد و رنج» در چهار بخش (الف؛ ماهیت شناسی ب؛ وجود شناسی ج؛ غایت شناسی د؛ اخلاق شناسی) عرضه شده است. در فصل دوم، بررسی و تحلیل مفهوم «درد و رنج» همراه با چهار شاخصه فوق در مجموعه اشعار «فروغ فرخزاد» صورت گرفته است.در فصل سوم، بررسی و تحلیل مفهوم «درد و رنج» در چهار محور یاد شده در مجموعه اشعار «سیمین بهبهانی» صورت گرفته است. در فصل چهارم نیز نتیجه ی تحلیل ها و بررسی های صورت گرفته درمجموعه های شعری این دو شاعر زن معاصر ذکر گردیده است که نشان دهنده وجوه افتراق و اشتراک این دو شاعر در شناخت درد و رنج و چگونگی برخورد با آن است. بطوری که نگاه فروغ فرخزاد در ابتدا در حوزه معرفت شناختی عاشقانه، بدون تفکر و افراطی است. در حالی که سیمین بیشتر، رویکرد خرد ورزانه دارد.از نکات مشترک هم می توان به بحث انواع دردها اشاره کرد که هر دو شاعر در مورد دردهای گریزناپذیر به مولفه های مشترکی چون (مرگ اندیشی، سرنوشت و تقدیر، فنا و نیستی، عدم، گذر زمان) نظر دارند

چکیده ناصر خسرو قبادیانی به عنوان گوینده ای حکیم، دیدگاهی متفاوت از بسیاری از همتایان خود ارائه می دهد. از عوامل موثر در این امر گرایشات شدید مذهبی وی به فرقه اسمعیلیه، مطالعات عمیق او در علوم دینی، تعمق و توجه او به فرهنگ عامه و دانش و تحصیلات وسیع ناصرخسرو و تتبع در زمینه بسیاری از علوم متداول زمان اعم از معقول و منقول و علی الخصوص علوم اوایل و حکمت یونان و علم کلام و حکمت متالهین است. این پژوهش به بررسی اشارات و تلمیحات قصاید ناصر خسرو (قصیده 200 تا آخر) با روش تحلیل محتوا پرداخته است. نتیجه نهایی این پژوهش به شرح ذیل است:

دانش فولکلوریک یا فرهنگ عوام که به بررسی معتقدات و اندیشه ها و گفتار و کردار مردم عوام می پردازد دارای ارزش و اهمیت فراوان بوده و با شناختن و شناساندن آن می توان از نفوذ فرهنگ بیگانه جلوگیری کرد و در نتیجه در راه رسیدن به یک فرهنگ غنی و اصیل گام برداشت . در این پژوهش که موضوعش آیین سوگواری و مراثی در فرهنگ عامیانه ی قوم لر است نگارنده به دنبال اهداف ذیل بوده است : ارائه ی تصویری جامع از آیین سوگواری و مرثیه سرایی در میان قوم لر ، پر کردن خلأ پژوهشی در زمینه مرثیه سرایی در میان قوم لر ، علاقه مند نمودن دیگران به پژوهش های فولکلوریک و مخصوصاً موضوع مذکور . روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات تحقیق عمدتاً از طریق میدانی و از زبان بزرگان ایل بوده است و از منابع مکتوب کتابخانه ای و سایتهای اینترنتی هم استفاده شده در نتیجه بستر لازم برای تحقیقات بیشتر در زمینه ی شناسایی فرهنگ و ادبیات قوم لر فراهم شده است به طوریکه کلیه موسسات فرهنگی ، پژوهشی ، جامعه شناسی ، مردم شناسی ، میراث فرهنگی ، دانشجویان و افراد علاقه مند به ادبیات عامیانه و فولکلوریک می توانند از آن بهره ی لازم را ببرند . در این پژوهش پس از بررسی و مطالعه ، نگارنده به این نتیجه رسیده که آیین سوگواری و مرثیه سرایی در این جامعه آماری ( قوم لر و لک ) ریشه در فرهنگ کهنسال این قوم داشته و رمز ماندگاری آن نیز وابستگی شدید و تنگاتنگ افراد ایل نسبت به یکدیگر است به طوریکه از دست دادن هر یک از عزیزان به مثابه ی جدا افتادن پاره ای از وجود آدمی بوده و سخت طاقت فرسا و ناگوار می باشد لذا در این هنگام است که مرثیه سر می دهند تا بدین وسیله خاطر دردمندشان تسکین یابد و آتش درونشان فرونشیند .

چکیده تلمیح از جمله شگردها و فنونی است که شاعر با ایجاد و اختصار و همچنین گسترش معنا برای بیان مقصود و زیبایی کلام از آن بهره می گیرد. برای درک و فهم عبارت و یا ابیاتی که در آن تلمیح وجود دارد اطلاع و آگاهی کامل از داستان، شعر، مثل و... ضرورت دارد، زیرا این شناخت و آگاهی باعث درک صحیح اثر و دیدگاه شاعر یا نوسینده، می شود و شیرینی کلام او را دو چندان می کند. سلمان از جمله شاعرانی است که در دیوان خود از تلمیح به میزان زیادی استفاده کرده است. این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و فیش برداری از کتابخانه صورت گرفته است و به بررسی تلمیحات دیوان سلمان ساوجی پرداخته است. در این پژوهش بعد از توضیح در مورد کلمه تلمیح به بررسی منشأ کاربرد، نوع و فایده تلمیح اشاره شده است. شاعر توانسته است با بسامد بالای تلمیحات مذهبی و اسلامی بیشترین تلمیحات را با هدف بالا بردن خبر در اشعار خود به کار برد.

مثنوی "یوسف و زلیخا" یکی از سروده های "ملّاحاذق هروی" از شاعران قرن 12 و 13 ه . ق. است. این دیوان در مجموعه ای بالغ بر4000 بیت در قالب مثنوی سروده شده که در اثر حاضر، حدود 2000 بیت از آن تصحیح شده است و شیوه ی تصحیح، روش التقاطی بوده است. نسخه دارای 65 عنوان می باشد و بعضی از عناوین، تمثیل هایی است که شاعر برای روشن شدن مفهوم در میان داستان ها ذکر کرده است. موضوع نسخه، داستان عشق زلیخا، همسر عزیز مصر، به حضرت یوسف علیه السّلام است و از نوع ادبیات غنایی به شمار می آید. اشعار دیوان حاذق، سرشار از آرایه های لفظی و معنوی است که از میان انواع آن، آرایه های ادبی جناس، تشبیه و استعاره، از بسآمد بیشتری برخوردار است. از آنجا که شاعر دوره ی بازگشت ادبی را تجربه کرده است، می توان تا حدودی ویژگی های زبانی سبک خراسانی را در اثر وی مشاهده نمود. به دلیل اینکه زادگاه شاعر شهر هرات است، لهجه ی هراتی در اثر او مشهود است.

