کیفیت زراعی بذر از عوامل موثر بر روی پوشش مناسب و به موقع مزرعه و در نهایت عملکرد گیاهان زراعی می باشد. بذور از نظر درصد جوانه زنی در آزمایشگاه و درصد سبز شدن در مزرعه واکنش های متفاوتی را نشان می دهند. این بررسی به منظور تعیین مناسب ترین آزمون ارزیابی بنیه بذر و گیاهچه در آزمایشگاه جهت پیش بینی درصد و سرعت سبز شدن گیاهچه در مزرعه انجام گرفت. بنابراین سیزده توده بذر مختلف از دو تیپ کابلی و دسی برای آزمایش انتخاب شدند. در آزمایشگاه آزمون های جوانه زنی استاندارد، آزمون تنش اسمزی، آزمون سرما، آزمون هدایت الکتریکی، آزمون درصد آبنوشی، آزمون درصد تراوش پتاسیم، آزمون خرده آجر، آزمون پیری تسریع شده در سه دمای،41،43،45 درجه سانتی گراد و به مدت زمان 48، 72، 96، 120، 144 ساعت و آزمون پیری تسریع شده با نمک اشباع (دمای 43 درجه سانتی گراد و به مدت 96 ساعت) انجام شدند. در این آزمون ها شاخص های مرتبط با بنیه بذر و گیاهچه نظیر درصد جوانه زنی نهایی، درصد گیاهچه قوی، درصد گیاهچه ضعیف، درصد گیاهچه غیرنرمال، سرعت جوانه زنی، متوسط زمان لازم برای جوانه زنی، میانگین سرعت جوانه زنی روزانه، سرعت جوانه زنی روزانه، ضریب سرعت جوانه زنی، درصد بذر زنده، درصد بذر جوانه نزده، طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ضریب آلومتریک، شاخص بنیه گیاهچه، مقدار استفاده از ذخایر بذر، کارایی استفاده از ذخایر بذر و کسر ذخایر مصرف شده اندازه گیری شدند. در مزرعه سیزده توده بذر فوق نیز کشت شدند و درصد و سرعت سبز شدن گیاهچه مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه در آزمایشگاه و درصد سبز و سرعت سبز شدن گیاهچه در مزرعه مشخص گردید توده های بذر مختلف نخود در شرایط آزمون های بنیه بذر تفاوت معنی دار با هم داشتند. مقایسه توده های بذر قدیمی و جدید نشان داد که توده بذرهای جدید ارقام مختلف از نظر شاخص های مورد بررسی در آزمون های بنیه بذر و صفات مزرعه ای نسبت به توده های بذر قدیمی برتری داشتند که بیانگر کیفیت و بنیه بذر بالاتر آن ها بود. در این میان، ارقام تیپ دسی از نظر شاخص های مورد بررسی در آزمون های بنیه بذر نسبت به تیپ کابلی برتری نشان دادند که بیانگر کیفیت و بنیه بذر بیشتر تیپ دسی می باشد. در این مطالعه همبستگی مثبت و معنی داری بین نتایج آزمون های بنیه بذر با درصد و سرعت سبز شدن در مزرعه وجود داشت. در بین آزمون های بنیه بذر،درصد جوانه زنی نهایی و درصد گیاهچه قوی در آزمون جوانه زنی استاندارد، وزن خشک ساقه چه در آزمون پیری تسریع شده (دمای 43 درجه سانتی گراد و به مدت های 48 و 72 ساعت و درصد گیاهچه نرمال خارج شده در آزمون خرده آجر با درصد و سرعت سبز شدن گیاهچه در مزرعه برآورد نزدیک تری داشتند. در نتیجه چنین به نظر می رسد که این آزمون های آزمایشگاهی از قابلیت بالایی برای پیش بینی میزان سبز شدن گیاهچه توده های بذر مورد مطالعه برخوردار بوده و به عنوان آزمون های ارزیابی بنیه بذر گیاهچه نخود قابل توصیه اند. کلمات کلیدی: نخود، آزمون بذر، قدرت بذر، جوانه زنی، سبز شدن، مزرعه