مجمع الباقی چکیده این تصحیح بر اساس نسخه ی منحصر به فرد خطی موجود در کتابخانه ی حضرت آیه الله عظمی مرعشی نجفی « ره » صورت گرفته است . مولف ناشناس با هدف ایجاد انبساط خاطر و شاد کردن خواننده دست به تالیف چنین مجموعه ای زده است . کتاب مجمع الباقی در پنج فصل تهیه شده است که هر فصل سی حکایت را شامل می شده است . 83 حکایت یعنی حدود سه فصل از کتاب مجمع الباقی باقی مانده است و بقیه حکایت ها و مقداری از اشعار مولف از دست برد حوادث مصون نمانده است . مضمون حکایات بیشتر طنز و بعد از آن موضوعات اخلاقی ، اجتماعی و... است . مطالعه کتاب حاضر مجموعه ای از فواید تاریخی ، اجتماعی ، ادبی ولغوی آن زمان را در پی خواهد داشت .به دلیل سادگی و روانی اثر و نیز پیچیدگی و مرسل نبودن آن برای عموم فارسی زبانان به خوبی قابل استفاده است . تصحیح این کتاب راه مطالعه در زبان شناسی تاریخ زبان فارسی ، مسایل ادبی وغیره را هموارتر می نماید و موضوعات مورد توجه آن عصر و نیز مایه های طنز و فکاهی دوران گذشته را به ما نشان میدهد . به دلیل در دسترس نبودن کل کتاب و و عدم اشارات درون متنی موفق به تعیین نام دقیق مولف این اثر نشدیم ولی با توجه به شواهد و قراین موجود در متن تاریخ تالیف این اثر احتمالاً مربوط به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه می باشد . کلمات دیریاب در همان صفحه شرح داده شده است و فهرست اشخاص ، اعلام ، عبارات عربی و اشعاردر پایان کتاب قرار داده شده تا استفاده از این کتاب آسانتر باشد . کلید واژه تصحیح، حکایات ، مجمع الباقی ، نسخه خطی .

چکیده: حافظ در قالب غزل های شورانگیز خود ، سخن از عشق و دوستی می گوید و لابلای این همه شور و عشق متذکر می شود که ، ریا و سالوس آفت عشق است . پس با ریا به ستیز برمی خیزد . زاهد ، شیخ ، صوفی ، محتسب و ... نمادهایی هستند که حافظ برای نمایاندن زشتی ریاکاری و تزویر، آنها را به خدمت می گیرد و با یاری رند ، پیر و حافظ ، پا به میدان مبارزه با آنها می گذارد . خود را در حد یک رند خراباتی بدنام پایین می آورد تا به دسته ریاکاران بفهماند ، برای او خوشنامی و محبوبیت دروغین و دنیاطلبی ارزشی ندارد . شخصیت های دیوان حافظ ، در دو گروه قهرمان (رند: شخصیت اصلی،پیر،حافظ،ساقی،صباومعشوق: شخصیت های فرعی) و ضدقهرمان(زاهد،شیخ،صوفی،محتسب و واعظ) مقابل هم می ایستند و با بیان افکار و نمایش اعمال خود ، عمق فاجعه بی توجهی به آفت ریا و ساده گرفتن آن را به تصویر می کشند. شخصیت پردازی شخصیت های موجود در دیوان ، غیرمستقیم است و بیشتر برمحورگفتگو(گفتگوی مستقیم و تک گویی اول شخص ) می چرخد . پرداختن به رفتار ، قیافه ظاهری ، شغل ، سن ، جنس و ملیت ، اگرچه در مورد بعضی از شخصیت ها دیده می شود، اما همچنان گفتگو وبه ویژه گفتگوی ذهنی شاعراز زبان منِ روایتی ، نقش مهمتر و پررنگ تری در پردازش شخصیت ها دارد. ریاستیزی و مبارزه با سالوس ، هسته مرکزی افکار و اعتقادات شاعر است و هدف از ایجاد جدال میان شخصیت های قهرمان و یاریگر قهرمان با شخصیت های مخالف ، به تصویر کشیدن قبح و خبث این آفت روح بشری است . کلید واژه : عناصرساختاری دیوان حافظ ،حافظ ، شخصیت پردازی ، ریاکاری

عرفان به معنای شناخت و رسیدن به حقیقت است. به بیان دیگر، موضوع اصلی آن شناخت خدا است که عارفان با مکاشفه های الهی به آن دست می یابند. عرفان می تواند تصوف را نیز شامل شود که در این صورت نسبت بین عرفان و تصوف از نظر منطقی عموم و خصوص من وجه است. از جمله عارفان عالم حضرت علی علیه السلام است که می فرماید: هیچ شئ را ندیدم مگر این که خدا را قبل از آن، با آن و پس از آن دیدم. گنجینه نفیس نهج البلاغه در بر گیرنده جلوه های عرفان است که برای بررسی عمیق آن، نیاز است پژوهش های گسترده ای انجام شود. تاکنون پژوهش هایی در زمینه بررسی تطبیقی نگرش های عارفانه و صوفیانه در مفاهیم و اصطلاحات عرفانی مختلف انجام گرفته است. اما در این پژوهش بررسی تطبیقی اصطلاحات عرفانی نهج البلاغه با کتاب های کشف المحجوب، رساله قشیریه و مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه انجام شده است. در این بررسی با بهره گیری از کتاب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه که شامل ده باب است، به طور نسبی از هر باب یک واژه شامل توبه، زهد، توکل، قناعت، توحید معرفت، محبت، ولایت، آداب صحبت و علم بر گزیده شد. این مطالعات نشان داد که عرفان از دید نهج البلاغه همراه با کسب علم و معرفت است، از طرفی تلاش برای رفع نیازهای مادی و دنیوی البته با رعایت قناعت منافاتی با عرفان ندارد. این درحالی است که در سه اثر عرفانی دیگر تاکید بر سرکوب نیازهای مادی برای دستیابی به جلوه های عرفانی است.

جایگاه رفیع سیمین دانشور در ساحت ادبیات داستانی ایران و پیشگامی اودر میان نویسندگان زن به آثار او اهمیت و اعتبار در خور مطالعه و پژوهش است ،از همین رو رساله حاضر بررسی و تحلیل آثار داستانی اورا به عهده گرفته است و در خلال فصول مختلف آن ، کوشیده است تا کلیه داستانهای کوتاه و بلند اورا از حیث صورت و محتوا مورد مطالعه و بررسی و تحلیل قرار گیرد

چکیده یکی از راههای خودباوری هر ملت، آگاهی آنها از گذ شته ی پربار و سابقه ی تاریخی درخشان خود است . بی تردید حفظ و تقویت فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی نیز در گرو احیا و پاسداشت میراث مکتوب گذشته ی این سرزمین است. یکی از کارهایی که در راستای این امر صورت می پذیرد، تصحیح نسخ خطی و تحلیل آنهاست، این رساله به معرفی و تصحیح یکی از این نسخ می پردازد. این نخسه با و « شاه میر محمد نورالله احراری دهلوی » به قلم عارف وارسته « شرح مثنوی معنوی » عنوان در قرن یازدهم نگاشته شده است . نویسنده این شرح را به خواهش شاگردان خود به رشته تحریر درآورده و در نسخه خود 1516 بیت از شش دفتر م ثنوی را شرح و تفسیر نموده است. ابیات شرح شده با نسخه ی نیکلسون مقایسه شده و شماره های مندرج در کنار ابیات مطابق با نسخه ی چاپی نیکلسون می باشد. مزیت این نسخه در این است که شیخ نورالله، علاوه بر توضیح مشکلات بسیاری از ابیات که در ذهن مریدان و شاگردان ایجاد س وال کرده بود، به نقد و بررسی بعضی از شروح معروف مقدم بر خود و یک شرح معاصر خود نیز پرداخته است . این رساله از سه بخش مقدمه، متن کتاب و تعلیقات تشکیل شده و در « لطایف معنوی » - آن علاوه بر تصحیح متن به مقایسه ی آن با سه شرح معروف هندی ( 1 خواجه ایوب 3- شرح مثنوی ولی محم?د « اسرارالغیوب » - تألیف عباسی گجراتی 2 اکبرآبادی) پرداخته شده و سپس ویژگی های مهم این نسخه از نظر زبانی و نگارش و محتوایی بررسی گردیده است.

نسخه ضیاالدین درقرن ششم نگاشته شد که حدود 7000 بیت را شامل میشود

مکتب رمانتیسم یکی از اوّلین مکاتب ادبی تأثیرگذار اروپایی بر هنر و ادبیّات نوین فارسی است. اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در سال های پس از نهضت مشروطه، سنخیّت روحی و روانی شاعران و نویسندگان ایرانی با این مکتب ادبی و میل نوجویی و نوخواهی از مهم ترین عوامل موثر بر گسترش نگرش رمانتیک در ادبیّات فارسی معاصر است. با حاکمیت استبداد رضاخان و گریز نیما به سمبولیسم اجتماعی، از رونق گرایش های رمانتیکی کاسته می شود. امّا پس از شهریور 1320 هم زمان با سقوط دیکتاتوری و رواج نسبی آزادی های فردی و اجتماعی، این مکتب ادبی مجددّاً مورد توجّه قرار می گیرد و تا سال های پایانی دهه سی به گرایش غالب ادبی تبدیل می شود. سال های 1339 و 1340 دوران اوج گیری حملات منتقدان به رمانتیسم این سال ها و گریز شاعران رمانتیک به دیگر مکاتب ادبی و در نتیجه دوران افول گرایش های رمانتیک در ادب فارسی است. موضوع این رساله بررسی جلوه های رمانتیسم در شعر فارسی در سال های حد فاصل 1320 تا 1340 است. در این پژوهش ابتدا به دشواری تعریفی جامع و مانع از رمانتیسم اشاره می شود. سپس در فصل های دیگر مبانی طبیعت گرایی، جامعه شناسی، انسان شناسی و زیبایی شناسی رمانتیک مورد نقد و بررسی قرار می گیرد، آن گاه به تأثیر مولفه های مذکور بر اندیشه و شعر شاعران رمانتیک ایرانی پرداخته خواهد شد.

ادبیات هر ملت بهترین آیینه برای تجلی گذشته یک قوم و نشان دهنده باورها و آداب و رسوم مردمان آن سرزمین می باشد؛ جامعه خاستگاه ادبیات است و رابطه ادبیات با جامعه نوعی رابطه علت و معلولی است به همین دلیل مهمترین مآخذ برای دستیابی به دیدگاه ها و آداب و رسوم ایرانیان در خصوص مسائل اجتماع ، متون ادبی آن دوره می باشد. هدف پژوهش حاضر آن است تا مفهوم آداب و رسوم عامیانه را آشکار نموده، جایگاه آنرا در ادبیات فارسی بیان نماید و به جز این توجه دقیق و بهتری به نقش آداب و رسوم عامیانه در شکل گیری گلستان سعدی و فیه ما فیه مولوی داشته باشد مولف پس از مطالعه منابع مورد نظر برای هر قسم از مواد فولکلوری شواهدی را که مجموعا به بیش از1150 مورد رسیده،از دو کتاب مذکور یافته است و نتیجه می گیرد که مراد از آداب و رسوم عامیانه همان آیین ها، امثال و حکم و حکایاتی است که در میان همه مردمان چه آنها که اهل سواد هستند و فرهیخته و چه کسانی که فاقد دانشهای آکادمیک می باشند، رایج است و نیز مشخص می نماید که آداب و رسوم عامیانه در شکل گیری فیه ما فیه و گلستان نقش به سزایی داشته است. به طوریکه نویسندگان کتابهای یاد شده، برای بیان مقصود و مفهوم سخن خویش به آداب و رسوم عامیانه توسل جسته اند.

چکیده در این تحقیق کوشیده شده تا با تحلیل موضوعات اشعار پیش از انقلاب اسلامی شفیعی کدکنی و همچنین اشعار امین پور شاعر بعد انقلاب اسلامی ، نقش این شاعران آزادی خواه را در آگاهی بخشی به جامعه ی عصر خود روشن تر کنیم و هم جلوه هایی از تعهد و رسالت اجتماعی آنان را باز نماییم. هدف این تحقیق، استخراج و تحلیل درون مایه است؛ درون مایه تلاشی است وسیع تر و جزیی تر، موشکافانه تر و تقریباً دیریاب تر. این تحقیق که به شیوه تحلیل محتوا انجام پذیرفته در صدد است تا در کنار استخراج درون مایه از آثار این شاعران گرانقدر، نیز به تأثیر اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر بر سروده شان نظری بیندازد. در بررسی اشعار شفیعی کدکنی که شاعری آزادی خواه و استبداد ستیز است بیشتر مایه ی درونی اشعارش دارای مضامین سیاسی و اجتماعی است و اشعارش با در بر داشتن نوستالژی دلتنگی بر گذشته و اسطوره پردازی و بیان غیر صریح، بیانگر خفقان زمانه اوست. اما قیصر امین پور شاعری شهادت طلب است که درد مردم زمانه او درد جاودانگی، و خدا طلبی خواسته اوست او شاعری با احساس است که بیشتر مولفه های نوستالژی در اشعارش بیان خاطرات همراه با افسوس و حسرت و پناه بردن به آرمان شهر می باشد. کلید واژه: درون مایه، شفیعی کدکنی، قیصر امین پور، نوستالژی، آزادی.

رساله حاضر با هدف ارائه شناختی از عنصر شخصیّت در رمان مدار صفر درجه اثر احمد محمود نگاشته شده است. احمد محمود نویسنده ای است که شخصیّت های داستانش را خوب می شناسد و با خصوصیّات اخلاقی و نوع زندگی آنها کاملاً آشنا است. رویدادهای داستان بدون دخالت نویسنده پدید می آیند و همین عدم دخالت او باعث خلق شخصیّت های واقعی می شود و گفتار و رفتار شخصیّت ها همه پندار واقعیّت را در خواننده ایجاد می کنند. هم چنین این اثر از جنبه لحن، گفت و گو و زاویه ی دید بررسی می گردد، تحوّل شخصیّتها و نقش گفت و گو در روند تکامل شخصیّتها نشان داده می شود و در بیان دیدگاه نویسنده نیز به پرسشهای زیر پاسخ داده می شود: • قهرمانان داستان از چه طبقه ای هستند؟ • ویژگی های فردی و روحی آنها چیست؟ • ایستایند یا پویا؟ • احساساتی هستند یا منطقی؟ • تحصیل کرده اند یا بی سوادند؟ از نظر شخصیّتی در یک نگاه کلّی شخصیّتهای این رمان افرادی احساساتی، بی سواد و از طبقه پایین جامعه هستند و احمد محمود در شخصیّت پردازی و در روند تحوّل شخصیّتها بسیار خوب عمل کرده است.

مجلات ادبی و فرهنگی یکی از منابع مهم و با ارزش برای مطالعات و تحقیقات علمی و ادبی است و از لحاظ محتوا، موضوع و مطالب مندرج در آنها و آشنایی با نویسندگان مشهور و مترجمان و در نهایت معرفی میراث ادبی که کمتر شناخته شده است، حائز اهمیت هستند. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل محتوا و شیوه کتابخانه ای و فیش برداری اقدام به تهیه خلاصه و فهرست توصیفی مقالات مجله شده است. تهیه و تنظیم فهرست مجلات به روش علمی بسیار مفید، کاربردی و موثر خواهد بود و دستیابی به مطالب متنوع مجله را برای پژوهشگران و محققان به سهولت امکان پذیر می سازد. از نتایجی که در این پژوهش به دست آمده می توان به حجم بالای مطالب ادبی اشاره کرد و بزرگانی چون عباس حکیم، تورج رهنما، پرویز ناتل خانلری، محمد دبیر سیاقی و . . . بیشترین یادگارها را از خود به جا گذاشته اند. همچنین در بررسی فهرست ها مشخص شد که مقالات ترجمه شده حجم کمتری را به خود اختصاص داده است.

شبه قاره هندوستان در عهد سلطنت خاندان تیموری، مهد پرورش شاعران فارسی بوده است. گروهی از شاعران، در همان روزگار از ایران به آن دیار رفته و همان جا مانده و درگذشته اند. شهرت برخی فراگیر است امّا جمعی نیز هستند که کمتر شناخته شده اند. طغرای مشهدی یکی از این شاعران است که تقریباً گمنام مانده است. او از شعرای توانا در قرن یازدهم هجری است که در عهد جهانگیر به هند رفته و در روزگار سلطنت شاهْ جهان، در ملازمت شاهزاده مراد بخش بوده است. اواخر عمر را در کشمیر گذرانده و در همان جا فوت کرده و به خاک سپرده شده است. طغرا شاعری مضمون آفرین است ولی با این همه بلندپروازی، به آوازه ای که سزاوار بوده ، نرسیده است. هدف نگارنده ، تحقیق و تصحیح دیوان طغرای مشهدی بوده و به این منظور، دو نسخه موجود از دیوان طغرا را با هم در امر تصحیح پیش چشم گذاشته و همراه با آن، پژوهش در زندگی و شعر وی را مد نظر داشته است. بررسی شعرِ طغرای مشهدی از جنبه های گوناگون، ما را به نتایج زیر رهنمون می گردد: این شاعر در سبک هندی شعر می گفته و حجم زیاد اشعارش نشان می دهد که او شاعری پرکار بوده است. خلاقیت فوق العاده او در ساخت لغات و ترکیباتِ نو بسیار چشم گیر است به طوری که کلمات زیادی از او در فرهنگ های لغت با ذکر ابیات وی به صورت شاهد مثال آمده است. کثرت اصطلاحات گوناگون نیز فهم شعرش را با دشواری همراه می سازد. همچنین او در استعمال لغات هندی تعمّد داشته است. آشنایی با فرهنگ و تاریخ و محیط شبه قاره هندوستان، در شناخت شعرش ضرورتی تام دارد. مطالعه دیوان این شاعر به منظور شناخت شعر سبک هندی، و نیز موقعیت شعر فارسی در عهد تیموریان هند بسیار ارزشمند است. کلیدواژه ها: نسخه خطی، طغرای مشهدی، سبک هندی، دیوان.

از جمله ی زیباترین و تاثیرگذارترین مثنوی های عاشقانه، منظومه ی لیلی و مجنون نظامی است که به دلیل هنرنمایی فوق العاده ی شاعر گنجه، شعرای بسیاری به نظیره گویی از آن پرداخته اند و بدین طریق آثاری دل انگیز و دلکش بر گنجینه ی ادب فارسی افزوده اند. از میان این نظیره گویی ها، روایت مکتبی شیرازی (تالیف 895) در نوع خود از جمله ی بهترین و نزدیک ترین روایت-ها به لیلی و مجنون نظامی و در شمار سه تقلید برتر این اثر محسوب می شود. نتیجه پژوهش نیز نشان می دهد که مکتبی شیرازی با حفظ اصل داستان در شخصیت ها، گفتگوها و فضاهای روایت خود تغییرات جزئی و نوآوری هایی به کار برده و جذابیتی چشمگیر در اثر ایجاد کرده است؛ اگرچه این روایت در اکثر موارد با اثر نظامی مطابق است، اما تحلیل عناصر داستانی (شخصیت پردازی، گفتگو و فضا) این شباهت ها و تفاوت ها را برای خوانندگان نمایان تر جلوه می دهد. حاصل این پژوهش که به صورت تطبیقی صورت گرفته است بیان کننده ی همگونی نسبی در میزان به کارگیری نظامی و مکتبی شیرازی از عنصر شخصیت پردازی است؛ با این وجود مکتبی در برخی از شخصیت ها و عملکردشان موفق به ایجاد تغییراتی شده است؛ علاوه بر این عنصر گفتگو در اثر نظامی بیشتر و فضا در روایت مکتبی پررنگ تر از روایت نظامی است. شواهد و بررسی های صورت گرفته نیز نشان می دهد که دراین خصوص تاکنون پژوهشی مستقل و جامع انجام نیافته است و این نخستین پژوهشی است که در آن به مقایسه ی تطبیقی و بیان اشتراکات و افتراقات موجود در لیلی و مجنون نظامی با لیلی و مجنون مکتبی شیرازی با تکیه بر عناصر داستان پرداخته می شود.

چکیده انقلاب مشروطیت در تاریخ ایران بعد از اسلام از مهم ترین رویدادهای اجتماعی و سیاسی است که ادبیات را در گذر تاریخی خود دستخوش تحول نموده است. در این راستا شعر فارسی به تبعیت رخدادهای سیاسی - اجتماعی زمانه از مدیحه های مکرر بازگشت ادبی به شعری تبدیل شد که در خدمت مطالبات اجتماعی قرار گرفت و مضامینی چون آزادی ، ناسیونالیسم (ملت باوری)، زن و حجاب، تجدد و مدنیت غربی و انتقاد از نظام استبدادی و استعماری شالوده ی اندیشه های سیاسی -ادبی شاعران شد. بررسی و تحلیل چنین مفاهیمی در دیوان اشعار شاعران مشروطه خواه این دوره و بازتاب درون مایه های متفاوت هدف این پژوهش بوده است. رساله حاضر با روش تحلیلی و توصیفی در چهار فصل به بررسی شاعران مورد نظر می پردازد. نگارنده در این پژوهش به این نتیجه می رسد که ایرج میرزا در قالب طنز، ضد جهل و خرافات مذهبی برخاسته، منادی تجدد و تحول می گردد. عارف در غزل، تصنیف و اشعار وطنی، ندای وطن، آزادی طلبی و ملت باوری سر می دهد. بهار نام آورترین شاعر این دوره در حوزه ی زبان و اندیشه، قصیده را جولانگاه مفاهیم شعری زمانه چون آزادی، وطن و استبدادستیزی می نماید. عشقی شاعر نوگرا و منتقد بی پروا به مدد تفکرات آنارشیستی، نسخه ی خون بازی خود را تجویز می کند و فرخی، شاعر آزادی و عدالت ، گرایش به ادبیات کارگری را شالوده ی مبارزات سیاسی خود قرار می دهد. بیشترین میزان بازتاب محتوایی مفاهیم در شعر شاعران مذکور نیز به ترتیب عبارت بوده است از انتقاد، وطن، ملت و آزادی. کلید واژه ها: بررسی و تحلیل، درون مایه، شعر مشروطه، ایرج میرزا، عارف، بهار، فرخی یزدی و عشقی.

نقد کهن الگویی از نظریه های مدرن نقد ادبی و مبتنی بر نقد روان شناختی است که براساس آرای یونگ بنا شده است. در این نوع نقد، ضمن مطالعه و بررسی کهن الگوهای یک اثر، چگونگی جذب آنها توسّط ذهن شاعر و نویسنده نشان داده می شود. کهن الگوها که محصول تجربه های مکرر بشر در زندگی هستند و در ناخودآگاه وی به ودیعه نهاده شده اند، از زوایا و ابعاد گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. برپایه ی این مطالعات، سفر قهرمانی برای رسیدن به کمال و رویای فردیّت با تکیه بر حضور کهن الگوها در زندگی هر فرد میسّر است. هدف این رساله، بررسی ده رمان معاصر فارسی از منظر نقد کهن الگویی با تکیه بر مبانی فکری کارول پیرسون و هیو.کی.مار برپایه ی کهن الگوهای دوازده گانه ی بیداری قهرمانان درون است. در این رساله ده رمان برگزیده ی بوف کور، چشمهایش، مدیر مدرسه، شازده احتجاب، ملکوت، سووشون، همسایه ها، شوهر آهو خانم، سنگ صبور و جای خالی سلوچ انتخاب و کاربرد کهن الگوها در آنها بررسی و تحلیل شد. با توجّه به بررسی های به عمل آمده، به نظر می رسد می توان کهن الگوهای بیداری قهرمان درون را در شخصیّت های داستانی همچون روند تکامل شخصیّتی شخصیّت های انسانی دریافت و سفر قهرمانی را در سه مرحله ی (عزیمت، تشرّف و بازگشت) دنبال کرد. در ده رمان مورد بحث یازده شخصیّت به طی این سفر موفّق گردیدند و کهن الگوهای دوازده گانه به آنها در مراحل سه گانه ی سفر تفرّد یاری رساندند. بررسی ها نشان می دهد با اینکه تنها برخی از شخصیّت ها توانستند به مرحله ی بازگشت دست یابند، امّا دیگر شخصیّت ها نیز به این مسیر پا نهاده اند و کهن الگوها با تجلّی در روح و روان شخصیّت، قهرمانان را به سمت تعالی و کمال سوق داده اند. این پژوهش نشان می دهد می توان با بهره گیری از کهن الگوهای شخصیّتی و توجّه به سفر قهرمانی به تحلیل و تفسیر متون ادبی پرداخت و مفاهیم اصلی مکنون در آنها را آشکار و واضح ساخت.

یکی از انواع پژوهش های مغفول یا به نوعی نادیده انگاشته شده در مجموعه تحقیقات ادبی، فقدان مطالعه، ارزیابی، طبقه بندی و نقد دقیق و کامل مجموعه پژوهش های پیشین است. از سویی دیگر، نگاه به مجموعه مقولات پژوهشی نشان می دهد که یکی از مهم ترین منابع پژوهش، در کنار کتب، مقالات علمی و طرح¬های پژوهشی، پایان نامه ها و رسالات دانشجویان است که به دلایل مختلف نیاز به واکاوی و موشکافی بیشتری دارد. مروری بر مجموعه پایان نامه های دفاع شده در هر رشته تحصیلی، نشان می دهد که فقدان روش، تکرار موضوعات، عدم آگاهی به ویژه در رشته های علوم انسانی و عدم آشنایی با پژوهش های پیشین، از اهمّیّت و ارزش این واحد پژوهشی کاسته است که این معضل به دلایل عدیده در پژوهش های رشته زبان و ادبیات فارسی با حدّت و شدّت بیشتری رویت می گردد. با توجّه به این مطلب نویسنده در این پژوهش سعی می کند با دغدغه علمی و البتّه با معیارهای تحلیل پایان نامه نویسی، صد پایان نامه آغازین از مجموعه پایان نامه های دفاع شده دانشگاه پیام نور مرکز تهران راکه از سال 1383-1387 تحت پوشش قرار می دهد، بررسی و تحلیل نماید و پس از تشخیص و طبقه بندی عیوب، علل آنان را ریشه یابی نموده، راهکارهای به نظر رسیده را ارائه دهد.

دفتر اول مثنوی معنوی از نظر شکلی؛ علاوه بر بخش مقدمه و خاتمه، پانزده داستان اصلی دارد که به غیر از داستان 4 که با داستان قبلی خود مشابهت موضوعی داشته و در موازات آن قرار گرفته است، بقیه با همدیگر یک پیوند زایشی دارند یعنی هر داستان از داستان قبلی خود زایش می یابد. بخش داستانی این دفتر، علاوه بر 15 بستر اصلی، در مجموع؛ از 33 حکایت فرعی، 13 توصیه، 2 تمثیل، 10 تفسیر و 4 حدیت شکل گرفته است. از نظر محتوایی؛ روان درمانی، قضاوت، نقاب، دگر آزاری، سامانه شناختی، دگرگونی روانی، قابلیت و ظرفیت، خود بینی و قدرت، تهذیب نفس و آگاهی از مباحث اصلی و هسته ای این داستان ها به شمار می روند. در مجموعه داستان های دفتر اول، درحوزه مطالعات روان شناختی، 408 نظریه استخراج شده که با نظریه های مکاتب مهم روان شناسی غرب (انسان گرایی، رفتارگرایی، روانکاوی، شناخت گرایی) همخوانی دارند. از این مجموعه نظریه ها؛ 40 درصد آن روانکاوی، 28 درصد شناختی، 17 درصد انسانگرایی، 11 درصد رفتارگرایی و 4 درصد تکراری است. براساس آمار استخراجی؛ مولوی در سلسله مباحث خود، بیشتر روی معرفی درد و درمان انسان تمرکز دارد. وی درباره درد روحی، جسمی و موجبات و علل آن ها عالمانه بحث کرده و نظریه های جامعی ارائه داده است. تخصیص 40 درصد از مجموعه نظریه های روان شناختی به حوزه روانکاوی، رویکرد غالب فکری مولوی را در دفتر اول با این مکتب همخوان نشان می دهد. وی"آگاهی" را نسخ? درمان همه بیماری ها و گرفتاری ها، وسیله حل موانع و سختی ها و در نهایت موجب عزت و سربلندی های زندگی انسانی می داند. 28 درصد از نظریه های روانشناختی اش به این حوزه اختصاص یافته و در آن ها، به جای آموختن بیشتر به آگاهاندن توجه شده است. مولوی در پانزده داستان دفتر اول، از ارزش های زندگی، فطرت و اصالت انسان صیانت می کند و سعی دارد؛ یک سبک مطلوب و الگوی مناسب برای زندگی شخصی و اجتماعی انسان تعریف کند که مسیر سعادت حقیقی را برای وی هموار سازد.

چکیده اعتقاد به وجود روح و جاودانگی آن، حیطه‏ی فرهنگی و دینی وسیعی را از زمان‏های پیش از تاریخ مکتوب بشر تا ظهور ادیان بزرگ توحیدی در برمی گیرد و این اعتقاد انسان را به جستجوی شناخت اصل و منشا روح و راه رستگاری و کمال وی وامی دارد؛ اما چون این مفهوم در حوزه‏ی ادراک عقل نمی گنجد، همواره در ابهام از آن سخن رفته است. با بررسی اساطیر و آرای فلاسفه و متکلمان نیز هرچند شاهد اعتقاد به وجود و وجوب این بعد ماورایی هستیم، اما به دلیل تفاوت فرهنگ ملت‏ها، با اختلافاتی در باورهای آنان درباره‏ی ماهیت، صورت و حتی تعدد ارواح رو به رو می‏شویم. در شریعت اسلام، با استناد به آیات قرآن کریم و بهره مندی از تفسیرهایی که دانشمندان علوم اسلامی از آیات مربوط به روح به معنی جان و روان آدمی داشته اند نیز به این ابهام پاسخی داده نمی‏شود؛ چنان که خداوند خطاب به حضرت رسول اکرم (ص) و در پاسخ به سوال خلق از ایشان درباره‏ی ماهیت روح فرمود:" و یسئلونک عن الروح قل الروح من امر ربی و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا"... (ای رسول ما) تو را از حقیقت روح می‏پرسند جواب ده که روح از عالم امر خداست (و بی واسطه‏ی جسمانیات به امر الهی به بدن‏ها تعلق می‏گیرد) و (شما پی به حقیقت آن نمی‏برید زیرا) آنچه از علم به شما دادند بسیار اندک است (اسراء/85). در این میان و از آن جا که عارفان بیش از همه درباره‏ی تجارب روحانی سخن گفته اند و استنباط‏های آنان از روح با تصاویر شاعرانه بیان می‏شود و روح در نظر آنان با مضامینی دیگر (جان، نفس ناطقه، دل، قلب) ارتباط می‏یابد، شاید بتوان در بررسی آثار ایشان به شناخت عمیق تری از روح رسید و با ادراک تجربه‏های روحانی آنان که در تاویلات و تفسیرهای عارفانه‏ی خود به صراحت یا به رمز بدانها می‏پردازند به حقایق بیشتری دست یافت. روح در اعتقاد عرفا، لطیفه‎ای است که خلقت او بیش از خلقت ابدان و منبع او عالم امر حضرت عزّت و اراده‎ی پروردگار بوده است. حقیقتی است که از ماهیت و کیفیت او در آثار عرفانی سخن گفته نشده و عقل انسان از درک ماهیت وی عاجز است. عارفان او را قابل اسرار ربوبیت و حافظ احوال عبودیت نامند و سخن گفتن، تمیز میان اشیا و تذکر و تفکر و تدبّر که از خواص وجود آدمی است همگی از صفات روح هستند. واژگان کلیدی: روح، اساطیر، ادیان، فلسفه، عرفان اسلامی

اهل نقد معتقدند که هنر های تجسمی با شعر وادبیّات روابط تنگاتنگ وگاه در هم آمیخته ای دارند. رابطه شعر تصویری با نقّاشی امری است شاید فطری وطبیعی که ناخواسته از ذهن وزبان شاعر در قالب کلمات وگه گاه تصاویر ظهور می یابد.ودر این رهگذر آثاری آفریده شده که مشترک است میان شعر ونقّاشی. در این پژوهش که مقصدش برجسته سازی این پل مشترک میان شعر ونقّاشی است،دوتن از شاعران معاصر به عنوان جامعه آماری انتخاب شده اند : سهراب سپهری که آثار زبانی در قالب شعر ونثر وتابلوهای زیبای نقّاشی از او به یادگار مانده است. وفروغ فرخزاد که ضمن پرداختن به شعر باعالم نقّاشی وتصویر گری تا سینما ومستند سازی نیز بیگانه نبوده است. پس از بررسی،با ذکر مقدمه ای در پیشینه این روابط، آثار این دوشاعر به قصد استخراج شواهدی انتخاب شده که در متن پایان نامه همراه تصاویری از خود شاعر نقّاشان ویانقّاشان دیگر آورده شده است تا روابط بین آن ها (شعر وتصاویر)آشکار تر شود.

عشق ودیعه ای است الهی که در وجود انسان نهاده شده و با ذات و فطرت وی عجین شده است. انسان پیوسته به دنبال معبود و معشوق حقیقی بوده است و راه رسیدن به کمال و سعادت را در عشق می داند، زیرا خداوند آدمی را خلق کرده است تا عاشق باشد. از آنجا که عشق، مفهومی فرا مرزی و جهانی دارد و در زمان و مکان نمی گنجد بر آن شدیم تا با روش تطبیقی به واکاوی اشعار عاشقانه مولانا جلال الدین بلخی از ایران و جان دان از انگلستان پرداخته، همگرایی ها و واگرایی های هر کدام را بررسی نماییم و بدین ترتیب راهی را برای هرچه روشن تر شدن گوشه هایی از تاریخِ جهانیِ عشق پیش پای خوانندگان قرار دهیم. نتایج پژوهش نشان داد که مولانا و جان دان شاعرانی هستند که با وجود فرهنگ و مذهب متفاوتشان، بر پایه ی عرفان شعر می سرایند. این دو عشق به خداوند را بالاترین مرتبه عشق بیان می کنند و برای آن ارزش بسیاری قائل هستند.

در پایان نام‍? پیش رو، برگردان پارسی صد آیه از قرآن مجید با نگاه به سه نبشتار کهن (ترجم‍? قرآن قُدس، ترجم‍? تفسیر طبری و تفسیر سورآبادی) به صورت تطبیقی بررسی شده است. برای این تحقیق، اهدافی چون دستیابی به تحولات تاریخیِ دستور زبانی در سه ترجم‍? کهن قرآن مجید، بررسی میزان التزام این ترجمه ها به ترکیبات، اصطلاحات و تعبیرات پارسی و همچنین، بررسی میزان پایبندی برگردان ها به ترتیب و جایگاه مطلوب و مطبوع واژگان، با توجه به نقش آن ها در جمله، با در نظر گرفتن شیو? جمله آرایی در زبان فارسی پیش بینی شده است. در این پژوهش، از شیو? مقایسه ای – تحلیلی بهره برده شده است. برآیندهای نهایی پژوهش بیانگر آن است که در دوره های نخستین زبان فارسی دری، ترجمه های آیاتِ بررسی شده مقهور اسلوب جمله بندی در زبان عربی بوده اند. ضمناً، چنین ترجمه هایی، بدون توجه به شیو? چینش کلمات در جملات فارسی، به برگردان واژه به واژ? متن قرآن پایبند بوده اند. اینکه در برگردان‏های نخستین به طور مطلق ترجم‍? اصطلاحی دیده نشود، دل استوارانه مردود است؛ اما، آن نوع ترجمه‎ای که «تفسیرگونه» نامیده می شود، به دو صورت توضیح واژه و کلی، از ترجم‍? اصطلاحی پرکاربردتر و رواتر است. دربار? بررسی روش ترجمه باید گفت که از میان این سه کتاب، در تفسیر سورآبادی، بیش از دو کتاب دیگر در برگردان هر واژه ای، دقایق ادبی و عربی و قرآنی و تفسیر و مانند آن در نظر گرفته شده؛ و در مجموع، برگردانی بینشمندانه و دربرگیرند? هم‍? این دانش ها به مخاطب عرضه شده است.

پژوهش حاضر تصحیح نسخه خطی، «مطمح الانظار» تألیف سیدمحمدامین شهرستانی اصفهانی است. که در سال 1019 هجری قمری و به تقلید از مخزن الاسرار نظامی گنجوی سروده شده است، دیباچه این منظومه به نثر مسجع آمیخته به نظم تحریره شده، و منظومه دارای 2941 بیت می باشد. متن نسخه مشتمل بر: توحید، مناجاتِ (اول، دوم، سوم و چهارم) نعتِ (اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم)، منقبت شاه ولایت پناه، سبب نظم کتاب، مدح شاه، در فضیلت سخنوران، در بیان حدیقه طبع ناظم، صفت رنگ بی رنگی، خلوتِ (اول، دوم و سوم) و بیست مقاله که هر مقاله دارای حکایتی است که متناسب با موضوع مقاله است. از این منظومه، سه نسخه دیگر استنساخ گردید که نسخه قدیمی تر و نزدیک تر به زمان مولف با مشورت با اساتید و بزرگان این فن به عنوان نسخه اساس و مابقی به عنوان نسخه بدل برگزیده شد. شیوه تصحیح نسخه، تصحیح التقاطی است. متن نسخه با توجه به شیوه نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به رسم الخط امروزی بازنویسی گردید و اختلاف نسخ در پاورقی آورده شد، در ادامه پژوهش به زندگی نویسنده و دیگر آثار او، ویژگی های رسم الخطی و کتابتی منظومه، و اختصاصات سبکی، زبانی و بلاغی اثر اختصاص یافته و بخش پایانی شامل تعلیقات است که در آن بخش به شرح لغات، فهرست اعلام، اماکن و... در پایان به فهرست منابع اشاره شده است. هدف اصلی نگارنده احیای یک اثر ادبی و معرفی آن به جامعه ادبی بوده است که سعی شده کاری علمی و منطبق با اصول درست تصحیح ارائه گردد.

شخصیّت به عنوان یکی از عناصر برجسته داستان، از دیرباز مورد توجه ویژه ی نویسندگان قرار گرفته است. آن ها با پرورش هر چه بیشتر این عنصر در بطن داستان، قدرت هنری و سبک نویسندگی خویش را آشکار می سازند. این عنصر در کنار دیگر عناصر، خواننده را مجذوب خود می کند. از آن جاکه انسان موجودی اجتماعی است، لذا با جامعه ی مجازی داستان و شخصیّت های آن هم ذات پنداری می کند و هر لحظه بر آن است که خصوصیّات اخلاقی و روانی شخصیّت ها را بشناسد. پژوهش حاضر بر آن است که این عنصر کلیدی را با رویکرد شخصیّت ها و نقش آن ها در طرح داستان در کنار ابتکار های موجود در رمان نویسی مستور مورد بررسی و تحلیل قرار دهد، بدین ترتیب خواننده در این تحقیق با تکنیک های شخصیّت پردازی نویسنده و تحلیل شخصیّت های رمان-های وی آشنا می شود. روش تحقیق به کار رفته در این پایان نامه تحلیل محتواست که با اتکاء به تعاریف متعدد شخصیّت و البته شناخت تکنیک های شخصیّت پردازی، به مطالعه ی دقیق و جزیی-نگرانه در رمان های مصطفی مستور می پردازد. این بررسی نشان می دهد که نویسنده با آگاهی وسیعی که از داستان و عنصر شخصیّت دارد، با بهره گیری از عناصر گوناگون در شخصیّت پردازی هم چون، کنش، گفتار، نام، محیط و وضعیت ظاهری به ویژه توصیف، به پردازش شخصیّت ها پرداخته است. لازم به یادآوری است که شخصیّت-های او بیشتر به صورت غیرمستقیم مطرح شده اند و نویسنده برای شخصیّت پردازی از عامل کنش، گفت وگو، توصیف بیشترین بهره را برده است. وی با به تصویر کشیدن جامعه ی کنونی و بیان دغدغه های ذهنی شخصیّت هایش که افرادی تحصیل کرده و اهل مطالعه هستند، حقایق و مشکلات درونی آنان را یادآور می شود.

شخصیت پردازی یکی از راه هایی است که نویسنده با آن می تواند دنیای عادی پیرامون خود را «آشنایی زدایی» کند و با دور شدن از نگاه تکراری و رفتارهای عادت گونه، دنیایی تازه بیافریند. هدف اصلی در این پژوهش بررسی ساختاری، شناخت ویژگی ها و خصوصیات و تأثیرپذیری شخصیت ها با توجه به اوضاع اجتماعی و فرهنگی روزگارشان است. روش تحقیق و پژوهش در این پایان نامه به صورت جمع آوری اطلاعات در رابطه با شخصیت پردازی، از کتاب های گوناگون جهت شناخت کامل از موضوع و سپس آوردن نمونه هایی از داستان های جمال میرصادقی براساس یافته ها بوده است. نتیجه ی این پژوهش بیانگر این است که نویسنده در این رمان ها با ذکاوت و ظرافت ویژه ی خود از طریق بهره گیری از عناصر گوناگون از جمله، کنش، دیالوگ، نام، وضعیت ظاهری، محیط و فضا و تأثیر و تأثر آن در شخصیت پردازی و استفاده از شخصیت های واقعی و نماینده ی مردم زمان به بازگویی افکار و عقاید غالب جامعه می پردازد. وی از طریق ایجاد ارتباط منسجم میان شخصیت ها، جنسیت، اسامی و حتی استدلال های هر یک از آنان، با اتخاذ روندی دیگرگون در ایجاد هم سانی و هم گونی راوی و روایت گیر، باری دیگر حقایق و واقعیت ها را به یاد مخاطب می آورد و خواننده را از واقعیت موجود به واقعیتی پررنگ تر می کشاند. این پژوهش به بررسی دو مقوله ی مهم شخصیت و شخصیت پردازی در سه رمان «بادها خبر از تغییر فصل می دهند»، «دندان گرگ» و «شب چراغ» از نویسنده مشهور و معاصر ایران، جمال میرصادقی می پردازد.

متون ادب فارسی از مضامین فرهنگی و مفاهیم عمیق انسانی و اجتماعی ارزشمندی برخوردار است. با بررسی این متون، حکایت‏ها و قصه‏هایی یافت می‏شوند که ظرفیت‏های نمایشی قابل توجهی دارند. با معرفی چنین حکایت‏ها و قصه‏هایی، می‏توان دست‏مایه‏های ارزشمندی در اختیار نمایش‏نامه‏نویسان معاصر قرار داد؛ بدین طریق، هم آثار ادبی گذشته برای نسل معاصر بازتعریف و هم آثار نمایشی معاصر از غنا و محتوای بیشتری برخوردار می‏شود. با توجه به ارزش ادبی و نمایشی مثنوی و ویس و رامین و اشتراکاتی که بین این دو اثر وجوددارد، این پژوهش با هدف تبیین و تطبیق جنبه‏های نمایشی این دو داستان تنظیم و تدوین شده‏است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، مبتنی بر تحلیل محتوایی و استنباطی آثار بوده‏است. نتایج گویای آن است که از میان عناصر نمایشی موجود در دفتر چهارم مثنوی معنوی و ویس و رامین، این دو اثر از نظر ابزارهای شخصیت‏پردازی که شامل توصیف و گفت‏وگو است، زاویه دید دانای کل و کشمکش موجود میان شخصیت‏های داستان مشابه و از نظر پردازش صحنه‏ها و درون‏مایه متفاوت هستند.

کنایه یکی از شاخه های صور خیال در ادبیات شفاهی و مکتوب است ، لذا از دیرباز در پرداخت آثار ادبی و روایی مورد عنایت ادبا و نویسندگان قرار گرفته است ؛ به جز این در زبان محاوره و روزمره نیز میزان بهره گیری از این آرایه در خور توجه است ، زیرا کنایه هم به عنوان آرایه ای ادبی در آراستن کلام یاری رسان نویسندگان و گویندگان است و هم آن جا که زبان از بیان مستقیم مفاهیم ذهنی قاصر می ماند ، با کمک گرفتن از این آرایه ، مفاهیم مورد نظر خود را باز می نمایاند. و اما پژوهش حاضر بر آن بوده است تا با بررسی کتاب « داراب نامه طرسوسی (جلد اول ) » ضمن بیان مفاهیم کنایی مورد نظر مولف ، بسامد بهره گیری از این آرایه را در متن حاضر نشان دهد و میزان کلی انواع کنایه را از حیث دلالت مکنی به به مکنی عنه ( کنایه از صفت ، موصوف و مصدر ( فعل ) مشخص کند. برآیند نهایی پژوهش گویای این مهم است که نوع و میزان بهره گیری مولف از آرایه کنایه در متن بسیار مبتکرانه و با بسامد در خور توجهی بوده است ، به جز این ، میزان بسامد کنایه از مصدر ( فعل ) نسبت به دو گونه دیگر کنایه ( کنایه از صفت و موصوف ) بسیار بیشتر بوده است . بر این اساس، کتاب داراب نامه طرسوسی(جلد اول )، در مجموع دارای هشتصد و شصت و چهار کنایه است که از این تعداد، هفتصد و بیست و پنج کنایه، کنایه از مصدر (فعل)، شصت کنایه ، کنایه از موصوف ،و هفتاد و نه کنایه ، کنایه از صفت است

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

طنز به عنوان شیوه ی خاص بیان مفاهیم تند اجتماعی ٬ انتقادی و سیاسی ٬ ماهیتی پیچیده و چند لایه دارد. به این معنا که اگرچه طبیعت این نوع ادبی بر خنده استوار است٬ اما خنده را تنها وسیله ای می داند برای نیل به هدفی برتر و رساندن مخاطب به عمق آگاهی و تفکر . طنز از طرفی با احساس و عاطفه و از سویی دیگر با عقل و اندیشه ی آدمی در ارتباط است . طنزپرداز با نیروی تخیل که مشخصه ی هر اثر هنری است و به مدد هوش و ذوق و استعداد فردی خود ٬ شنونده را غافلگیر می کند . کنجکاوی و شگفتی او را برمی انگیزد ٬ عواطف و شعور او را به بازی می گیرد و در نهایت او را از یک مخاطب معمولی به فردی متفکر و ناظر بر امور مختلف اجتماع تبدیل می کند . یکی از طنزنویسان مطرح در زبان فارسی ״ محمدعلی جمالزاده ״ است که به دلیل برخورداری از قریحه ی لطیف ٬ ذهن نکته یاب و زبان موثر و گیرا ٬ یکی از موفق ترین طنزنویسان معاصر٬ به ویژه در ادبیات داستانی به شمار می آید. اوج طنزپردازی او در داستان های کتاب ״ یکی بود یکی نبود ״ به شکل بارزی به چشم می خورد و در دیگر داستان های او نیز کم و بیش دیده می شود . طنز جمالزاده از نوع طنز هوراسی ٬ملایم ٬ مودبانه و تا حد بسیاری اغماض گرایانه است . شیوه های طنزپردازی جمالزاده در موارد زیر خلاصه می شود : بزرگ نمایی ٬ کوچک نمایی ٬ تقلید مضحک ( پارودی ) ٬ لغز ٬ تجاهل العارف ٬ اسناد ناروا ٬ طنز موقعیت ٬ تقدیرگرایی ٬ مقایسه و تعمیم ٬ تعریفات ٬ داستان حیوانات و بازی های زبانی و بیانی . پژوهش حاضر با عنایت به ارزش و اهمیت ״ طنزپردازی ״ در آثار جمالزاده به بررسی تکنیک ها و شیوه های طنزپردازی در این نوشته ها می پردازد و مضامین مهم داستان های او را مورد توجه قرار می دهد .

تلمیح از جمله شگردها و فنونی است که شاعر برای بیان مقصود و زیباسازی کلام خود از آن بهره می گیرد، که علاوه بر ایجاز و اختصار از گسترش معنایی بالایی برخوردار است. در شعر فارسی انواع تلمیحات کاربرد دارد و در غزل عرفانی بیشتر از تلمیحات مذهبی استفاده می شود. برای درک و فهم عبارت یا ابیاتی که در آن تلمیح وجود دارد، اطلاع و آگاهی کامل از داستان، شعر، مثل مورد اشاره، ضرورت دارد، زیرا این شناخت و آ گاهی باعث درک صحیح اثر و دیدگاه شاعر یا نویسنده می شود و شیرینی کلام او را دو چندان می کند.پژوهش حاضر با بهره گیری از روش تحلیل محتوا به بررسی تلمیحات در غزلیات سنایی می پردازد. سنایی از جمله شاعرانی است که در غزلیات خود از تلمیح و اشاره به میزان نسبتاً زیادی استفاده کرده است و درک بسیاری از اشعار او منوط به شناخت تلمیحات اوست. یکی از انواع تلمیح اشاره به حوادث و اشخاص می باشد. این نوع تلمیح در غزلیات سنایی از بسامد بالایی برخوردار است و اشاره به آیات و احادیث کاربرد کمتری دارد. همچنین اشاره او به اصطلاحات دینی و مذهبی بیشتر از اصطلاحات عرفانی می باشد.

یکی از پرسشهای عمده و اساسی ذهن انسان در طول تاریخ، مسأله مرگ و زندگی، ارتباط این مقوله با هم بوده است که به تلاش پیگیر آدمی در جهت بازشکافی معمّای مرگ و آگاهی از رموز آن انجامیده است. در این میان ادبا و سخن سرایان با دیدگاهی ویژه و نگاهی ژرف، این موارد را از نظر گذرانده و مورد توجّه قرار داده اند. سهراب سپهری نیز به عنوان یکی از شعرای معاصر، با توجّه خاص به این موضوعات و تأمّل و تفحّص در آن به نتایج و پاسخ هایی دست یافته است که موضوع پژوهش حاضر است. نگرش سهراب سپهری به کلّ پیکره هستی و جهان آفرینش، نگاهی برخاسته از تأمّل، آرامش و سکوت است. او مشتاق درک حقیقت هستی است و تلاش پیگیر و مستمر او پیرامون حقیقت، او را به یک بینش و جهان بینی خاص رهنمون می سازد که در نهایت به تمام هستی عشق می ورزد و خوبی و بدی، روشنایی و تاریکی، پاکی و پلیدی و ... آن را یکسان می بیند. معمّای بزرگ زندگی و مرگ را می شکافد و پرده از اسرار آن برمی دارد. زندگی را دارای حکمتی الهی می داند که باید به نحو مطلوب از آن بهره برد و مرگ را ادامه، مکمّل و ضروری ترین قانون زندگی و وسیله ای جهت دیدار با معشوق ازلی و رسیدن به جاودانگی و ابدیّت می داند. از نظر او عدم پذیرش مرگ، در حقیقت مردود دانستن و نادیده انگاشتن زندگی است، زیرا مرگ ادامه منطقی و سرانجامی بر زندگی و حیات بشری است. نگرش ساده، نو و جدید او به روح زندگی است که انسان را به رسالت بزرگ خود که همان خودشناسی، خداشناسی و زدودن غبار عادات و سنّت ها از چشم هاست؛ آگاه می سازد و ساده زیستن و رسیدن به رستگاری و سعادت ابدی را به او نشان می دهد.